Зубайдат Шябанова

Табасаран райондиъ фунуб гъул гъадабгъишра, думу чан аьдатар, тухмар, анжагъ гьадму гъулаз хас вуйи чIалнан нугъат айи саб аьхю хизан гьисаб апIуз шулу. Хъа гьарсаб хизандиъ гьял дапIну ккуни учIру месэлйир аарди шулдар, ва аьхю пай дюшюшариъ дурар анжагъ хулан эйсийихьантIан гьял апIуз шлудар дар.

 

Гъи ихь гъулариъ айи учIру месэлйир асас вуди фтихъди аьлакьалу шулаш ахтармиш апIуб ва дурар гьял апIбан бадали фицдар уьчмйир кьабул апIураш аьгъю апIуб метлеб ади, учу «Табасарандин нурар» газатдиъ «Ерли главайихъди сюгьбат» кIуру проект давам апIурача. КIваин апIурхьа: проектдин дахилнаъди редакцияйин журналистарин терефнаан вуйи ва ихь агьалйирихьан гъафи суалар тялукь гъулан поселениейин главайихъди ачухъ апIидихьа.
Гъийин макьалайиъ ич суалариз жавабар Табасаран райондин Куркакк гъулан поселениейин администрацияйин глава Рамазан Казимовди тувра.

Гъулан поселениейин глава ляхин удукьрур, агьалйирин ва жямяаьтдин тIалабарихьна уягъди вуйир, улихь хьайи месэлйир гьял апIуз рякъяр ва къайдйир абгуз шлур духьну ккунду. Думу завхозра, психологра, финансистра, дилаварра ву. Гьарсар касдихьна рякъ дабгну, агьалйирин месэлайихъ хъебехъну, жвув’ина ихтибар дапIнайи аьтрафар артмиш апIуз дакьатар дагну, хатIа-бала гъабхьиш, аьхюдарин улихь жавабдарвал гъабхуз гьязурди ккунду. Ари гьацир глава ву Рамазан Казимовра.

Рамазан Казимов СикIа гъулаъ бабкан гъахьну. Куркакк гъулан мектеб ккудубкIну, ДГПУ-йик урхуз кучIвну. Университетдин кьяляхъ 4 йисан ТIюрягъ гъулан мектебдиъ ва 20 йисан СикIа гъулан ккебгъбан классарин мектебдиъ гъилихну. Дурарикан 5 йисан СикIа мектебдин директорди гъахьну. 2015-пи йисхъанмина думу Куркакк гъулан администрацияйин глава ву.

– Рамазан Шафиевич, газат урхурайидариз жикъиди Куркакк гъулан поселениейикан кидибта.

– Куркакк гъулан администрацияйин дахилнаъ 4 гъул а. Дурар ЖагътIил, Вечрикк, Куркакк ва СикIа гъулар ву. Вари гъулариъ уьмуми кьадар 323 хал а ва 1812 кас яшамиш шула. Ич поселениейин аьтрафари 1116 га жилин йишв бисура. Гьамусяаьт поселениейиъ саб кьялан, саб ккергъбан классарин – гьаму кьюб мектеб а, мушваъ гьацира кьюб ФАП, саб бицIидарин багъ, саб библиотека ва почта ляхник ка. Кьялан мектеб Куркакк гъулаъ ерлешмиш дубхьна. Душваъ 170 урхурайири аьгъювалар гъадагъура. Хъа Вечрикк гъулаъ айи ккебгъбан классарин мектебдиъ 17 баяр-шубари урхура. Гьяйифки, мектебдиз мялимар гьуркIрадар. Иллагьки физика ва биология дарсар кивру мялимарин игьтияж’вал а. Курккакк гъулан кьялан мектебдиз Вечрикк ва ЖагътIил гъуларин бицIидар кьюб газель машинариъди хури шулу. Дюзди гъапиш, СикIа гъул’ан вуйи бицIидар, багахьди вуйивализ лигну, Туруф гъулан мектебдиз гъахура.
Гъуларин агьалйир асас вуди мал-къара ва пеэр-шюхъяр уьрхбиин машгъул ву. Хусуси мяишатариъ саки 960 аьхю малар, 720 чарва ва 5 агъзуртIан артухъ гъушар уьрхюра. Му улупбар ветлечебницайин заведующийди тувдар ву.

– Гъуларин аьтрафар ккабалгувалиан фициб ляхин гъабхурачва?

– Администрацияйи 2024-пи йисан аквар зигбахъди гъубху ляхникан улхури, къайд апIуз ккундузуз, электрификацияйин ляхнар райондин администрацияйин гьисабнаъ айидар ву. ЖагътIил гъулаъ аьлава вуди сабсана трансформатор дивбан бадали, дидихьна телерин цIийи рякъюъди аквар гъизигунча. Аквар зигуз бурузар, кронштейнар, изоляторар, хомутар масу гъадагъну, райондин администрацияйин разивалиинди, думу ляхнар тамам апIуз хъюгъюнча. Табасаран райондик МР-ин трансфертдин бюджетдиан му ляхнариз 5 агъзур манат жара гъапIунчуз. Имбу дакьатар гъулан поселениейин администрацияйин бюджетдиан харж гъапIунча. КьатI’иди гъавриъ хьпан бадали кIураза, ЖагътIил гъулаъ аьлава трансформатор дивуз лазим вуйи вари алатар Куркакк гъулан поселениейин администрацияйин бюджетдиан гъахьну. Бурузар итбан ва аквар зигбан ляхнар гьамусяаьтра гъягъюри ами.
Демографияйин цирклиан вуйи месэлйири гъалабалугъ кипрачук. Аьхиримжи йисари хайлин жигьилари, багъри гъул, бицIи ватан гъибтну, шагьрариз кюч шула. Дураринра гъаври духьну ккунду – гъулариъ ляхин адар. Гьацира хътадаркди дирчнайи, тартиб дарапIрайи жилар рякъруган, рази хьуз шулдар. Му гъулариъ, улихьна йисариси, гъулан мяишат гъизгъинди артмиш шули амдрувалин натижа ву. Зирзибилин ва хъархъвсарин месэлара учIрударикан саб ву. Санэпидстанцияйин тIалабар тамам апIури, улихьнаси учу 159 агъзур манатдиз хъархъвсар ва зир-зибил абхьру бакар масу гъадагъунча.

