Зубайдат Шябанова

Му адлу зегьметкешдин, гъулан мяишатдин цирклиъ бажаранлу руководителин ччвур вари Кьибла Дагъустандиз машгьур вуйи. Сулейман Бедирханов республикайин гъулан мяишатдин варитIан заан наградйирин ва орденарин сагьиб ву. Думу заан пешкешар чпин ляхниъ анжагъ варитIан улихь хьайи, кIакIначи устадаризтIан ва пишекарвалин заан бажаранвал кайидаризтIан туври гъахьундайи.

 

Гьюрмат гъубзбан бадали

Гьяйифки, уьлке кьувватлу ва артмиш апIури, баркаллу зегьмет зигури ва чпин тажруба насларихьна рубкьури гъахьи зегьметкешарин ччвурар инсанарин кIваълан гъягъюра. СССР- ин тарихдик чпин лайикьлу пай киву ватандашарин уьмур аргъаж шулайи наслиз дурурху китабси гъубзра.
Саб вахтна Табасаран райондин варитIан чIатхударикан вуди гъабхьи «Рубас» совхоздин директор Сулейман Бедирхановдикан макьала бикIуз узуз дугъан гъулажви, Санкт-Петербург шагьриъ табасаран жямяаьтлугъдин регьбрарикан сар Нефтулла Гьяжиевди теклиф гъапIнийи. Нефтулла Гьяжиевдин гафариинди, Сулейман халуйихьна вуйи гьюрмат, дугъан гъуландаринси, вари табасаран жямяаьтдин арайиъра гъубзну ккунду. Дугъан зегьметнан игитвал гъи гъулан мяишатдин цирклин пишйир ктагъурайи хайлин жигьилариз нумуна ву.

Уьмрин рякъ

Сулейман Бедирханов 1943-пи йисан Табасаран райондин Дашлукент (гьамусдин ДуртIил) гъулаъ бабкан гъахьну. 1962-пи йисан ТинитI гъулаъ ужудар аьгъювалариз мектеб ккудубкIнайи думу Мягьячгъала шагьриъ Кировдин ччурнахъ хъайи типографияйиъ табасаран чIалнан корректорди ляхниз кьабул гъапIнийи. Амма мушваъ лихуз дугъаз сад йисантIан кьисмат гъабхьундар, фицики ватандин улихь буржи тамам апIру вахт вуйи. Германияйиъ танкарин къушмариъ 3 йисандин эскервалин гъуллугънан кьяляхъ ватандиз гъафи Сулейман Бедирханов Мягьячгъала шагьриъ Гьяжиевдин ччвурнахъ хъайи заводдиъ лихури гъахьну. 1968-пи йисан думу Мягьячгъала шагьриъ гьюкуматдин гъулан мяишатдин институтдик урхуз кучIвну. 1973-пи йисан жигьил пишекар Табасаран райондин «Рубас» совхоздиз агрономди гьаъру. Гьадму йисан Сулейман Бедирханов совхоздин профкомдин рабочий комитетдин председателди, хъасин райкомдин партияйин инструкторди, пропаганда гъабхру отделин инструкторди, хъасин думу отделин начальникдин заместителди, 1976-пи йисан райпотребсоюздин председателди лихуз хъуркьну. 1978-пи йисан мартдин вазли Сулейман Бедирханов «Рубас» совхоздин директорди тяйин апIуру.

