Гюльнара Мягьямедова
19-пи декабри «Владимир Путиндихъди йисандин натижйир» прямой эфир кIули гъубшну. Юкьуб сяаьтна гьацI вахтна давам гъабхьи серенжемдиъ Урусатдин Президентди 2024-пи йисандин натижйир гъивну ва агьалйиринна журналистарин суалариз жавабар тувну. Гьюкуматдин кIулиъ айириз вуйи суалар 8-пи декабрианмина хътауз хъюгънийи.
Серенжемдиъ федеральный ва регионарин СМИ-йин вакилар, харижи уьлкйирин журналистар иштирак гъахьну. Урусатдихъди аьлакьйир дючIюргънайи уьлкйирин гизаф журналистари пресс-конференцияйиз регистрация дапIнашра, РФ-дин президентдин пресс-секретарь Дмитрий Песковди гъапиганси, дуфнайидарин кьадар лап цIибди вуйи.
Прямой линия ккебгъайиз колл-центрин операторари Владимир Путиндиз 2 миллионтIан артухъ суалар уч духьнайиваликан хабар тувнийи. ВаритIан гизаф суалар экономикайин, сагъламвалин ва ЖКХ-йин цирклариан вуйи. Бязи суалар прямой линия ккебгъайиз гьял гъапIнийи.
РФ-дин Президент Владимир Путиндихьна илтIикIу 18 йис’инакьан яшар айидари гизафси образованиейихъди аьлакьалу, 18 йислан 35 йис’ина яшар вуйидари яшайишдин месэлйир, хусуси метлеб айи дявдин операцияйин, ихь эскрар гьарсабдихъди тямин апIбан гьякьнаан суалар туврайи, хъа думутIан аьхю яшнан агьалйири сагъламвал уьбхбан ва яшайишдин политикайин суалар гъитIирккнийи. Колл-центриз суал хьади илтIикIу варитIан бицIи ватандашдин 8 йистIан дайи.
Гьаму йисан прямой линияйиз гьязур шлуган, «Сбер» банкдин табии дару зигьим – GigaChat ляхник кипну. Нейросетди гизаф вазифйир тамам апIура, уьлкейин регионарианра кмиди телефондиан хътау суалар тартиб апIура. Натижайиъ, Кремлиан туврайи мялуматариинди, программа ккебгъайизра президент хъадаънайи суаларин гъавриъ айи.
Дупну ккундуки, Урусатдин Президентди прямой линия ва пресс-конференция сатIиди гъабхури, цци шубудпи йис ву.
Урусатдин Президентди къайд гъапIганси, ццийин йисан натижйириинди, Урусатдиъ ВВП 4%-дихьнакьан за гъабхьну, хъа экономика аьхиримжи кьюд йисандин арайиъ – 8%. Эгер му улупбар жара уьлкйирииндихъди тевиш, США-йин экономикайин артмиш хьувал 5-6%, хъа Европайин – 1%-тIан за гъабхьундар.
«Вари ляхнар экономикайихъди аьлакьалу ву, думу бинйирин бина ву, гьаддилан ватандашарин яшайишдин дережа, уьлкейин оборонайин мюгькамвал асиллу ву», – гъапну Владимир Путинди.
Урусатдин Федерацияйин Президентди хусуси метлеб айи дявдин операция гъябгъюрайи йишван аьгьвалатнаканра ктибтну: «Фронтдин вари терефариъ ихь кьушмари метрихъди метр бисури, жилар азад апIура. Ухьу сабпи нубатнаъди СВО-йин улихь диву месэлйир гьял апIурахьа». Дугъу Курский область фила азад дапIну ккудубкIуруш, якьин жаваб тувундайи, амма душман душв’ан, саб шакра адарди, утIурккруваликан гъапнийи. Президентди Курский областдиъ миллетчйири дагъитмиш гъапIу объектар цIийи алаъбаз 108 миллиард манат жара дапIнайиваликан, Урусатдин гьюкмари думу областдиан удучIвну гъягъюз ккунидариз кюмек апIруваликан хабар тувнийи.
Владимир Путиндин гафариинди, Урусатдин гьюкмар Украинайихъди вуйи мясляаьтнан улхбариз гьязур ву, амма тмуну тереф месэла ислягьвалиинди гьял апIуз рази дар: «Киевди аьхиримжи украинлу чIивиди имбукьан гагьди, женг гъабхуз къарар адабгъна».
