Гюльнара Мягьямедова
Наргиз Гюлечова
Мейлан Нежефов
Табасаран райондин 95 йисандин юбилейин шадлугънан мяракйириз Урусатдин гизаф шагьрариан ва районариан, ерли агьалйирихъди шадвал пай апIуз кIури гизаф инсанар — кIулдира, делегацйирииндира – дуфнайи. Хайлиндари, мюгьлет ккабхъну имиди, райондиъ аьхиримжи вахтна духьнайи дигиш’валар къайд апIуз, жвуван макандихьна вуйи чпин гьиссар ачухъ апIуз ва дурарикан газат урхрудариз хабар тувуз чпин ниятар ачухъ гъапIнийи. Гъи газатдиъ бязи ихь ватанагьлийирин ва дуфнайи хяларин фикрар туврача.
Ярмет Ярметовди, Хив райондин глава: «Гьюрматлу ярар-дустар! КIулиъ райондин глава Мягьямед Къурбанов ади, учвуз варидиз гъийин мани машквар тебрик апIури, гьарсаб хизандиъ мюгькам сагъ’вал ва дюн’яйиъ заан дережайин хъуркьувалар ккун апIураза. Мялум вуйиганси, ихь районар жа-жаради вушра, миллет саб вуйихь. Аьхю абйирилантина сабвалиъ, чвевалиъ ва хушбахтвалиъ аьсрариинди уьмур хъапIрайи элугълийир вухьа. Артухъ сарун фукIа ккунибра, я кIурубра адариз, анжагъ хъана гьамци, районар жара дарапIди, гьарсар касдин сумчирра саламра жвуванубси гьисс апIури, баркаллагьниинди уьл ипIуз ухьуз амур апIри».
Дагъустандин Халкьдин Собраниейин депутат, лак халкьдин вакил Сагид Сагидов: «Фикир даййиз мушваъ гьамкьан ужудар инсанар а кIури. Дагълу халкьарин кIван ачухъвал, инсандихьна вуйи гьюрмат улупувал мушваъ гъира ими. Дугъриданна, Табасаран райондин агьалйир ужудар, марцци кIваан гаф-чIал апIрудар ву.
Гъи мушваъ ужуб мярака тешкил дапIна. Табасаран райондин агьалйир ужуди хялар кьабул апIрудар ву. Магьа гъуларин поселенйири гьязур дапIнайи майднариккна дих гъапIунзуз ва гьар майдандикк заан дережайиинди узу кьабул дапIну, гаф туври гъахьунзуз.
Дугъриданра, ужуб машквар гъабхьну. Райондиз тебрик апIури дуфнайи Дагъустандин Глава Сергей Меликовдира райондиъ шулайи дигиш’валарикан, Табасарандин кьягьял баярикан гъапну.
95 йис – думу Табасаран район муниципальный образованиеси дюзмиш хьувал тасдикь апIурайи документариинди улупурайи вахтIан дар. Хъа ичв Табсаран вилаятдин агъзрар йисар ву.
Швнуд йисариинди айи дагълу аьдатар мушваъ уьрхюрайивал гъи варидиз гъябкьну. Дегьзаманйирихъанмина варидиз ашкар вуйи табасаран халкьдин кьягьялвалин хасият гъира имбувал, гьамусяаьт хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ чпин гьунарар улупурайи тасабаран баярин кьадарну ва Урусатдин 4 Игитри субут апIура.
Гъит му кIубан халкь гьаммишан гьамци марцци юкIв ади, сагъди яшамиш ибшри!
Зейдулла Юзбегов, Урусатдин лайикьлу экономист, экономикайин илмарин профессор: Табасаран райондин 95 йисандин юбилей милли тарихдихьна, халкьдихьна ва халкьдин хьуркьуваларихьна гьюрмат улупбан ужуб машквраз илтIибкIну. Ватандин Аьхю дявдин вахтари Дагъустан ва Табасаран машгьур гъапIу игитарра сягьнайиин удучIвну улхурайидари кIваин гъапIнийи.
