Вари дюн’яйиз машгьур вуйи табасаран халачйирин устадарикан ва дурари апIури гъахьи ляхнарикан варидиз мялум ву. Хъа халачи рибшури гъахьидарикан, думу убхуз ккабалгрударикан гьаци тек-бирра мялуматар адар. Гъи йиз макьалайиъ 35 йисандин арайиъ эвелиан халачичиди, хъасин халачйир ришрурди лихури гъахьи Гьяжиханум Сефербеговайикан бикIураза.

 

 

Учв Гьяжиханум Сефербегова 1934-пи йисан Табасаран райондин НичIрас гъулаъ аьдати табасаран хизандиъ бабкан гъахьну. Вари табасаран шубаризси, дугъазра чан дадайи бицIиди миди халачи убхуз улупну.

НичIрасарин гъулан мектебдиъ 7-пи класс ккудубкIну цIиб вахтналан дугъу гьадму гъулан агьали Идаят Сефербеговдихъди хизанра ккебгъру. Хулан эйсийи колхаздин ляхнариз гъягъюри, хъа Гьяжиханум Сефербеговайи НичIрасарин халачйирин фабрикайиъ халачичивалин ляхин апIури, дурари чпиз айи 8 велед – 3 бай ва 5 риш – аьхю ва тербияламиш дапIну, гьарур эвленмишра гъапIну.

Учв халачйирин фаб-рикайиъ лихурайи вахтар кIваин апIури, йиз сюгьбатчийи гьамци ктибтура: «Узу фабрикайиъ, эвелиан халачйир урхури, хайлин йисари гъилихунза. Ляхниан чив апIру вахтна уьл ипIуз хулаз гъюри, йишв-йигъ дарпиди, гьаммишан халачйир урхури шуйча. Кьюд дуркьарин арайиъ чирагъ лампа диври, ляхинра гьаддин аквнахь апIури шуйча. Читинди вушра, план тамам дапIну ккундийи. Фабрикайиъси, хулаъра дуркьаригъ халачи, гьалав гъядарди шулдайиз. Хъа, гьяйифки, гъи ихь арайиъ халачи убхуз ккунидар, дидихъ юкIв хъайидар думукьан имдар. Халачийихьна вуйи янашмиш’вал жараб дубхьна. Гьадму халачичивалихъди сабси, ихь хайлин аьдатарра кIваълан гъягъюра.

Хъа узу фабрикайиъ ляхниъ айи вахтари бицIидар сижарихъди хулаъ гъитри шуйза. Сижарси, хванарра лигури шуйи. Учу 4 хвани вуйча. Аьхюну хванийин хизан жаради вуйи, хъа имбуну шубур хвани хайлин йисари сатIиди яшамиш шули имийча. Ич вари веледарра сабси аьхю гъахьидар вуйич. Дурарин гьадмуган сар-сарихьна айи гьюрмат гьамусра гьаци ими».
Гьяжиханум Сефербего-вайиз халачичивалин ляхниан 5-пи разряд а. ГъапIу ляхниз лигну, дугъаз швнуб-саб гьюрматнан кагъзар ва медаларра тувна.

«Ич фабрикайиъ халачйир ришрурди ва халачичйири апIурайи ляхнин гюзчивал гъабхрурди узу ктагънийи. Йигъандин арайиъ 2-3 халачи ришури шуйза. Йиз кюмекчйир гьадму халачи убхрудар вуди шуйи. Садарин халачи рибшури имиди, тмундари гъядабтIури шуйи. Дюзди кIуруш, гьарсаб халачайин чан уьлчмера а. Саспи халачйир 2 метр яркьушин ади, саки сантийикк 45-дихьнакьан гугар ккаийдар, хъа саспидар 1 метрна 30 санти алидар вуйи. Халачи рибшувал гизаф читин ляхин ву. Гьаммишан тIубариз зийнар дапIнура шуйиз.