СВО-йикан улхури, Путинди ихь уьлкейиз айи «Орешник» кIуру цIийи яракьнан аьхю мумкинвалариканра ктибтнийи.
Америкайин журналистдин суалназ жаваб туври, Владимир Путинди США-йиъ цIийиди кадагънайи Президент Дональд Трампдихъди гюрюшмиш хьуз учв гьязур вуйивал ашкар гъапIну.
Сирияйиъ арайиз дуфнайи аьгьвалатнакан суалназ жаваб туври, Владимир Путинди Сирияйин президентди гъилиху Башар Асаддихъди учв гьелелиг гюрюшмиш духьну адруваликан гъапнийи.
Жигьил хизанариз кюмек апIбан гьякьнаан вуйи суалназ жаваб туври, Владимир Путинди уьлкейиъ «Хизандин ипотека» программа давам шулайиваликан, эгер кьабул апIурайи уьлчмйир бегьем дарш, дурарин мянфяаьтлувал за дапIну ккуниваликан ктибтнийи. Дидланра савайи, бицIидар бабкан хьувалин дережа зяифди вуйи 35 региондиъ, думу месэла къайдайиз хпан бадали, кIул’инди вуйи программара кьабул апIиди.
Владимир Путинди гъапиганси, Урусатдиъ бицIидар бабкан хьувал 1,41% ис гъабхьну.
«Ухьу бицIидар бабкан хьувалин кьадар 2,3% за дапIну ккунду. БицIидар хуз шлу жигьил дишагьлийирин кьадар 30% ис гъабхьну. Шубар лазим ву. Урусатдиъ 10 миллиондилан зиина бицIидариз ва гъагъдиъ айи 320 агъзур дишагьлийиз пособие тувра. Думу къайда гизаф мянфяаьтлуб гъабхьну. Дадавалин капитал жара йишвариъ адру, Урусатдиъ адабгъу цIийи къайда ву. Гизаф бицIидар айи хизандин гъазанждилан алдабгъурайи налогдин 7% кьяляхъ апIру уьлчме кьабул дапIну ккунду», – ачмиш гъапIнийи президентди му важиблу месэлайин гьякьнаан чан фикрар.
Урусатдин Президентдин гафариинди, гъубшу йисандин арайиъ 110 миллион квадратдин метр яшамиш шлу хулар тикмиш гъапIну. Думу рекорд ву. Хизандин ипотека дебккну ккундар, бицIидар айи хизанариз, IT-цирклин пишекрариз, Ярхла Востокдин, Арктикайин, Урусатдин цIийи регионарин агьалйириз льготйирра а.
Владимир Путинди «Игитарин вахт» проект фици арайиз гъафиб вуш ктибтнийи. «Программайин сабпи пайназ 43 агъзур аьрза гъафнийи, дурарикан 83 кас гъядягънийи, хъа кьюбпи пайназ 15 агъзур аьрза гъафнийи. Ихь кьягьялар вари лайикьлудар ву. Хъа Ватан бадали женг гъабхубна инсанарихъди ляхин апIуб саб дар. Гьаддиз ухьу лазим вуйи цирклариъ ляхин апIуз шлудар гъядягъну ккунду», — гъапну уьлкейин кIулиъ айири.
«Урусат ва Китай дюн’яйиъ къайда уьбхбан аьхю кьувват ву», – къайд гъапIну Владимир Путинди. Дугъу Си Цзинь Пин чан дуст вуди гьисаб апIура.
Пресс-конференцияйиъ Урусатдиз жара уьлкйириан дуфнайидарин месэлара гъитIибккнийи, президентди дурарин кьадар цIиб апIбан бадали зегьметнан гьясиллувал за дапIну ккунду кIури, гьисаб апIура. Мигрантари чпи лихурайи гьюкуматдихьна гьюрмат ади гъузбан бадали, дурарихьна вуйи тIалабар за дапIну ккунду. Хъа къанун уьбхру гъуллугъчйири мигрантари Урусатдин къайдйир уьрхбиин гюзчивал дубхну ккунду. Президентди, мигрантарин бицIидар мектебдиз кьабул апIбан бадали, дурариз урус чIал аьгъяди ккунду кIури гьисаб апIура.
