Тахсиркарвалар апIбан гьякьнаан полицияйи сикин дарди туврайи жюрбежюр мялуматариъ шагьрариъ нубатнан ражари наркоманарин рякъ хъябкьювалин дюшюшарикан ебхьури шулхьуз. YouTube-диъ мектебдиъ сатIиди урхури гъахьи вая багахь кючейиан, ясана жвуван гъул’ан вуйи, наркотик ишлетмиш дапIнайи, ичкийин сурсат дубхъну, пиян духьнайи жигьиларикан видеойин роликар рякъруган, юкIв гъагъи шулу.

 

Гъи узуз йиз макьалайиъ наркотикарин асиллувалиъ ахъу наркоманарикан шюбуб дюшюш ктитуз ккундузуз. Дурариз фу чара дапIнура, хъяляхъ, наркотикарикан асиллу вуйи уьмриз, хътакуз ккундар.

Санкт-Петербург шагьрин багахь саб гъулаъ «Сагъ’вал уьбхру жигьиларин центр» ерли фондну кьюб мертебайин хал арендайиз гъадабгъну, гьадушваъ нарколог – пишекрарин ва волонтерарин кюмекниинди швнур-сар наркоман аьжаликкан ккадагъну. Гьамусяаьт душваъ йицIур наркоманди чпин сагъ’вал къайдайиз хура.

Центрин реабилитацияйин программа рякълан улдугнайи кас цIийикIултIан жямяаьтлугъдин цIарназ хувалихъди аьлакьалуб ву: мушваъ наркоманар гьацI йисан интернет, телевизор, мобильный телефон адарди яшамиш шула. Дурарин сагъламвал наркологари гюзчиваликк уьбхюра, гъвалахъ йигъ-йишв волонтерар хъа. Гьаму жюрейин реабилитацияйи наркоманар улихьдин дустарихьан ва гъиллигъарихьан уьрхюра. Сагъ’валин сабпи курс гъабхбан кьяляхъ, кьюбпи этап – дурар жямяаьтлугъдин цIарназ хувал ву. Наркоман хулаз деетуру, амма пишекар духтрари дугъан сагъ’вал гюзчиваликк гъибтру. Саспидариз вуздик кучIвуз, тмундариз – ляхниъ дийигъуз кюмек апIуру.

Гъийин йиз игитарикан кьюр сагъ’вал мюгькам апIру сабпи дережайиъ а. Дурарин аьгьвалат гьелелиг рази шлу гьялназ дуфнадар. Шубурпир дириди ву. Учву дурарин уьмрихъди жикъиди таниш апIураза. Урхай ва веледаризра кидибтай.

Максим, 22 йис: «Сад йигъан хябяхъган узу ва йиз юлдаш бали, тIагъруди айидари, интернетдиан спайс наркотикдин сурсатар масу гъадагънийча. Саб фу-вуш цIийиб, муганайиз мялум дару тIяаьмнан шейъ ишлетмиш апIуз ният гъабхьнийич. Гьаддилан вари ккебгънийи. Узу психологияйиин маракьлу вуза, ва узкан наркоман гъахьивал гьисс апIуз хъюгънийза. Гьисс апIувал саб ву, хъа дидиз аьксиди дийигъуз хьувал – жараб. Узу швнуб-саб центриъ сагъ’вал къайдайиз хури гъахьунза, амма душвариан удучIвбан кьяляхъ, цIийикIултIан наркотикарихьна хътакури гъахьунза.

ЦIиб улихьнаси сар ужур, успагьи машнан кIалбарин шурахъди таниш гъахьунза. Узу наркоман вуйиваликан дугъаз ич сабпи гюрюшдиъ гъапунза. Дугъаз гучI гъабхьундайи. Учу таниш хьпахъан наркотик ишлетмиш дарапIди шубуб ваз гъабхьнийиз. Сумчир гъапIнийча. Ич сатIи вуйи сабпи ваз, рягьятвал гъадабгъури, Египетдиъ гьапIнийча. Кьяляхъ гъафиган, узу наркотик ишлетмиш апIурайи йиз улихьдин дустарихъди гюрюшмиш гъахьунза. Йиз хпир узу дурарихъан хътауз, наркотикдихьан ярхла апIуз хайлин ражари чалишмиш гъахьну. Аьхирки думу чан абайин хулаз гъушну. Узуз думу гизаф ккундузуз, ва йиз ккунир узухьна кьяляхъ гъюбан бадали, вари апIурза. Йиз уьмрин юлдаш хътру гележег ккундарзуз. Эгер узуз гьамушваъ кюмек дибрихъиш, йиз уьмур ккудубкIуб ву».