Узуз кьабулди вуйиб гьадму вузузки, Мягьямед Къурбандин хиликкди Табасаран район ужуб терефназди дигиш шулайивал. Гьаддихъди сабси райондиъ образованиейинра дережа лап за дубхьна. Узу Москвайин гьюкуматдин университетдиъ ляхин апIурайир вуза. Гьамусяаьт МГУ-йина Табасаран районди сатIиди ляхин апIбан бадали йикьрар йитIна. Гьар йисан Табасаран районди мектебариъ урхурайидарин арайиъ МГУ-йин методикайиинди математикайиан олимпиадйир гъахурача. Ужудар хъуркьувалар улупну гъалиб гъахьи баяр-шубар, МГУ-йихъди таниш апIуз кIури, Москвайизра хъади гъярача.
Райондин главайи муниципалитетдин яшайишдинна экономикайин артмиш’вализ, инфраструктурайиз аьхю фикир туврайивалра рябкъюра. Мюгькам рякъяр апIура, ихь гъалайин аьтрафарихъ ужудар шараитар яратмиш дапIну, райондиз гъюрайи туристарин кьадар артухъ шула. Янаки пуз шулу, гъи му гъала туристар гъюрайи Дагъустандин «гъизилин» центрарикан саб ву. Сад-кьюд йисарин арайиъ Табасаран район Дагъустандин варитIан кIакIначи районарин цIарнаъ хьувалик умуд кивраза, фицики мушваъ дици хьпан бадали вари шартIар а – табиаьтдин утканвал, инсанарин инсанвал, хяларихьна гьюрматлуди янашмиш хьувал… Гъит гьамциб мани ва шаду юкIв айи табасаран халкь хъана артухъ ибшри!
Хъа гъюру ражарин 100 йисандин юбилей къайд апIруган, умудлу вуза, кIакIначи муниципалитетдизси мина вари Урусатдиан хялар гъиди.
Исамудин Рамазанов, Мягьячгъалайиъ айи табасаран халкьдин яшлу касарин советдин председатель: «Сабпи нубатнаъди пуз ккундузузки, Табасаран вилаят 1803-пи йисан Урусатдин дахилнаъ убчIвну, цци 221 йис дубхьна. Ккудушу йисарин арайиъ Табасаран вилаятдиъ яшамиш шулайи касариз фукьан вушра гизаф читинвалар алахьну.
2019-пи йисан Табасаран райондин регьберди Мягьямед Къурбанов ктагъхъанмина, улихь йисарихъди тевиш, райондиъ хайлин дигиш’валар духьна.
Райондиз гъюру ужудар асфальт али рякъяр адайи. Дурар чарасуз духьну ккунидар ву, гьаз гъапиш рякъяр уьмрин дамарар ву кIури шулу. Мидланра савайи, мектебар, бицIидарин багъар дивувал, гъулариз марцци шид зигувал – дурар вари чарасуз ляхнар ву. Яваш-явашди райондиъ му ляхнар тамам апIурира а.
Образованиейикан кIуруш, райондин мектебариъ урхурайи баяр-шубариз илим улупбан бадали, аьлимарихъди йикьрар йитIурача, хъа гьяйифки, гъуларин мектебариъ урхурайидарин кьадар лап цIиб дубхьна. Мисал вуди кIурза, цци урхбан йис ккебгъри, Табасаран райондиъ 2 цIийи мектеб ачмиш дапIна – НичIрас, урхру баяр-шубариз 80 дусру йишв ади, ва Туриф, 100 дусру йишв ади. Гьамусяаьт Турфарин кьялан мектебдиз гъюрайидарин кьадар анжагъ 60 баяр-шубартIан дар, хъа 1-пи классдиз гъафи бицIидарин кьадар 5 кас ву. Гьамциб аьгьвалат гизаф гъулариъ а. Мукьан цIиб кьадарин себеб фу вуш, аьгъю дапIну ккунду.
Табасаран район артмиш апIури, зигурайи зегьмет сар Мягьямед Къурбановдин дар, дугъахъди сабхилди чан командара лихура. Учв мина главади гъяйиз улихьна думу, Мягьячгъалайиъ айи табасаран халкьдин яшлу касарин советдиз дуфну, душваъ айидарин насигьятарихъ хъпехънийи. Гъира район артмиш апIбак ич терефнаан дугъаз гьаммишан кюмек апIуз гьязур вуча.