Мяишатдин хъуркьувалар

«Рубас» ва «Табасаран» совхозар Табасаран райондиъ варитIан аьхюдар вуйи. 1978-пи йислан 1990-пи йисаз «Рубас» совхоздин директорди лихуз кьисмат гъабхьунзуз. Мушваъ багъманчивал, набататчивал, малдарвал – яна гъулан мяишатдин вари цирклар гужалди артмиш шулайи. Жараб дарш, совхоздин дахилнаъ айи фермайиъ 470 аьхю малар, 200-тIан артухъ ккудузру хюнйир айи. Гьар йисан совхоздин багълариан 3500 тонна тIумтIарин, 200-тIан артухъ тонна жвугърийирин бегьер, 400-тIан артухъ тонна дяхин ва мух ккадабцIуйи. Никк, йикк, хьа ва гь.ж. сурсатар улупнайи кьадартIан артухъ гьясил апIури гъахьну. Совхоздин бинайиин чяхрар гьясил апIру заводра тикмиш гъапIнийи. КкудутIу тIумтIар гьадму заводдиз гъахуйи. Заводди багарихь хьайи жара совхозарин тIумтIарин бегьерра масу гъадабгъури гъахьнийи. Совхоздин дахилнаъ 7 гъул айи: Туруф, ЧвулатI, Хюрякъ, Бургьанкент, ТинитI, Ружвникк, ФуркIил. ЧвулатIна ва Бургьанкентдиз 1966-пи йисан, жилар тIурчIвбан кьяляхъ, шубубсана гъулан агьалйир кючюрмиш гъахьну. Гьадму гъуларин агьалйирра совхоздин ляхнариин машгъул гъахьнийи.
Совхоздиъ гьар йигъан 350 кас сикин дарди лихуйи, хъа хьадну бегьер уч апIру вахтна 500-дихьна инсанар шуйи. Дурарилан гъайри, гьадму 7 гъул’ан мектебарин тятIиларин вахтна урхурайидарин дестйирра кюмекназ гъюйи», – дамагъ кади кIваин апIура директори.

Фидакар зегьметкешар ва кюмекчйир

«Рубас» совхоздин дестйирин кIулиъ айи бригадирари, фермайин хайлин дояркйири, юкIв хъади ляхниин машгъул вуйи фидакар зегьметкешари зегьметнан орденар ва медалар гъадагъуйи. Совхоздин дестйир улихь гъягъюрайивал улупбан бадали, дурар Уьру пайдагъ тувбииндира лишанлу апIру йисарра гъахьнийи. «Рубас» совхоз хайлин йисари райондин Гьюрматнан доскайикра кади гъабхьну.
«Гъи узу дамагъниинди ич гъулан Рамазановарин хизандин дишагьлийир Мейрам, Герек, Пери кIваин апIураза. Дурар ич совхоздинси, вари райондинра варитIан ужудар дояркйир вуйи. Гьацира кIваин апIурза совхоздин ужудар бригадирар Сеид Расулов, Летиф Сулейманов, Хайрулла Агъаев, Гьясан Аьлиев. Му баярик чпин ляхин бинайиан ккабалгуз ва варидарин улихь гъягъюз бажаранвал кайи, дурар лихуз гизаф юкIв хъайидар вуйи. Дурарин гьарсаб дестейиъ 60-70 кас лихури гъахьну.
Совхоздин техникайикан улхуруш, 97 зунжрар али ва аьдати трахтурар, 37 машин, 2 трахтур К -150, 2 трахтур К-700, 4 КамАЗ ади гъахьну. Мурар совхоздин девлет вуйи. Му трахтурар гьеле-меле совхозариз туври гъахьундайи.
Гьадму аьхю совхоз кIули гъабхувал, икибаштIан, гьии ляхин дайи. Узуз кюмекчйирра, насягьятчйирра гъахьунзуз. Дурарикан тажрубалу инсан, совхоздин партийный комитетдин секретарь Кьасум Исаев, улихьди совхоздин директор гъахьи, Ватандин Аьхю дявдин иштиракчи Мирзахан Мягьямедов, гъулан советдин председатель гъахьи Исрафил Мягьямедов, гъулан агъсакъал Аьбумуслим Мирзаферов, совхоздин партийный комитетдин секретарь ТIагьир Аьгьмедов, совхоздин технопаркдин кIулин инженер Надир Къазиев, техника рас апIру карханайин заведующий Мажид Расулов, трахтурарин дестейин кIулиъ ади гъахьи Камалудин Аьлимурадов жаради кIваин апIураза. Совхоздин артмиш’валик ДАССР-ин Верховный Советдин депутатар Нурудин Сулеймановди, Семед Сеидгьясановди, МутIалиб Рамазановди ва ТинитI гъулан сельсоветдин председатель Гьялимат Амирхановайира чпин баркаллу пай кивнийи. Гьаму инсанар чпин ляхин аьгъю, жарадариз гьюрмат ва хатир апIру, ужудар инсанар вуди гъахьну. Узу дурарин я саб гаф, я хатир уьмурлуг гьархидарза. Хайлиндар гъи рягьматдиз душна, чпин аьхиратдин хал ужуб ибшри», – гъагъиди нефес хътабгъури, ктибтура Сулейман Бедирхановди.

