Гюльнара Мягьямедова
Гьар йисан 26-пи июли — Дагъустан Республикайин Конституция кьабул гъапIу йигъ къайд апIуру. Думу машквран йигъ Дагъустандин гьюкуматдин азадвалин лишан ву.
1994-пи йисан 26-пи июли Дагъустан Республикайин Конституцияйин Собраниейи цIийи Конституция кьабул гъапIнийи. Дидхъанмина Конституцияйиъ хайлин дигиш’валар тIаънийи.
1995-пи йисан 18-пи июли адабгъу Дагъустандин Государствойин Советдин указдиинди 26-пи июль Дагъустан Республикайин Конституцияйин Йигъ вуди мялум гъапIнийи. 2003-пи йисан 10-пи июли республикайиъ цIийи Конституция кьабул гъапIнушра, асас къанундин йигъ 26-пи июль вуди гъибтну.
Дагъустандин Конституция сад йигъан вая сад йисан арайиз гъабхиб дар. Верховный Советдин Конституцияйин комиссияйи жямяаьтлугъ тешкилатарихъди, экспертарихъди ва ватандашарихъди яркьу ляхин гъубхнийи. Комиссияйилан савайи проект тартиб апIбаъ региондин правительствойин членари, ихтиярарин илмариин лихурайи аьлимарикан ва юристарикан ибарат вуйи рабочий дестейи иштираквал гъапIнийи.
Республикайин асас къанун арайиз хруган, Дагъустандин миллетарин ва жюрбежюр дин хъапIрударин хусусиятар гьисабназ гъадагъну, ихтиярарин азадвал, халкьарин барабарвал дюбхну ккундийи.
Дагъустандин Конституцияйин бинайиъ гьюкуматдин асас шартIар, ватандашарин ихтиярар ва азадвал уьбхюб, гьюкум тешкил ва думу тамам апIуб ва гьацира гизаф миллетар айивалин шараитариъ идара апIбан башкъавалар тIаъна. Урусатдин субъект вуди, республикайи чан асас къанундиинди дидин саламатвал ва артмиш’вал тямин апIура.
Дагъустандин Конституция 105 маддайиз жара дапIнайи 11 пайнакан ибарат ву. Асас къанун ачмиш дапIну урхуз хъюгъиган, юкIв дамахну абцIру. Сабпи маддайиъ, Дагъустан Республика Урусатдин Федерацияйин дахилнаъ айи, Дагъустандин гизаф миллетарикан ибарат вуйи халкьдин ихтиярар уьрхюрайи сатIи вуйи демократвалин ихтиярар айи гьюкумат ву, дибикIна.
Хъа шубубпи маддайиъ къайд дапIнайиси, инсан, дугъан ихтиярар ва азадвал варитIан заанди дидисна. Инсандин ва ватандашдин ихтиярар ва азадвал уьбхюб гьюкуматдин буржи ву.
Гьелбетда, къанунарин гьамциб гъварч тасдикь гъапIу йигъ машквар гьисаб шула.
Гъи республика гележегдик умуд кади артмиш шула, ватандашари уьлкейин мюгькамвал уьбхбак чпин лайикьлу пай кивра. Хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шулайи ихь эскрари ва офицерари намуслувалиинди чпин гардандиъ айи буржи тамам апIура. Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъхъанмина 15 дагъустанлу Урусатдин Игитар духьна.
2025-пи йисан 26-пи июль – машквран йигъ – султ йигъ’ин алабхъура. РФ-дин Зегьметнан Коддексдиз асас вуди машквран йигъ ляхин дарапIру йигъ’ин алабхъиган, ляхин дарапIру йигъ машквран кьяляхъди гъюру лихру йигъаз алдабгъуру. Гьаци вуйиган, 2025-пи йисан 28-пи июль, итни йигъ, дилихру йигъ вуди тяйин дапIна.