Артур, 29 йис: «Узу ич хизандиъ айи-адру сар велед вуза. Дада мялим ву, хъа адаш – полицияйин полковник. Саб ражари дискотекайиъ узу амфетамин (наркотик кайи сурсат) ишлетмиш гъапIнийза. Кьабул гъабхьунзуз. Диди узу хайлин вахтна диривалиъ дерккну гъахьнийи. Узу ресторандиъ шеф-поварди лихурайза. Доза ишлетмиш апIбан кьяляхъ узу, улихьди адру кьувват гьисс апIури, йиз хиликк ккайи гъуллугъчйир хулаз гьаъну, сарди лихури, сарди хурагар гьязур апIури, сарди хурагарин кьадар ва кьимат кайи сиягь тартиб апIури гъахьунза. Пулра бегьемди гъюрайзуз. Хъа дидин асас пай наркотикариз гъябгъюйи. Гьаци кьюд йис гъубшну. Му къайдайин уьмур сифте кьабулдира вуйзуз. Аьхирки, сифте сагъ’валихъди, бицIи вахтналан – къанундихъди аьлакьалу учIру месэлйирра арайиз гъафнийи. Кьюб ражари дустагъдиъ деунза. Дустагъдин кьяляхъ аьдати инсанариси аькьюллу уьмур хъапIуз ният апIуйза. Амма шулдайи.

Сифте амфетамин, хъасин жара наркотикар ишлетмиш апIуз хъюгънийза. Сад йисандин арайиъ йиз сагъ’вал лап гъагъи гьялназ гъафну. Нубатнан доза абгбан бадали, узу варибдиин рази вуйза. Дициб уьмур – уьмур дар. Гьамина узу сагъ’вал мюгькам апIуз дуфназа. Улихьганси яшамиш хьуз ккундарзуз. Думу уьмри аьжалихъна хуру. Гьамусдихъан тина узу папрусихьанра, ичкийихьанра ярхла духьну ккунду. Узуз хал-хизан ккебгъуз ккундузуз. Амма сагъ дархьиди дидкан фикир апIуб дюз дар. Фицики, гьамусяаьт узхьан, хизандихъан дарибшри, узхъанкьана бегьем жавабдарвал гъабхуз шуладарзухьан».

Владимир, 23 йис: «Сабпи ражари наркотик 16 йисаъ айиган ишлетмиш гъапIнийза. Узу кми-кмиди халайихьна гъулаз улукьуз гъягъюйза. Гьадушваъ узутIан цIиб яшнан аьхю баярихъди таниш гъахьунза. Дурарихъди сифте ички убхъуйза, хъасин марихуана, цIиб вахтналан экстази ишлетмиш гъапIнийза. Думу яшариъ айиган вари маракьлуди шуйи. Узу уьмрин мяна фтиъ аш абгурайирси айза. Узу жигьиларин арайиъ важиблу инсанси гьисс апIури шуйза. Наркоманариин аьлхъюри, узуз наркотикдин руб затра дириварза кIури, фикрар апIуйза. Амма йиз яш 18 йис шулайиган, дустарихъ хъебехъну, амфетаминдин сабпи руб гъивнийза. Сад йисан жара наркотикар ишлетмиш апIуз хъюгъюнза. 20 йисаъ айиган наркотикарин ассиллувалиъ ахъунзу. Му аьжал вуйибдин гъавриъ айза, амма дийигъуз шулдайи. Вари узхьан ярхла гъахьну, гьадму гьисабнаан абйир-бабарра. Йиз ккуни шуру узуз кюмек апIуз хъюгъну, амма дугъхьанра фукIара апIуз гъабхьундайи. Сад йисан притонариъ яшамиш шули гъахьунза. Узук ВИЧ/СПИД уьзур ктрубчIви гъубзувал йиз бахтси гьисаб апIураза. Баяр, хъугъай, му жегьеннем ву. Жараси кIурударихъ мухъугъанай!

ГьацI йис мидиз улихьна узу гьаму центриз хъади гъюруган, бегьем ликри лицуз шули амдайзухьан. Узу сифте пишекар духтрарихъ, хъасин узухъ хъугъунза. Улихьдин наркоманар шлуб дар. Му уьзур уьмурлугъдиз ву. Мидкан варидариз аьгъюди ккунду. Ичв уьмур пуч мапIанай. Йиз 23 йистIан дариз, хъа узуз фици яшамиш шулуш, фтилан уьмур ккебгъруш, абйир-бабарин, улихьди узхъан юкIв убгури гъахьи дустарин, ккуни шуран ихтибарвал кьяляхъ фици гъазанмиш апIуруш, аьгъдарзуз. Хъугъай, наркотикари бахтлу гъапIу, улихь гъягъюз гъиту, хъуркьуваларихъна гъахи кас гьелелиг гъахьундар. Ва, гьяйифки, наркотик ишлетмиш апIбан кьяляхътIан дидин гъавриъ шулдар».