Зийнар духьна дупну, хулаъ гъузуз ихтияр адайи. Гьарсаб халачи гъирибшиган, план ва вахт дивуйи. Гьаддиз лигну, ляхинра апIуб чарасуз лазим вуйи. Улупнайи пландиинди гьарсаб халачи гъяйи дуркьарихьна гъягъюри, шубар-швушвари апIурайи ляхнин ахтармиш’валарра гъахури шуйза. Эгер шликIа ляхин апIуз тIагъру апIураш, дугъахъди улхурира шуйза, амма гьич сарира, кьяляхъ хъадакну, узуз гаф кIурдайи. Яна, пуз ккундузузки, думу вахтари сар-сарихьна гизаф гьюрмат айи, сар-сарин гъавриъ ади шуйи. Сар-сарихьна вуйи янашмиш’валра чйир, дадйирихьнасиб вуйи.

Гьарсаб халачи экспортдиз гьапIуз рибшурайиб вуйи. ИкибаштIан, лап заан ерийин халачи убхувалра чарасуз лазим вуйи. Узу фабрикайиъ ляхин апIурайи йисари халачичивалин варитIан ужуб ерийин, марцци ляхин кайи дишагьлийир Айханум Халифаева, Минаханум Мягьямедова, Сусан Сефербегова, Муминат Сеферова, Умиханум Шихова, Гъисханум Юсуфова, Хади-жат Сулейманова, ФатIимат Мирзакеримова ва хайлин жарадар вуйи. Дурарин халачйир лап уччвудар ва маррцци ляхниндар вуйи», – кIура фагьумлу дишагьлийи.

Зегьметниин юкIв али Гьяжиханум Сефербеговайи депутатвалин ляхинра апIури гъахьну. Дугъу райондин дережайиъди гъягъру жюрбежюр серенжемариз НичIрас гъул’ан дишагьлийир хъади гъягъюри шуйи. Гьацира, райондин совещанйириъ гьял дапIну ккуни месэлйир гъитIирккури, дурар гьял апIуз чалишмиш шуйи.

Магьа гьамусяаьт дугъан яш саки 90 йискьан дубхьна. Дугъан уьмрин юлдаш Идаят рягьматдиз душну 16 йистIан артухъра ву. Хъа учв Гьяжиханум Сефербегова НичIрас гъулаъ чан бицIину бай Сагидрин хизандихъди яшамиш шула. Имбуну веледарра кми-кмиди дадайиин, хъа худлар – баб’ин улукьуз гъюри шулу. Дугъаз гъийин йигъаз 26 худлар ва 31 гудларра а. Гъит дугъаз ва дугълан тина вуйи багахьлуйириз Аллагьди сагъ’вал ва ярхи уьмур туври.

Чпин дада фицир вуш ва дугъу чпи фици тербияламиш гъапIнуш, йиз сюгьбатчийин Каспийск шагьриъ яшамиш шулайи кьялану шуру Савадат Беговайи ктибтнийзуз. Дугъан гафариинди, Гьяжиханум Се-фербегова гьаммишан марццишниин юкIв алир, веледарихьна ижмивалиини янашмиш шлур, гьякьлур ву.

«Аьхюну гъардашра эвленмиш духьну, учу вари сатIиди яшамиш шулайи вахтари ич хулаъ халачйир гъяйи шубудар дуркьар айич. Аьхюну чуччуна швушву гьалав, хъа учу – халачи убхури шуйча. Мектебдиъ урхурайи шубар вушра, дадайи дарсариз лигуз зат мажал тувурдайи. Халачийихъан гъудужвдар, нивкIра хъади, хъайигъандин дарсарихьна гьязур шуйча.

Узуз халачи убхуз зат ккуниб дайзуз, хъа вушра, сарун жара чара адайи. Гьар йигъан дадайи, учв хул’ан гъягъруган, халачийикан цIар кадатну гъягъюйи, думу хулаз гъяйиз гьадму цIар ккебкну ккундийи. Дугъу учу гьаци вердиш гъапIну. Хъа гъи учуз гьамциб тербия тувбиин узу гизаф рази вуза. Адашдира, дадайира лазим вуйиганси, варибдин гъавриъ ади яшамиш шлуганси тербия тувунчуз. Гьациб тербия учу ич веледаризра туврача», – къайд гъапIнийи Савадат Беговайи.