Мегьемер Гьяжиибрагьимов,
Ккувлигъ гъул

Мялим – набалугъ юкIвариз бегьер туврайи ригъдин нур ву, я думу эвез апIузра шулдар.
(Константин Ушинский)

Кюгьне Египетдиъ, бай мектебдиз гьаъруган, абайи насигьят туври гъахьну: «Яв мялимдиз Аллагьдизкьан гьюрмат апIин». Бализ гьамциб багьалу насигьят туврайи аба учв заан кьиматназ лайикь шула. Чав апIурайи ляхниинди гьамциб гьюрматназ лайикьлу гъахьи мялимдин кьимат дапIну удукьуз шуладар.

Йиз сарпи мялим! Чахь аьгъювалар ва тербия гъадагъури гъахьи баяр-шубари гьамцдар сюгьюр кайи гафар кIури гъеерхьган, фукьан юкIв шад шулийкIан мялимдин! Гьамцдар гафар вахт-вахтарик узузра ерхьури гъахьунзуз, аьхиримжи ражари — 2021-пи йисан, узу лайикьлу рягьятвализ удучIвган. Аьдати гафар, амма дурар фукьан кIваз ширинди ерхьуйкIан! Абйир-бабарин кьяляхъ дарди сарпи мялимдикан гизаф асиллу ву бицIирин гележег, дугъан вари уьмур, дюн’я дишди рябкъювал, дидин читин рихариъди гъягъюри, уьмрин яркьу рякъюз удучIвуз удукьувал.Гизаф бахтлу кас ву уьмрин кIулиъ чаз ужур мялим кьисмат гъахьир! Мектеб ккун хьуз гъитрур, урхувалихьна бицIир гьевеслу апIрур, жвувлан илтIикIнайи инсанарихъди гьюрмат кади гаф-чIал апIуз ва чазра гьюрмат гъазанмиш апIуз улупрур сарпи мялим ву. Гьадгъу улупуб заан классариъ имбу мялимари аьлава апIуру ва аьгъювалар яркьу апIуру.

Гизафдари, гьаз ляхниан удучIвурва? – саб тIагърушназкьан увухь дарсар гъитну, ляхниз гъюри гъуз – кIури гъахьунзуз. ТIагърушназ мектебдиз гъягъруб дар, чан юкIв хъипну зегьмет зигну ккуни йишв ву думу, даршсан мялим урхурайидаринра, гъарашугъаринра, абйир-бабаринра гьюрматнаан адахъуз мумкин ву. Гьюрмат адру йишваъ гъапIу ляхниъ берекетра даршул.

