Гюльнара Мягьямедова
Гьар йисан 8-пи январиъ Урусатдиъ бицIидариз вуйи фильмйирин йигъ къайд апIури шулу. Думу йигъ ккудубшнушра, кIваин апIувал ихь вазифа ву. 1946-пи йисан 8-пи январиъ, Ватандин Аьхю дяви ккудубкIбан кьяляхъ, Ленинграддиъ (гьамус Санкт-Петербургдиъ) бицIидариз вуйи сабпи кинофестиваль ачмиш гъабхьнийи. Гьаддихъанмина фестиваль аьдатнаъ убчIвну, ва фестивали гьар йисан бицIидариз ужударсдар фильмйир уч апIура.
БицIидарин кино – думу тербия тувбан кьувватлу дакьат ву. БицIидариз вуйи фильмйири дустваликан, хизандикан, зегьметнакан, дугъриваликан ва жавабдарваликан дарсар тувру.
Советарин Союздин девриъ бицIидариз ва набалугъариз йисандин арайиъ 30 фильм адагъури гъахьну. Элгьет йигъари ва тятIиларин вахтна кинотеатрариъ гвачIниндин вахт бицIидарин кино ва мультфильмйир улупбаз жара апIуйи. Хъа аьхю шагьрариъ бицIидариз вуйи фильмйир улупру кинотеатрарра кмиди айи. Мягьячгъалайиъ дициб кинотеатр «Комсомолец» вуди гъабхьну.
Академик Сергей Капицайи гъапиганси, культура гужниинди тербияламиш дапIну ккуниб ву, даршиш фагьум хътру насил аргъаж хьибди. Дугъриданра, культурайихьна вуйи ккунивал бицIиди имиди тербияламиш дапIну ккунду.
Советарин Союздин вахтна Аркадий Гайдарин «Тимур ва дугъан десте» повестдин бинайиинди бицIидариз гьязур дапIнайи фильм, варжбан лигурушра, даккун шлуб дайи. Думу фильмдиъ уьлкейихьна, советарин гьюкмихьна, инсанарихьна вуйи ккунивал кьадарсуз аьхюб вуйи. Дидиз лигури, мектебариъ айи бицIидари Тимуринсдар дестйир дюзмиш дапIну, касибвал кайи, сакьат инсанар айи хизанариз кюмек тувуйи. БицIидариз ади гъахьи фильмйир гьамдиинди ккудукIурадайи. Тербия тувру, махъварин бинайиинди гьязур дапIнайи фильмйирра гизаф айи. БицIидариз вуйи гьарсаб фильмдиъ инсандиз чIуруб, угъривал, кучIал дапIну даккниваликан, аьхюр-бицIирин гьюрмат дюбху ккуниваликан ва гьацдар жара къайдйирикан ктибтуйи. Саб гафниинди, бицIидарин кIваъ рягьимлувалин гьиссар тербияламиш апIуйи.
Гьелбетда, гьамусдин девирра жараб ву, бицIидарра, бицIидариз улупру фильмйирра, мультфильмйирра жарадар ву. Гъийин девриъ кинематограф даабхнадар, вушра советарин деврин вахтнахъ дидхьан хъубкьуз шулдар. 1991-пи йисхъанмина хайлин фильмйир, мультфильмйир адагъна. Вушра Советарин Союз дабгъбахъди аьлакьалу вуди, ихь уьмриз бицIидариз вуйи жара уьлкйирин хайлин мультфильмйир, художествойин фильмйир гъафнийи. Белки гьадму вахтна ихь уьлкейин культурайин артмиш’вализ, кинематографдиз деебтурайи пулин дакьатарин кьитвалира чан ляхин гъапIнушул. Гьелбетда, аьхю яшнан инсанариз кьабулди даршра, бицIидар харижи уьлкйирин мультфильмйириин машгъул гъахьну. Хъа мобильный телефонар ихь уьмриз гъафихъанмина, бицIидари ва жигьилари чпин вахт телефондиъ учIвну адапIура. Кючйириз дустарихъди, чпин таярихъди тамшйир апIуз удучIвувал имдар. Улихьна вахтари бицIидар кючйириан хулаз хуз шулдайи, дурарин чпиз уьл ипIру вахт дубхьнайиваликанра кIваълан гъябгъюйи.
Жвуван бицIидарра хъади кинойиз гъягъюб важиблу ляхин ву. Думу бицIидаризра, абйир-бабаризра хушлуди ва мянфяаьтлуди адапIурайи вахт ву. Кинойиан гъюбан кьяляхъ гъилигу фильмдикан, ясана мультфильмйикан улхури, фу кьабул гъабхьнуш, фу цIийиб гъудубгънуш, сюгьбат гъабхури ккунду. Гьадму фильмдиз гъилигу вахттIан, сюгьбат гъабхру вахт бицIидариз маракьлу ва мянфяаьтлу хьуз мумкин ву. Фицики аьгъювалар ва тербия тувувал абйир-бабарин вазифа ву.