– Куркакк гъулан поселениейин бюджетдиз райондиан сад йисаз фукьан пул жара апIура?

– Мисалназ, гъубшу 2024-пи йисан «Сельсовет Куркакский» СП-йин 3 миллионна 144 агъзур манатдин бюджет тасдикь гъапIнийи. Думу пул саки вари маважибариз гъябгъюра. 3 миллион манатдихъ маважибарра тувну, аьтрафарра ккабалгуз удукьуз шлуб дар. Гьаддиз учу гъул’ан удучIвну душнайи баярихьна, кюмек ккун апIури, илтIикIури шулча. Дурари жара апIурайи дакьатарин кюмекниинди саб жерге ляхнар апIуз мумкинвал гъабхьну.

– Гъуларин агьалйир фицдар месэлйирин гьякьнаан илтIикIури шулу?

– Жямяаьтдиз асас вуди рякъярин месэлайикан фикир ка. 2024-пи йисан гъулан поселениейи 196 агъзур манат транспортдин налогар уч гъапIну. Табасаран райондин администрацияйиан гъуларин айитI айи рякъяр къайдайиз хуз 581 агъзур манат жара гъапIну. Му учу уч гъапIубтIан шубуб ражари артухъ ву. Мидланра гъайри, хусуси метлеб айи операцияйиъ айи ич гъулан эскрарин абйир-бабар республикайин глава Сергей Меликовдихьна илтIикIбан кьяляхъ, «Дагъавтодор» ГКУ-йин филиали ЖагътIил гъулан Центральная кючейин кьюб километр рякъ, жвилли хяхял ккабхьну, рас гъапIну.

– Хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ варитIан гизаф ичв поселениейин баяр а, кIури гъеебхьуунзуз. Гьаци вуйин?

– Ляхин адрувализ лигну, ич поселениейин аьхю пай жигьилар контрактдин къайдайиинди военный гъуллугъариз гъягъюз мажбур шула. 320 хизандин агьалйирикан 200-тIан артухъ контрактникар ву. Дурарикан 150 хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шула. 7-8 жигьил баяр дина чпин хушниинди душнайидар ву, мобилизацияйин кампанияйиъди духнайидарра а. Хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ айи эскрарин хизанариз учу кюмекар апIури шулча. Мисалназ, гъубшу йисан Украинайин жилариин гъягъюрайи женгариъ 4 байна 3 хтул айи хизандин аба узухьна штун месэла гьял апIуз кюмек ккун апIури илтIикIнийи. ИкибаштIан, кюмек гъапIунча. Саб хизандиан шубур-юкьур бай хусуси метлеб айи дявдин операция гъябгъюрайи йишвариъ айидар учухь гизаф а. Дурарин хизанар учухьна, документар ва жара лазим вуйи кагъзар уч апIуз кюмек ккун апIури, илтIикIури шулу.
Дявдин гьяракатар бала-хатIа дархьиди улдучIвудар. Гьяйифки, ич поселениейиан 9 эскер гъийихну ва 3-сана бейхабарди гъудургдарин гьисабнаъ а.

– Гъуларин жиларихъди аьлакьалу месэлайикан фу пуз шулу?

– Гъуларин аьтрафар жара апIру генеральный планар тартиб апIбахъди аьлакьалу месэлара учIрударикан саб ву. Вари месэлйирикан 50% жиларин месэлйири бисура. Жиларин месэлйир гьамусяаьт райондин дережайиътIан гьял апIуз шуладар, фицики гьарсаб гъулан чан хусуси генплан ади ккунду. Хъа генпланар гьелелиг адар. Гьаци вушра, шубур касдиз арендайиз жил тувунза. Сари аьхю багъ ибтну, тмунури пеэр уьрхюра ва шубурпири ферма абццну. Гъуларин сяргьятар тяйин апIбан бадали, 2024-пи йисан администрацияйиан 315 агъзур манат жара гъапIунча. Мидланра гъайри, гъубшу йисан Росреестриъ аьтрафар жара апIбан ляхин аьхирихъна гъафну. Контрактариин къулар дизигна. Гъубзнайиб аьтрафариъ гъубху ляхнихъан пул тувуб ву.

– Рамазан Шафиевич, ичв поселениейин жямяаьтдиз яв терефнаан фу пуз ккундувуз?

– Йиз багъри жямяаьтдиз чпин веледар сагъ-саламатди гъалибвал гъадабгъну, игитарси дуфну, бахтлуди яшамиш хьуб ккун апIураза. Гъит, дяви ккудубкIну, ихь ватан ислягьвалин аьхю багъдатдиз илтIибкIну, гьарсарин хал мюгькам женнет багъдиз ухшар айиб ибшри.