Ав, райондиъ гизаф дигиш’валар духьна, вушра, гьелелиг дурар цIиб ву. 221 йисандин арайиъ ихь халкьди гьадмукьан зегьмет дизигнаки, гъи думу гъулай уьмриз лайикьлу ву. Табасаран халкь дявйириъ гизаф гъахьну, ужударсдарикан ужудар монголарихъди, аьрабарихъди, дабакь Тимурихъди ва Надир-шагьдихъди ва жара чапхунчйирихъди вуйи дявйириъ талаф гъахьну. Ватандин Аьхю дявдиъра 4 агъзуркьан табасаранар иштирак гъахьну. Гъи магьа хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъра 7 агъзурихьна табасаранар иштирак шула. Гьаму вари зигурайи зегьмет ихь аргъаж шулайи насил бадали ву.
Гъит ихь район авадан ибшри ва ухьуз хъанара артухъ хъуркьувалар ишри!»
Мирзабег Аьлимирзаев, архитектор-скульптор, ЦIурутIил гъулан вакил: «Узу мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ Ленинград шагьриз душну, кесп гъадабгъунза. Гьаддихъанмина уьлкейин Кафари меркездиъ яшамиш шулашра, йиз бицIи ватан затра кIваълан гъябгъюдариз. Табасаран чIалра багьа вучуз. Узуна йиз дуст Нариман Имамов гъийин шадлу серенжемдиз дуфнача. Табасаран райондин 95 йис мубарак апIураза, райондиз хъуркьувалар ккун апIураза. Ярхлаъ ашра райондин ляхнарик пай кивуз мумкинвал абгури, ядигарар гьязур апIури шулча. Магьа гъира ихь Урусатдин Игит Исрафил Мягьямедовдиз ядигар ачмиш гъапIунхьа. Ядигар гьязур апIбан гьякьнаан учухьна райондин улихь-кIулихь хьайидар илтIикIнийи. Санкт-Петербургдиъ Исрафил Мягьямедовдин сурат арайиз дубхну, ядигар гьязур дапIну, дугъан бицIи ватандиз – Хянягъ гъулаз – гъабхунча. Думу ядигар, Хянгъярин кьялан мектебдиъ хянаъ, аргъаж шулайи насли игитар чешнеди дисбан бадали, дивну.
Рустам Бегерин, Государствойин Думайин хатIасузвалинна коррупцияйиз аькси вуйи комитетдин комисссияйин вакил: «Хьуд йис улихь, 90 йисандин юбилей къайд апIруганра, узу багъри райондиз гъафнийза.
Гьаму йисарин арайиъ Мягьямед Къурбановдин регьберваликкди мушваъ гизаф дигиш’валар духьнайиб гьарсар райондин агьалийиз рябкъюра. Район артмиш апIбан бадали, дугъу ляхнихьан азад йигъарира кмиди зегьмет зигура.
Гъийин серенжем лап заан дережайиъди кIули гъубшну. Думу тешкил гъапIу, тешкил апIуз кюмек туву касариз варидиз чухсагъул пуз ккундузуз. Гьацира, гъи ухьу архаинди гьамкьан яркьу вуйи серенжемдиъ иштирак шули, жвуван кIул’ин аку завар алди хьпак аьхю пай кивнайидар хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ ватан бадали чпиин али буржи тамам апIурайи иштиракчйир ву. Дурариз, сагъ’вал ккун апIури, кIваантIан чухсагъул кIураза. Хъа райондин вари агьалйириз хушбахт уьмур ва гъийин читин вахтна ислягьвал ибшри.
Нариман Имамов, ариш-веришчи, Лижва гъулан вакил:
«Учуз, райондихьан ярхлаъ яшамиш шулайидариз ва йисак сабан-кьюбан гъулаз гъюрудариз, мушваъ духьнайи дигиш’валар ужуди рякъюри шулу. Райондиз гъюру рякъяриин асфальт улубзна, гизаф гъулариз гъягъру рякъяр рас дапIна, агьалйирин яшайиш ужу дубхьна…
Райондин 95 йисандин юбилей мубарак апIураза, бицIи ватандихьан ярхлаъ ашра, йиз халкьдиз кюмек апIуз гьязур вуза.
