Гюльнара Мягьямедова
Гьар йисан октябрин вазлин юкьудпи итни йигъан (гьаму йисан 27-пи октябри) Варихалкьарин мектебдин библиотекйирин йигъ къайд апIуру. Библиотекйирин йигъ ЮНЕСКО-йин жягьтлувалиинди 1999-пи йисан гьяракатнаъ ипнийи. Дидин асас метлеб литературайин дакьатар уьрхюрайи мектебарин библиотекйирин важиблувал улупуб ву.
Гьяракатнан интернетдиан вари мялуматар гъадагъру гъийин девриъ кагъзиинди вуйи дибикIнайиб урхуз ккунидарин кьадар лап цIиб шула, амма китабар уьмриан душнадар. Урусат, улихьнаси, гьамусра варитIан гизаф китабар урхрудар айи уьлкеди гъубзна. ЮкIв али китаб хилиъ дибисну, китабдин йирси духьнайи кIажар ккадакури, дидиъ айи гьядисйирин тамашачи духьну, китабар урхуз ккунидар гьеле ими. Хъа библиотекйир, варитIан кюгьне китабарилан гъадабгъну гъийин девризкьан вуйи китабар айи, урхуз ккуни инсанар, аьхюдар ва бицIидаргъюру йишв вуди гъубзра.
Гъийин ихь сюгьбат Каспийск шагьрин образованиейин центрин – Урусатдин Игит В. Г. Казанцевдин ччвурнахъ хъайи 15-пи нумрайин мектебдин библиотекарь, табасаран чIалнан дарсар киврайи мялим Сейранат Аьбдуллаевайихъди ву.
«Узу Табасаран райондин Хянягъ гъулаъ бабкан гъахьунзу. Йиз имбуну чйирси, узура, мектебдин партайихътIан, дадайихъди халачийин дуркьарихъ ухди дусунза. Дадайи учуз ихь халкьдин сяняаьткарвалин вари сирар улупнийи. Ургуд йисаъ ади, мектебдиз гъушнийза. Учуз сабпи дарс киву Зулфикьар мялим гьаргандиз кIваинди гъузнийиз, фицики дугъу узуз аьгъюваларихьна, жавабдарвалихьна, бабан чIалнан литературайихьна вуйи сабпи рякъ ачмиш гъапIнийи. Мектебдиъ урхурайи йисари йиз аьгъюваларик урус мялим Анна Ивановна Дубровинайира лайикьлу пай кивнийи. Дугъу учуз урус чIал ва литература кивуйи. Писателарикан вуйи дугъан ихтилатар гьаргандиз кIваъ гъузнийиз. Ич урус мялимдин хулаъ айи библиотека узуз гъягъюз варитIан ккуни йишв гъабхьнийиз. Анна Ивановнайи, дявдин гъагъи йисари дагълу гъулаз дуфну, чан уьмрин 40 йис бицIидариз аьгъювалар тувбаз бахш гъапIнийи», – кIваин апIура Сейранат Гьяжиуьмаровнайи.
Мялимдин ва насигьятчийин йис вуди тяйин дапIнайи 2024-пи йисан Сейранат Аьбдуллаевайи, литературайихьна, поэзияйихьна чан гьиссар ачухъ гъапIу мялимдихьна кIваъ уьбхюрайи гьюрмат улупури, гизаф йисарилан вушра, Анна Ивановнайиз кагъаз гъибикIнийи. «Яв дарсар учуз мучIу рякъ аку апIурайи чирагъ гъабхьну, думу аквнахъди художествойин эсерарин игитарихъди аьламатнан сиягьятдиз гъягъюйча… Уву учуз дишди бикIуз, гъавриъ шлуси урхуз, фикир апIуз, вахтнан гъадри хьуз, жвуван ччивар кIваълан гьадрауз ва Ватан ккун апIуз улупнийва», – кIури, дугъу чан кагъзиъ хайлин жара гьюрматнан гафарра гъидикIнийи.
Эвлемиш хьпан кьяляхъ, Сейранат Аьбдуллаева чан уьмрин юлдшихъди Каспийск шагьриз кюч гъахьнийи. Думу гизаф йисари Каспийск шагьрин точный механикайин заводдиъ гъилихну. Хъа перестройкайин йисари, гьюкуматдин заказар цIиб духьну, заводдин ляхин яваш гъабхьиган, Сейранат Аьбдуллаева ДГУ-йин филологияйин факультетдик урхуз кучIвну, Каспийск шагьрин кьялан библиотекайиъ библиотекарди лихуз гъушнийи.