Райондин гъуллугъариъ

1991-1992-пи йисари гьюкуматдиъ дигиш’валар хьуз хъюгъну. Совхозарикан СПК-йир гъапIну. «Рубас» СПК-йин кIулиъ жара кас дерккру, хъа Сулейман Бедирханов райондин райисполкомдин председателди ктагъну. БицIи вахтналан райисполкомра ккутIну. Дидин ерина райондин администрацияйин идара арайиз гъабхну. Райондин сарпи главайин гъуллугъниина Гьясрятяли Гьясрятялиев ктагъуру. Хъа Сулейман Бедирханов дугъан сарпи заместителди тяйин гъапIнийи. Думу гъуллугънаъ йиз макьалайин игит 2003-пи йисазкьан гъилихну. Лайикьлу пенсияйиз удучIвур думу райондин гъулан мяишатдин управлениейин начальникдин заместителди лихури гъахьну.

КIван гъалаб

Гьаму йигъари Сулейман Мягьямедханович Бедирханов бабкан духьну 80 йис гъабхьну. Гъи багъри жил тартиб дарапIди дипнайивали дугъан кIваз аьхю тясир апIура, дугъу мициб аьгьвалат гъагъиди гьисс апIура.
«Узу бригадирди гъяйиз улихьнара, хъасин директорди лихурайи йисарира инсанар жилихъ юкIв хъади лихуйи, пулик берекетра кайи. Совхоздин саб метр жил дипну гъубзудайи. Хулан мяишатра кIули гъабхури, мал-къарайин гъайгъу зигури, совхоздин фермайин 500-дихьна малар уьрхюйи. Думу ляхин ич гъуландари кIули гъабхури гъахьну. Гьамус гьадму чюллер вари дирчна. Дурарин гъайгъу зигру кас адар. Гъи жигьилариз мал-марчч уьбхюз ккундар, жил тартиб апIуз дурарин юкIв хътар. Хайлин хизанари никк масу гъадабгъру йишв абгура. Жигьил шубариз, швушвариз малариз лигуз ккундар, хъа бабарихьан удукьури амдар. Гьаму аьгьвалат саб ич гъулаъ ваъ, вари Дагъустандиъ арайиз дуфна», – кIура Сулейман халуйи.

Игит баярин адаш

Сулейман Бедирхановди хал-хизан 1972-пи йисан институт ккудубкIурайиган ккебгънийи. Дугъан уьмрин юлдаш Нажибет ТинитI гъул’ан ву. Нажибет хулаъ халачи убхбиин машгъул вуйи ва гъулан бицIидарин багъдиъра лихури гъахьну. Дурариз 8 велед а: 4 бай ва 4 риш. Дурарикан сар риш ва юкьрид баяр Чечендин дявдин гьяракатарин ва Украинайиъ хусуси метлеб айи операцйирин иштиракчйир ву, аьхюну бай Басир Хючна гъулаъ РОВД-йиъ лихура. Думу Чечен гьяракатарин иштиракчи, Жуковдин медалин сагьиб ву. Насир Мягьячгъала шагьриъ МВД-йиъ лихура. Аьли абйир-бабарихъди яшамиш шула. Аьхюну гъардашси, Насирра, Аьлира Чечен дявдин иштиракчйир ву. Мягьямедхан СВО-йиан вахтназ вуди отпускдиз дуфна. Риш Назиля гьамусяаьт Буйнагъск шагьриъ а. Думу военный медицинайин цирклиан Украинайиз хусуси метлеб айи операция гъябгъюрайи йишваз гьаъну гъахьну. Гюлумагъа чан хал-хизандихъди Мягьячгъалайиъ, Индира чан хизандихъди ТинитI гъулаъ, Фаизат адашгъярихъди яшамиш шула.
Фуну касдин уьмриъра адаш ва дада умуд, даягъ, кьувват, далу тереф ва, гьаддихъди сабси, ккунивал, манишин ва назвал ву. Сулейман халу ижми хасиятнан, ватанпервер гьиссари юкIв абцIнайи инсан ву. Дугъу чан ккунивал туври, умунвалин ва назвалин гьиссарихъди сабси, чан веледарикан Ватандиз даягъ, игит юкIвар айи эскрар гьязур гъапIну. Гъит Бедирхановарин хизандиъ хъана артухъ шадвалар ва бахтар ишри.