Узу Хючна гъулаъ мектеб ккудубкIунза, Пушкино шагьриъ гъулан мяишатдин институтдиъ дурхну, агрономди, совхоздин директорди лихури гъахьунза. Хъа ляхнин бина дигиш дарапIди, бизнесдихъна гъафунза. Завод тикмиш дапIну, вари уьлкейиъ гъулан мяишатариз комбикормйир масу туврача. Гьаму ихь Табасарандин ругариин мал-къара уьбхюз читинди ву, гьясил гъапIу сурсат – никк, нис, шур – масу гъадабгъру йишв адар, малар тIаъру фермйир адар. Хусуси бицIи мяишатариз гъазанж гъадабгъуз гъагъиди алабхъуру: холодильникар адарди, никкдин сурсатар чIур шулу. Гъулан мяишат хъапIувал читин зегьмет ву, думу артмиш апIбан бадали, гьюкуматдин терефнаан кюмек лазим ву. Гьаму месэлйир гьял апIбаан райондиз кюмек апIуз узура гьязур вуза.
Хив райондин культурайин, спортдин, жигьиларин сиясатдин ва туризмдин отделин кIулиъ айи Казбек Къазиев: «Вари дюн’яйин машгьур шаир Расул Гьямзатов нубатнан ражари Табасарандиз гъафиган, табиаьтдин утканвалиин гьяйран гъахьири, дугъу гъапну: «Йиз дуст, Дагъустандин халкьдин машгьур шаир МутIалиб Митаровди гьарган кIури шулу: «Табасаран кьюбпи Швейцария ву». Узу магьан сабсан ражари тасдикь апIураза – Табасаран ваъ, хъа Швейцария ву кьюбпи Табасаран». Ав, уткан табиаьтси, гьаддиз барабар вуйи агьалйирира Табасаран йигълан-йигъаз машгьур апIура. Ихь гюрчег чйирин халачйирин рягъдин сес ва мургу игит гъардшарин гьунарар саб вахтнара халкьарин арайиан кам даришри».
Чювккерин гъулан администрацияйин глава Сабир Гьябибов: «Табасаран жара миллетариз чан хялижв кьабул апIру, чахьна хулаз гъафи касдиз ужубсиб хал улупру гьякь-гьюрматнан лишнариинди таниш ва мялум ву. Гьарсаб гъулаъ язна ва дуст хьуб дурарин мурад-метлеб ву. Гъит гьадму ирс ихь дамариъ гьарган либхури гъубзри. Хъа сабсана дарпиди гъибтуз шулдарзухьан. Эгер аьхиримжи йисари ихь республикайиъ 5 мектеб, гьаци бицIидарин багъар тикмиш апIураш, дурарикан гьарубдикан саб Табасаран райондиъ арццра. Гьаци рякъяр рас апIбан, штар, аквар зигбан учIру месэлйирра гьял апIура. Хъана халкьдин гъуллугънаъ ва гъайгъушнаъ хьуз Табасаран райондин главайиз ва дугъахъди сабси вари райондин агьалйириз сагъвал ккун апIураза».
Энвер Эрзиманов, мялим, Бургьанкент гъул: «Бургьанкент гъулан агьалйирин терефнаан гъийин ихь мярака – райондин 95 йисандин юбилей – мубарак апIуз ккундузуз. Гъи гьаму гъалайин аьтрафариин гъуларин гьарсаб поселениейи чпин майднар ачмиш дапIна, табиаьтдира, ужуб ригъ али йигъ тувну, вари утканвалар гюзет апIуз шлуси дебккна. Я Рабби, я Аллагь, гьамциб машкврак пай киву гьарсар касдин уьмриъ хъуркьувалар ишри, алдабгъу лик женнетдиъ иври. Гъийин машквран манишнан цIюмгъял гьарсар касди чан хулаз дубхну, хизандин марцакк гьаммишан манишин, дюн’яйиъ ислягьвал ибшри.
Аьхиримжи йисари Табасаран райондиъ, Мягьямед Къурбанов кIулиъ ади, духьнайи дигиш’валар ачухъди рякъюра. Узуз ихь райондин глава 12-пи аьсриъ Грузияйин паччагьди гъахьи Давиддихьди тевуз ккундузуз. Дугъан девриъ Грузияйиъ гъуху реформйири, уьлке сатIи ва артмиш апIуз мумкинвал тувнийи. Мягьямед Къурбановдира райондиъ хайлин ляхнар кIули духна. Гъит дугъаз табасаран халкьдин гъуллугънаъ ади апIурайи ляхниъ хъана заан хъуркьувалар ишри!
