Гюльнара Мягьямедова
Урусатдин паччагьлугъдиъ студентари чпин «пишекарвалин» машквар лап шадди ва яркьуди къайд апIури гъахьну. Урус писатель Антон Чеховди саб ражари зарафат вуди гъапну: «1884-пи йисан 25-пи январи студентари, меркк йивнайи Москва нир ктарди, вари жюрейин убхъруб хътIубгъну». Думу йигъан студентарин шаду сейир апIбарилан хил алдабгъури гъахьну, полицияйин гъуллугъчйирикьан дурарин машкврарин шадлугъариз манигъвал апIури гъахьундар. Гьелбетда, думу вахтнан ва гъийин деврин студентарин уьмур чиб-чпихь тевуз шулдар.
Гъийин девриъ университетариъ ва институтариъ, яркьуди даршра, Студентарин йигъ къайд апIуру: ужудар студентариз грамотйир тувру, концертар тешкил апIуру. Бязи мялимари чпин студент вахтарикан сюгьбатар гъахуру. 25-пи январь кьюрдун сессия ккудубкIурайи вахтнахъдира аьлакьалу ву.
Гъийин деврин студентарин уьмрикан ктибтуб ккун апIури, узу ихь ватанагьли, ДГТУ-йин мялим Сабина Шябановайихьна илтIикIнийза.
Сабина Шябанова Мягьячгъала шагьриъ бабкан гъахьну. Мектеб ккудубкIбан кьяляхъ Дагъустандин политехнический колледждик урхуз кучIвну ва 1999-пи йисан, «Ихтиярар ва яшайишдин тяминвал тешкил апIуб» отделение ккудубкIну, уьру диплом гъадабгъну. 2004-пи йисан дугъу Дагъустандин гьюкуматдин технический университетдин гидротехнический факультетдин «Ругдин мянфяаьтлувал уьбхбан ляхнар тешкил апIуб ва жилар уьрхюб» (мелиорация, рекультивация и охрана земель) пише гъадабгъну, университет ккудубкIну. 2006-пи йисхъанмина ДГТУ-йиъ дарсар киври ляхин апIура. Гьаму вахтнан арайиъ Сабина Шябановайи студентариз вуйи урхбан пособйир, урхбан методикайин теклифар, практикумар тартиб дапIна, дугъаз университетдин ректоратдин терефнаан гьюрматнан ва чухсагъул мялум апIру грамотйир тувна.
– Сабина Гьяжиаьлиевна, 25-пи январи уьлкейин вари вузариъ Студентарин йигъ къайд апIура. Гъач, гьаму яв студент вахтар кIваин апIухьа. Студент вуйи вахтна варитIан кьиматлуб фу вуйвуз? ДГТУ-йин уву лихурайи факультетдиъ студентарин йигъ фици къайд апIура?
– Студент вахт уьмрин варитIан ужуб вахт ву пуз шулу, хъа вуз даима жигьилвалин уьлке ву. Думу вахтна жигьиларин улихь вари рякъяр ачухъди шулу. Йиз фикриъра аку ва шаду вахтар мюгькамди гъузна. Узу технический вуздин варитIан читин – гидротехнический – факультет ккудубкIунза. Урхуз читинди вушра, аьхю аьшкьниинди уз’ин али вазифйир тамам апIуйза. Узу вуз ккудубкIбан кьяляхъ йиз мялимариз узу гьархундайи, цIиб вахтналан дурари университетдиз ляхниз теклиф гъапIнийиз. Урусатдин Студентарин йигъ ДГТУ-йиъ, жюрбежюр серенжемар гъахури, къайд апIуру.
– Мектебариъ лихурайи мялимаризтIан, вузариъ лихурайи мялимариз ляхин апIуз рягьятди вуйиси гьу-гъубжвуру: студентар фикрин адаршву, аькьюл балигъ дубхьнайи, чпиз фу ккундуш аьгъю инсанар ву. Уву фици фикир апIурава?
– Дугъри гъапиш, мектебдиъ мялимдизтIан, студентарихъди ляхин апIурайи мялимдиз рягьятди ву пуз шулдарзухьан. Гьарсаб ляхниъ чан жюре читинвалар а. Яшар бегьем духьну ашра, гизафси студентариз чпи уьмрин рякъ дишди кадабгъну аш-адаш аьгъяди шулдар. Гьацдар дюшюшариъ кафедрайин мялимар кюмекназ гъюру. Вуздин мялимди, дарсар кивубтIан савайи, илимдинна ахтармишарин, тербия тувбан, пише-йихъди таниш апIбан ляхинра гъабхуру.
