Аьдат вуйиганси, ихь дуланажагъдиъ цIа кабхъбан асас пай дюшюшар агьалйириз цIа кабхъбаз аькси къайдйир аьгъдрувалиан вая дурар му жигьатнаан хатIасузвал уьбхбахьна вижнасузди янашмиш шулайивалиан арайиз гъюру. Гьаму вижнасузвали саспиган зурба бедбахтваларихьнара хуру. Гьаддиз цIихьан гьаммишан хатIасузвал уьбхюб лазим ву.
ЦIихьан хатIасузвал уьбхювалин гьякьнаан асас вуди бицIидар гъаврикк ккаъну ккунду, гьаз гъапиш, мялум вуйиганси, цIийир кахьбан гизаф кьадар дюшюшар баяр-шубарин иштирак`валиинди арайиз гъюра.
Гьаму улихьна йигъари узу РД-йин МЧС-дин Табасаран райондиъ айи цIа кабхъувалин дюшюшарихьан уьрхбан 23-пи нумрайин частнан начальник, айтIан гъуллугънан капитан Акиф Аьлипашаевдихъди гюрюшмиш гъахьнийза ва гъи Табасаран райондиъ цIийир кахьбан дюшюшарихъди аьлакьалу аьгьвалатнакан сюгьбат гъапIнийза. Ич арайиъ гъабхьи сюгьбат жикъиди исихъ чап апIурача.
– Акиф Муслимович, Табасаран райондиъ варитIан гизафси цIа кабхъувалин дюшюшар фтикан арайиз гъюра?
– ИкибаштIан, цIа кабхъувалин дюшюшар арайиз гъюбан себебар гизаф а. Амма, инанмиш вуди пуз шулуки, цIа кабхъбан гизаф пай дюшюшар ихь ватанагьлийири чпи яшамиш шулайи хуларин исикк ккайи йи-швар лазим дару, цIа кабхъру шей`арихъди ацIнайи складариз илтIикIнайивалихъди, душварикк йирси шифонерар ва жара шей`ар дивнайивалихъди аьлакьалу ву. Мидланра гъайри, хуларин зиин али чардгъариккра ихь ватандашари, манишин хьуз кIури, цIа кабхъру шей’ар гьаммишан ккирчну шлу, ду-шварикк ккайи гакIвлин ургру мутмйирира, лазим дару жара зирзибилира цIа кабхъуз мумкинвал тувру. Мициб йишвак цIа кабхъбан бадали, саб бицIи цIюмгъял чIяаьн ву.
2020-пи йисан ккудубшу вахтна Табасаран райондиъ цIийир кахьбан 11 дюшюш гъахьну. Гьадму гьисабнаан шубуб дюшюш инсанар яшамиш шулайи хуларихъди ва ишлетмиш апIурайи дуланажагъдин тикилишарихъди аьлакьалуди арайиз гъафну. Акварин шнурарикан цIийир кидирчну, Хючна паркдиъ айи деллегхана гъубгну, Акъа гъулаъ бицIидари, кирбтарихъди тамшир апIури, чву-ккак цIа кипну, хъа Хюряхъ гъулаъ кьюб мертебайин хулар, бугъриинди манишин тувру гъурулушдин пичран кум гъябгъру йишвкан цIа кабхъну, гъургну. Машиндик цIа кабхъну убгбан саб дюшюш гъабхьну. Яркврарик цIийир кирчувалин хьуб дюшюш ва зирзибилик цIийир кирчувалин кьюб дюшюш гъахьну.
2019-пи йисан сабпи кварталихъди тевиган, 2020-пи йисан тялукь вахтна вари ич гъуллугъчйириз цIийир ктIушвуз 4 дих апIувалартIан гъахьундар. Лап аьхю цIийир кахьувалар гъахьундар, гьаз гъапиш ГПС-дин бригада цIа кабхънайи йишвахьна хъуркьри, албагну вахтниинди цIийир ктIушвури гъахьну.
– Электрикдин токдикан цIа ктрабхъбан бадали, гьапIну ккунду?
– Электрикдин токдихьнара гизаф ихтиятди ва фикир дапIну янашмиш духьну ккунду. Электрикдин токдиинди лихру алатар хатIасузди ишлетмиш апIбан бадали, жюрбежюр ляхнар кIули гъахувал лазим ву. Сабпи нубатнаъди электрикдин ток дизигнайи шнурарин пуч дарувал, сагъивал ахтармиш дапIну ккунду, гьаддихъди сабси электрикдин токдиинди лихру алатариз, гьацира розеткйириз, вилкйириз ва шнурариз дилигну ккунду. Кьюб гъапиб, халиъ адру шнурар ишлетмиш дапIну ккундар. Шубуб гъапиб, розеткайик тройник кубччвну, сабишв`инди токдиинди лихру гизаф алатар (токран пичар, утйир, лампочкйир ва гьацдар жара алатар) кивну ккундар. Гьамцдар ляхнариз дилигну, ихтиятвал дарапIиш, замыканйир духьну, шнурарикан цIа кабхъру шулу.
– Бугъриинди манишин тувру гъурулушдикан цIа ктрабхъбан бадали, фицдар серенжемар кьабул апIувал лазим ву?
– Бугъриинди манишин тувру гъурулушдикан цIа ктрабхъбан бадали, кьабул дапIну ккуни серенжемар гьамцдар ву:
– цIа кайи пич гьаммишан гюзчиваликк гъибтувал ва думу саб вахтнара бицIидариина ихтибар дарапIувал;
– хулариз манишин тувру вахт улубкьайиз, пична турба марцц, рас дапIну ва гъутIуркIу йишвар агъю даршлуганси дарсну,ужу алаувал, гандриж кайи йишварра марцц дапIну ккунду;
– кум гъябгъру турбайин мертебйириан зина ва чардгъиккан зина гъягъру йишварилан кирпичдин цал илтIибкIну ккунду;
– пичран ва турбайин багахь, гьацира зиин гакIвлин ва жара ургру мутмйир хьаш, дурарин кьялягъ дурубгру мутму гъивну ккунду;
– пич дивруган, дидин асикк йишв, рукь ккивну, лап дикъатлуди албагуб лазим ву;
– пичриин дивуз ихтияр адру сахсийин (керамикайин), асбестдиканна цементдикан дапIнайи турбйир ва рукьан турбйир цIа кабхъру йишварихьан ярхла апIувал лазим ву.
Эгер гьамцдар ихтиятвалар апIури гъахьиш, учву ичв гъуншйирра учвура хатIалу дюшюшарихьан уьрхидичва. Фикир цIа кабхъайиз дапIну ккунду, цIа кабхъбан кьяляхъ фикир апIуз сарун кьан ву. ЦIа кабхъубси, «01», «101», «112» телефонариз зенг дапIну ккунду.
– Чухсагъул, Акиф Мислимович, му читин цирк-лиъ зегьмет зигурайи ичв вари пишекрариз аьхю хъуркьувалар ишри.