Набалугъвалин тясирнаккди пуз дархьу гафар узу, яшлу касди, гардандиъ буржди гъитурдарза кIури, йиз сарпи мялимариз гъи аферин кIураза – дурари йиз кIваъ аьгъюваларин акв кабхьну, мучIувалиан акувализ удучIвуз кюмек гъапIну, узуз, кеспагьли духьну, уьлин кьацI гъазанмиш апIуз ва думу ипIуз улупну. Ухьуз гъеерхьу гафар ву: «Ватандин адлувал, кьувват, кьудрат ва кьимат мялимдиз айи гьюрматниинди аьгъю апIуз шулу». Фуну варитIан адлу кеспнахьна, гъуллугънахьна вуйи рякъра мектебдилан, мектебдиъ лихурайи мялимарилан ккебгъруб ву. Абйир-бабариз барабар кас ву мялим. Сарихьанра, сарихъанра кюмек адру йитим балин кIул’ин хил иливну, мялимди чаз кьюб ширин гаф гъапиган, балин юкIв фукьан шад гъабхьнийкIан, дугъан кIваъ фукьан ккунивалин гьиссар гьяракатназ гъафнийкIан! Йисарилан бай чан адашдинна дадайин накьвариинна зияратдиз гъягъюрайир мялимдин накьвдииннара гъягъюз хъюгъну. Читин вахтна гъапIу уж’вал затра гьархруб дар. Сабпи гьярф капIуз даршули уларихъна нивгъар дуфнайиган, бицIи шуран хил дибисну, мялимди кюмек гъапIган, телебайин машнан акур рангар! «Узу пуза, адаш», – кIури, бицIир мялимдихьинди илтIикIган, классдин шад аьлхъбар! Линейкайиъ варидин улихь сабпи ражну вуди шиир урхурайи балин лайикьлу такабурвал! – Му гьархруб дар!
Россияйиъ Мялимдин йигъ аьхиримжи йисари 5-пи октябри къайд апIура. Му кеспагьлийирин машквар ву. Му машквру лихурайи ва лихури гъахьи мялимарихьна вуйи гьюрмат, дурари апIурайи ляхнин мяналувал улупура. Гьяйифки, мектебарин тикилишар цIийи алаури ашра, мялимарин, мектебарин ад йислан-йисаз ис шула, гизаф мялимар ляхнариан удучIвура. Узуз аьгъюбдиинди, мялимарин маважиб, регионарикан асиллу ву кIури, ихь Дагъустандиъ, Табасарандиъ лап исккан улупбариин дийибгъна. Мидланра савайи, урхбанна тербияйин таза тIалабарихьна гизаф мялимар гьязур духьну адар, я дурар гьязур апIбаз лазим вуйи фикирра лап кьит дубхьнайиганси рябкъюру. Аь’яндар касарин гафар ву: «Эгер мектебарин ляхин ул’ан идипиш, ухьу ихь жигьилариз гъазаматар тикмиш апIну ккун хьибди». Дици гъабхьиш, ухьу ихь гьюкумат ккидипбан рякъюъ айиб гьисаб шула. Гьамшвахъди суалар гъюра: мялимдин ад ис шулайивал фтикан асиллу вуйкIан? – мялимдин чан гъайгъусузваликан? гьюкумдрарин вижнасузваликан? мектебарихьна вуйи тIалабар зяиф ва къайдасуз духьнайиваликан? чан зигурайи зегьметназ дилигну мялимдин маважиб тамам даруваликан? даршсана коррупцияйи агъавал апIурайкIан?

Гьарсар кас хуш гафнахъ, гьюрматлу янашмиш’вализ лайикьлу вуш, учв тафавутлу апIбахъ думу тамарзуди шулу. Гьацир кас ву мялимра. Мялим рази ктаъбан бадали, Мялимдин йигъаз ккилигуб герек дар. Фуну вахтна вушра урхурайидарихьанра, урхури гъахьидарихьанра, абйир-бабарихьанра мялимариз гьюрматлу, кьиматлу гафар кади открыткйир, шад шлустар, рюгьламиш апIрударстар гафар кади кагъзар хътауз ваяки газатарин машариъ чапдиз тувуз шулу. Инсандикан гьякь инсан ктаурайи кас ву мялим.

БицIидариз мектебдиъ дарсар кивубтIан, тербия тувубтIан савайи, мялим гъулан жигьиларинра гъайгъушнаъ духьну ккуни кас ву. Уьмрин рякъярилан дурар улдугуз гъидритуб, ватандиз аькси ляхнарихьан ярхла апIуб, халкьдиз хатIалувал кайи ляхнар гъахрударин улихь йишв бисуб, бицIидарин, яшлуйирин гъайгъушнаъ хьуб, ватанпервервалин тербия мюгькам апIуб, чпи, жигьилар, ихь халкьдин гележег вуйивалиин умудлу апIуб, дурар рюгьсуз, эдебсуз хьувалихьан уьрхюб – гьамрар вари гьарсар мялимди чан асас вазифа вуди дебккну ккунду.

Гьюрматлу пишейин эйсйир, узу, гизаф йисари мялимди гъилиху касди, ичв пишекарвалин машквар мубарак апIураза, учвуз жандин сагъвал, ягъурлу уьмур, баяр-шубарихьна мани ккунивал, дерин аьгъювалар ади ляхнихьна аьшкь, учву Ватандиз вафалу, гъуландариз чешнелу, аьхю гьярфналан ккебгъну бикIрусдар Инсанар хьувал ккун апIураза!