– Уву лихурайи факультетдиъ фицдар пишекрар гьязур апIура? Студентарин практика наан гъябгъюра? Вуз ккудубкIбан кьяляхъ жигьил пишекрари наан ляхин апIура? Дурариз ляхин апIру йишвар айин?
– Нафтлин, газдин ва табиаьт ккабалгбан факультет ДГТУ-йин ужуб гележег хъайи факультетарикан саб ву. Душваъ айи, деврин тIалабариз жаваб тувру лабораторияйи, лихурайи аьлимари заан ери айи пишекрар гьязур апIуз мумкинвал тувра. Факультетдиъ шубуб пишекарвалин гъуллугъчйир гьязур апIуру: жилин аьгьвалат ва кадастр; нафтлинна газдин ляхин; техносферайин хатIасузвал. Узу мелиорацияйин, жилин аьгьвалатнан ва кадастрарин кафедрайиъ лихураза. Ич факультетдиъ урхурайи студентар РД-йин жилин ва хусусиятнан аьлакьйирин министерствойиз, РД-йин табиаьтдин девлетарин ва экологияйин министерствойиз, Урусатдин МЧС-дин РД-йиъ айи идарайиз ва кафедрайи аьлакьйир уьрхюрайи гьацдар жара йишвариз практикайиз гьаъру. Жигьил пишекрарихьанра гьадму идарйириъ ляхин апIуз шулу.
– Студентарихъди ляхин апIурайи мялим фицир духьну ккунду? Вуздин мялимдин йигъ фици улдубчIвуру? Студентарихъди фицдар аьлакьйир уьрхюрава?
– Вуздин мялим чан пишейин вари терефарихъан аьгъювалар айир вуди ккунду: думу тешкилатчира, психологра, тербиячира, улхбан ва бикIбан чIал ужуди аьгъю касра вуди ккунду. Студентарихъди ляхин апIурайи мялимдин ляхнин сад йигъ тмунубдиз ухшар айиб шулдар: дюшюшар гьар жюрейиндар шулу. Бязи вахтари йигъандин ляхин гвачIнин ухди ккебгъуб, мучIу лавлан гъабхьигантIан ккудубкIурдар.
Узу студентарихъди гьаммишан ужудар аьлакьйир уьрхюраза. Узу дарсар киврайи студентар гизаф ккундузуз, дурариз узура ккудушул кIури, умудлу вуза. Узу, дурарин мялимси, насигьятчира, дустра хьуз чалишмиш шулаза, дурар илимдин ляхниина жалб апIураза.
Студентар Вариурусатдин жигьиларин авторвалин проектарин «Йиз уьлке – йиз Урусат» конкурсдиз, Тольяттийин гьюкуматдин университетди тешкил дапIнайи студентарин интернет-олимпиадайиз, экологияйин диктантариз, хатIасуз уьмур уьбхбан аьгъювалар тувру вариурусатдин олимпиадайиз гьязур апIурача.
Университетдиъ Азербайжандиан, Африкайиан ва жара харижи уьлкйириан дуфнайи студентари урхура. Дурарин ва ихь студентарин арайиъ айи аьлакьйир ужудар ву. Харижи уьлкйириан дуфнайи студентар урхбахьна хъана ужуди янашмиш шулу, фицики дурариз чIалнан читинвалар гизаф алахьуру.
– Студентарин йигъан улихьна ичв ва республикайин жара вузариъ урхурайидариз фицдар насигьятар тувуз шулвухьан?
– Студентариз заан хъуркьувалиинди чпи урхурайи вуз ккудубкIну, ккуни пишейин эйсйир хьуб ккун апIураза. Учву гъазанмиш гъапIу хъуркьувалариин дийигъну мугъузанай, кIваъ айи метлебарихъ хъачIарккай. Гъи ичв улихь гьаржюрейин рякъяр ачмишди ву. Ярхла гележегдиз умуд кади лигай.
– Сабина Гьяжиаьлиевна, интервью тувбаз чухсагъул. Увузра, уву аьгъювалар туврайи студентаризра, уьлкейин жара вузариъ урхурайидаризра Студентарин йигъ мубарак апIурача.