«Йиз уьмрин цIийи девир ккебгъувалин гъавриъ гьадмуган гъахьнийзу: жигьилдигандин мурад-метлебарихъ гьамус хъуркьнийза. Библиотекарин кесп аьгъдарди ктабгъундайза, бицIи вахтнахъанмина китабар урхуз ккунир вуйза. Ляхин аьдатиб вушра, диди йиз юкIв тухъ гъапIнийи: йиз ккуни китабар, аьгъюваларихьна юкIв зигру бицIидар – гьамрар вари гьамус йиз багахь гъахьнийи. Китабар адру уьмур кIулиъ убшрадариз», – кIура йиз сюгьбатчийи.
Ав, интернет адру девриъ библиотекйир китабар урхбахъ, поэзияйихъ юкIв хъайи жигьиларин, интеллигенцияйин азад вахт адапIру йишвар вуйи. Хъа гьамус девир дигиш дубхьна. Бязи вахтари, библиотекйириз гъягъру инсанар имийкIан кIури, хиялар гъюру. Йиз фикрар узухъди сюгьбатнаъ айирикна ачухъ гъапIнийза.
«Гъийин деврин жигьиларикан фу пузахъа? Жигьил вахт жвуваз хайирлу, мянфяаьтлу аьгъюваларихъди кIул абцIну ккуни вахт ву. Инсандин кIулин маълихъди саб жюрейинра компьютерихьан гьюжат апIуз шулдар. Зигьим пулихъ гъадабгъуз шлуб дар, хъа эгер аьгъювалар ади гъабхьиш, диди ужуб натижа хуру. Гьяйифки, бицIидари китабар цIибтIан урхурадар. Гьаддихъди сабси пуз ккундузуз, поэзияйиин, литературайиин юкIв али, урхуз ккуни баяр-шубар ими.
Дмитрий Сергеевич Лихачевди гъапиганси, библиотекйир имидикьан гагьди, культура яшамиш шули гъубзди. Гъи библиотекйир, китабар урхуз гъюру йишвси, саб жюре фикрин инсанар сатIи апIру, гюрюшмишар, серенжемар гъахру йишварра ву. Улихьдин деврарихъанмина гъийин йигъазкьан библиотекайи жямяаьтлугъ уьмриъ лайикьлу йишв дибисна. КIури шулу: дюн’яйин вари зигьим библиотекйирин сессузвалиъ а. Ич мектебдин библиотекайиъ узу кми-кмиди гъаврикк ккаъбан дарсар гъахури шулуза. БицIидар аьхю аьшкьниинди библиотекайиз гъюру. ЦIиб улихьнаси сабпи классдин бицIидар уч дапIну, библиотекайин мянайикан ктибтунза. Ич библиотека бицIидар чахьна зигру, литературайин ва поэзияйин гъавриъ тIаъру центр вуйич. БицIидариз библиотека ккун хьуб душваъ лихурайи пишекриланра асиллу ву», – гьисаб апIура Сейранат Гьяжиуьмаровнайи.
С ейранат Аьбдуллаевайикан гизаф ктибтуз шулу. Дугъу мектебдиътабасаран чIалнан дарсарра кивра. Мялимди чахь урхурайидариз гьамци кIура: «Учву ихь халкьдин гележег вучва. Йиз метлеб учву бабан чIал’инди гафар апIуб вуйиз. Думу ляхниъ узу ичв кюмекчира, насигьятчира вуза. Хъа ухьу сатIиди аьхю кьувват вухьа».
Мялим, библиотекарь Сейранат Аьбдуллаева Республикайин писателарин союздин багахь хьайи литературайин «Журавлик» клубдин кIулиъра а, «Ппази» журналин редакцияйин коллегияйин членра, республикайин дережайиъди гъягъру табасаран халкьдин гьарсаб серенжемдин ужур иштиракчира ву. Серенжемариъ дугъу гьевес кади урхру гьарсаб шиърихъ хъана ва хъана хъпехъуз юкIв шулу.
Гъит ихь арайиъ Сейранат Аьбдуллаевасдар ватанпервер ва бажаранлу инсанар артухъ ишри.
