Табасаран райондин ЦIийи Лижва гъулан кьялан мектеб 1966-пи йисан тикмиш гъапIуб ву. Думу йисан жилар тIурччвбан кьяляхъ, ДАССР-ин гьюкуматдин къарарниинди хайлин гъуларин агьалйир дюзенариз кюч гъапIнийи. ЦIийи-Лижва гъулра гьаци арайиз гъафну (сифте дидиз Октябрьское кIуру ччвур, хъа 1973-пи йисан ДАССР-ин Верховный Советдин Президиумдин къарарниинди гъийин ччвур тувнийи). Миржид йисандин мектеб гъулаъ 1967-пи йисан 1-пи сентябриъ либхуз хъюбгъну. 1986-пи йисан мектеб кьялан мектебдиз илтIибкIуру. 1987-1988-пи урхбан йисан урхурайидар мектебдин цIийи дараматариз удучIвуру. 2015-пи урхбан йисан Лижва гъулан бегьем дару кьялан образованиейин мектеб ЦIийи Лижва гъулан мектебдин филиализ илтIибкIну.
Гъи, шаксузди, ЦIийи- Лижва гъулан кьялан мектеб райондиъ ужударсдар мектебарин арайиъ а, пуз шулу. Гьамусяаьт мектебдиъ, Лижва гъулан филиалра гьисабназ гъадабгъну, 45 мялимди ляхин апIура, 136 балина шуру урхура, душваъ 18 класс-комплектар а. Мектеб саб сменайиъ либхурайивализ лигну, урхурайидарихъди классдиъ дару, аьлава серенжемар гъахуз мумкинваларра а.
Улихьна йисари мектебдиъ ЕГЭ-йин имтигьнар тувру пункт ерлешмиш дапIнайи. Гьаддиз дидин дараматар, уьмуми гьял, аьтрафар тялукь дережайизра духна. Мебелихъди тямин ву, мектебдин аьтрафарилан юкьуб тереф цалар илтIикIна.
«Мектебдин уьмуми ляхнин натижйир – урхурайидарин ужудар аьгъювалар, низам, тербия ву, – гъапнийи ич сюгьбатнаъ мектебдин директор Мевлют Аьрабовди. – Ич коллективди думу месэлйир, йиз фикриан, лайикьлуди тамамра апIура».
Мевлют Гьяжимусаевич Аьрабов (шиклиъ) «ЦIийи-Лижва гъулан кьялан мектеб» МКОУ-йин директорди 1993-пи йислан мина лихура. Зегьметнан ветеран, думу «РФ-дин уьмуми образованиейин гьюрматлу гъуллугъчи» ччвурнахъди лишанлу дапIна. Дугъу чан мялимвалин ляхин, Дербентдиъ педучилище ккудубкIну, Хючнаарин 1-пи нумрайин кьялан мектебдиъ ккергъбан классариз дарсар киври ккебгъну. 1982-1987-пи йисари чпин гъулан мектебдиъ математикайин дарсар кивру мялимди, 1988-пи йислан – 1993-пи йисаз мектебдин директорин урхбанна тербияйин ляхнариз лигру заместителди гъилихну. Дидхъан мина мектебдин директорди лихура.
«Фуну мектебдинра хъуркьувалар сифтена-сифте мялимарин коллективдин пишекарваликан, диди албагну ляхин апIруваликан асиллу ву. Мялимдиз кIваантIан бицIирин гъайгъу ктарш, дугъу чан вахт, зегьмет гьяйиф дарди дурариз бахш апIури дархьиш, ужудар натижйир гъазанмиш апIуб читин ву. Хъа ич мялимарин коллектив албагуб вуйич, – гъапнийи Мевлют Аьрабовди. – Дурарин пишекарвалин гьязурлугъ’валра ужуб ву, ва дарсар чпин предметариан вуйи пишекрари кивра. Материалин бинара писуб дарич. Биологияйин ва информатикайин кабинетариъ интерактивный доскйир айич, имбу кабинетарра тялукь техникайихъди тямин дапIна. Мектебдиъ аьгъювалар ва тербия тувбан ляхниъ гъийин деврин технолог-йир, интернет яркьуди ишлетмиш апIура.
