Гьаму улихьна йигъари, вари халкьарин бабан чIалнан Йигъахъди аьлакьалу вуди, табасаран чIалнан гьякьнаан чан хиялар, фикрар пуб ккун апIури, узу Къужникарин кьялан мектебдиъ бабан чIалнан дарсар киврайи мялим Фейзуллагь Рамазановдихъди гюрюшмиш гъахьнийза. Дугъахъди гъабхьи сюгьбатнаъ табасаран чIалнахъди аьлакьалу жюрбежюр месэлйирикан гъулхнийча.

 

 

– Фейзуллагь Фейтуллаевич, бабан чIал гъапиган, яв кIулиз фицдар фикрар гъюри шулу?

– «Бабан» кIуру гафну жвуван багъри дада кIваина хури шулиз. Байвахтнахъан мина узухьна вуйи ккунивал, дугъу даърахди гьау йишвар, бицIидариз гъубзри кIури, гашди гъузну, ипIруб дирипIу вахтар кIваина гъюриз. Гьаддиз узура чIал, дадаси, варитIан багьа, ккуни алатси гьисаб апIураза. Думу ихь уьмрин вари терефарихъди аьлакьайиъ ади артмиш шула. Гьаддиз дидиъ ихь халкьдин фикир, аькьюл, хасият, намус а. ЧIалну ихь уьмрин гъубшу ва гьамусдин деврарин лишнар уьрхюра. ЧIал адарш, халкьра адар. Думу ужуди аьгъюди хьуб, уьбхюб, артмиш апIуб гьарсар касдин буржи вуйивал гьисаб апIураза.

– Аьхиримжи вахтна бабан чIалнаъ фицдар дигиш’валар рякъюравуз?

– ЧIал гьарган саб къайдайиъ айиб дар, думу гьарган дигиш шула. Думу ахтармиш апIури, дидиз артмиш хьуз кюмек туври, хайлин аьлимар, шаирар, писателар ва тажрубалу мялимар гъилихну ва гьамусра лихура.

Аьхиримжи вахтари шагьрариъ яшамиш шулайи ихь ватанагьлийириз табасаран чIалниинди улхуз затра ясана лап цIибдитIан аьгъдрувал къайд апIуз шулу. Узуз рябкъюрайиганси, гьаму ужуб дару «уьзур» яваш-явашди гъуларизра гъюра. БицIидар лап цIибдитIан бабан чIалниинди улхури имдар, хулаъра, кючейиъра урус чIалниинди улхура. Му ляхнин тахсиркрар ухьу, аьхюдар, гьисаб апIураза.

– Бабан чIал артмиш апIбан бадали, мектебариъ гьуркIну дарсар киврайин, лазим вуйи кьадар китабар айин?

– Узу саб ляхниин мюгьтал вуза. Ихь чIал ахтармиш апIури, ухьухьна агъзрариинди километрйирин манзил ккадапIну, жара йишвариан аьлимар гъюри гъахьну. Ухьу бадали, ихь наслариз саб ирс гъубзри кIури, харжар апIури, жанар туври гъахьну. Хъа ухьу гьамус гьапIра? Ухьу ихь багъри чIалнахьна фици янашмиш шула? Фикир апIинай, гьюрматлу ватанагьлийир.

Мектебдиъ чIал артмиш апIбакан улхуруш, узу дид’ин рази дарза. Саб кIуруб, ихь гъуллугъчйир бабан чIаларикан гизаф улхури шулу, амма гьар йисан бабан чIалариз тувнайи дарсар кам апIура.

Кьюб кIуруб, мектебариъ бабан чIалнаан методикайин литературайихъди тямин апIувал гизаф зяифди ву.

Сабдикан гизаф рази гъахьунза: табасаран литературайин альманах чапдиан адабгъура.

– Ихь гъуллугъчйирихьна, аьлимарихьна фицдар теклифар айив?

– Ихь улихь-кIулихь хьайи гъуллугъчйири, аьлимари гележегдиъ думу ляхнариз артухъ фикир тувур, мектебдиъ лихурайи бабан чIалнан тажрубалу мялимарихъди ужудар аьлакьйир йитIур кIури, умуд кивраза.

– Фейзуллагь Фейтуллаевич, аьхю чухсагъул, гележегдиъ ихь чIал артмиш апIбаъ хъуркьувалар ишривуз.