Наврузбег Керимов
Февралин 15-ди ихь уьлкейиъ эскрар-интернацио-налистарин йигъ къайд гъапIну. Цци Афгъанистандиан совет кьушмар адаъну 36 йис тамам гъабхьну. 1989-пи йисан Афгъанистандиан аьхиримжи эскрар адаъну кIуру хабар кубкIиган, вари совет халкь фукьан рази гъахьнуш, аьгъяхьуз. Му йицIуд йисан давам гъабхьи дявди ихь уьлкейиз хайлин зарар тувну. ВаритIан гъагъиб му йисариъ 14,5 агъзуркьан жигьил эскрар, офицерар йихувал гъабхьну. Афгъан дявдиъ гизаф эскрари-интернационалистари жилирвалин ва игитвалин гьунарар улупну ва Ватандин улихь чпин буржи намуслуди тамам гъапIну. Варжариинди эскрариз ва офицерариз – орденар ва медалар, хъа ужударстариз Советарин Союздин Игит ччвур тувну.
Афгъан дявдин дерд думуган дагъустанлуйирикра кубкIну. Ихь республикайиан, Афгъандин халкьдиз кюмек тувбан дявдиъ 4500 эскер иштирак гъахьну, гьадрарикан 140 эскер гъийихну, 85 эскер инвалидар гъахьну. Дагъустанлуйири чпин жилирвал ва гьацира аьхю насларин аьдатариз ва эскервалин буржийиз вафалувал улупну.
Дяви ккудубкIну хайлин вахт ккудубшнушра, душваъ баяр иштирак гъахьи хизанарин кIваан учIврушин удубчIвундар. Гьацдар йигъар-йишвар кIул’ина гъафидарикан Дагъ. Огни шагьриъ яшамиш шулайи Шихябидоварра ву. Дурарин хизандиъ 10 велед а – 4 чве ва 5 чи. Чвйирикан, Максим варитIан бицIинур ву.
Шихябидов Максим Керимович Дагъ. Огни шагьриъ 3-пи нумрайин мектебдиъ мялимди лихура. Думу 1966-пи йисан Табасаран райондиъ Думурхьил гъулаъ аьхю хизандиъ бабкан гъахьну. Максимди ккебгъбан классар Думурхьил мектебдиъ урхуру, хъа абйир-бабар 1974-пи йисан Дагъ. Огни шагьриз кюч гъахьиган, 3-пи нумрайин мектебдиъ урхуб давам апIуру. Мектеб ккудубкIну, гизаф вахт гъябгъяйиз, дугъаз военкоматдиан повестка гъафнийи. Думу йисари ихь жигьиларикан хайлиндар Афгъанистандиъ гъуллугъ апIурайи. Дурарикан хайлин чIуру хабрарра ерхьуйи, дийихну гъахидарра айи. Ватанпервервалин лишнар кайи дагълу баяриз дявдин гьяракатар гъягъюрайи йишваз гъягъюз гучI апIувал хас дайи, амма, баяр армияйиз гъахруган, абйир-бабарик гизаф гъалабалугъвал кади шуйи. Максимдиз повестка тувиган, дугъан дадайин кIваан аьхю варкI гъапIнийи. Баб ккарцIуз ният ади, Максимди, кIул’ина гъюз ккайиб хулан марцакк ккашра гъибди, дада, уву фикир мапIан, узу сагъ-саламатди гъидиза, – гъапнийи.
Максимдин эскервалин рякъ Узбекистандин Афгъанистандихъди сяргьятариин айи Термез кIуру шагьриъ учебкайилан ккебгъру. Шубуб вазлин учебкайин вахт ккудубкIиган, мурар Афгъанистандин Хайратон кIуру шагьриз гьаъру. Кьюд йисан чан гъуллугъ тамам дапIну гъафир, Керим дишла Украинайиъ Горловский гьюкуматдин харижи чIаларин институтдиъ инглис чIалнан факультетдик урхуз кучIвру. Урхувал ккудубкIну гъафи Максим 10 йисан Дагъ. Огни шагьриъ 4-пи нумрайин мектебдиъ инглис чIалнан мялимди гъилихну. Хъа гьаддихъан 3-пи нумрайин мектебдиз мялимди гъягъюру. Дугъан гъи мектебдиъ «Ватандин хатIасузвалин ва думу уьбхбан асулар» предметдиан дарсар кивра.
«Аргъаж шулайи наслариз, дурар мектебдиъ урхури имбу гагьдикьан, Ватан хатасузвалихьан уьбхюз улупну ккунду. Гьелбетда, «дяви» кIуру гафну фунурин вушра кIваз иццру апIуру. 1979-1987-пи йисари Афгъанистандин ругариин думу халкьдин ислягьвал уьбхбан бадали вуйи дявдиъ Дагъустандиан хайлин жигьилар иштирак гъахьну. Гъи Дагъ. Огни шагьриъ Афгъанистандиъ гъахьи 52 бай ими, кечмиш гъахьидарикан кIурира адарза.
1941-1945-пи йисари кIули гъубшу Ватандин Аьхю дявитIан Афгъан дяви 2,5 ражари артухъ давам гъабхьну. Хайлин йисар ккудушнушра, думу йигъар, гьядисйир гьамусра кIваин апIуз ккун шулдар. Гъи магьа му дявдин зийнар сагъ хьайиз, Донецк ва Луганск халкьдин республикйир Киевдин зулмиккан азад апIбан бадали, фукьан ихь жигьилари чпин жанар тувну, фукьандар инвалидар гъахьну. Му лап инсафсуз дяви гъабхьи. Йиз аьхюну бай Надир Пермь шагьриъ военный институт ккудубкIну, 2023-пи йисхъанмина Украинайиъ а. Узуз шубур бай азуз, бицIину Тельманди Великий Новгород шагьриъ контракт дийибтIну, гьадушваъ гъуллугъ апIура, кьялану бай Айдиндира Астрахандиъ гьюлин гимйириин ляхин апIура.
Йиз адаш Шихябидов Керим Шихябидовичди Ватандин Аьхю дявдин кьяляхъ 1946-пи ва 1947-пи йисари армияйиъ гъуллугъ апIури гъахьну. Дявдин кьяляхъ, минйир айи йишвар ахтармишар апIури, дурар ккадагъури гъахьну. Саб ражари, чахъди сатIиди гъуллугъ апIурайи эскри мина ккадабгъурайи вахтна, думу дутIубкIну, ткйир адашдин бедендиъ арсру. Сагъвал саб гьялназ хури, адаш хайлин вахтна госпиталиъ ади гъахьну.
Дявдин аьхюб, бицIиб айиб дар, дяви кIуру гаф саб вахтнара, саризра уччвуйи ебхьруб дар. Хъа Гъалибвалин йигъ ва 15-пи февраль ич хизандиз варитIан ккуни, мани машкврар ву, гьаз гъапиш, дявдин дад фициб вуш, учуз цIибди вушра гъябкъюнчуз», кIудубкIнийи ихтилат Максим Шихябидовди.
Афгъан халкьдин ислягьвал уьбхбан женгариъ улупу гьунарариз лигну, Максим Шихябидов гьюкуматдин терефнаан саб-швнуб ражари лишанлу гъапIну.
Афгъанистандиан ихь кьушмар адаъну 36 йис хьувалин йигъахъди тебрик апIури, Максим Шихябидовдиз жандин сагъвал, кIван шадвал, кIул’ин гьарган ислягь зав хьуб ккун апIурхьа.