Мектебдиъ гизаф мялимариз заан ва сабпи категория айич. Хайлин мялимар РФ-дин ва РД-йин гьюрматлу ччвурарихъди лишанлу дапIна. Математикайин мялим Суна Аьгьмедова РФ-дин образованиейин отличник ва РФ-дин уьмуми образованиейин гьюрматлу гъуллугъчи, информатикайин мялим Бахиш Аьгьмедов ва инглис чIалнан мялим Периханум Аьлибалаева РФ-дин уьмуми образованиейин гьюрматлу гъуллугъчйир, мектебдин завуч Ильяс Аьшурбегов РД-йин образованиейин отличник ву».
Урхбанна тербияйин бязи месэлйирихъди аьлакьалу сюгьбат мектебдин директорин урхбанна тербияйин ляхнариз лигру заместитель Ильяс Аьшурбеговдихъдира гъубхнийза. Дугъу къайд гъапIиганси, мектебдиъ урхбан йисандин сабпи гьацI ужуди ккудубкIну. 9-пи ва 11-пи классариъ ЕГЭ тувру предметариан, улупнайи графикдиз асас вуди, ахтармиш апIбан имтигьнарра тувну. «Мектебдиъ, – гъапнийи Ильяс Аьбдурягьмановичди, – дарсаризси, дурарин ерийизси, урхурайидарихъди классдиъ дару серенжемар гъахувализра аьхю фикир туврача. Ич мектебдиъ урхурайи баяр-шубар гьар йисан вари Урусатдин мектебариъ урхурайидарин арайиъ гъягъру олимпиадйириъ иштирак шула. Ццийин урхбан йисан, месела, урус литературайин предметдиан райондин олимпиадайиъ 9-пи классдиъ урхурайи Алина Гьяжимягьямедовайи 2-пи йишв (мялим Рягьимат Сеферова) ва 11-пи классдиъ урхурайи Наргиз Даидовайи шубуб предметдиан пешкешнан йи- швар гъазанмиш гъапIну.
ДумутIанра савайи, ич мектебдиан гизаф урхурайидар ццийин урхбан йисандин сабпи гьацIаъ урус чIалнаан, биологияйиан, химияйиан, общест-вознаниейиан ва жара предметариан «Инфоурок» проектдин манзилнаъди кIули гъябгъру вари халкьарин олимпиадайиъ иштирак гъахьну, ва дурари 18 пешкешнан йишвар гъазанмиш гъапIну. Хъа аьхиримжи хьуд йисан 15 урхурайири мектеб гъизилин медалариз ккудубкIну. Сачдин йисан 3 урхурайир – Арзу Аьшурова, Таиса Аьшурова ва Тават Мягьямедова – гъизилин медалариз лайикь гъахьну.
Мектебдиъ классдин гъирагъдиъ гъахру серенжемаризра аьхю фикир тувра: жюрбежюр конкурсар, вечерар, спортдин, гьацира терроризмдиз ва экстремизмдиз аькси ва жара маракьлу серенжемар гъахура. Дурар тешкил апIбаъ ва кIули гъахбаъ, завучди къайд гъапIиганси, мялимар Тамила Аьрабовайи, Низами Имамовди, Людмила Мягьямедовайи, Ильяс Аьшурбеговди, Шевкет Къурбановди ва жарадари иллагьки ужуб активвал улупура.
– Мектебдиъ гьял дарапIу ясана читин фицдар месэлйир айичв? – кIуру йиз суалназ жаваб туври, директори мектебдиъ спортзал, актовый залар адрувал, мектебдин компьютерарин классдиъ дивнайи компьютерар ккудубшу аьсрин 90-пи йисариндар вуйивал, классариъ доскйир чарасуз гьюдюхну ккунивал къайд гъапIнийи. «Мектебдин филиалин месэлара чарасуз гьял дапIну ккуниб ву. Дидин дараматар ккудубшу аьсриъ дивдар ву. Гьадму аьсрин 50-пи йисари дидихъ кьюб халсана хъаъну. Дидхъан мина думу дараматар дибдиан рас гъапIундар», – аьлава гъапIнийи Мевлют Аьрабовди.
