Шаксузди, ихь уьлкейин Яракьлу Кьувватариъ Ватандин сяргьятар уьрхбан кьушмарин эгьемиятлувал иллагьки аьхюб ву. Дурарин улихь кьадарсуз важиблу месэлйир дийигъна.

 

Ихь гьюкуматдин сяргьятар уьрхбан кьушмариъ гъуллугъ апIурайи ихь бицIи халкьдин вакилар Ватандин улихь чпин ватандаш’валин буржи тамам апIувалихьна гьарган жавабдарвалиинди янашмиш шули гъахьну.

Гьаму шиклиъ ухьуз рякъюрайир ихь ватанагьли Сергей Рягьимов ву. Дугъу 1994-пи йислан мина РФ-дин айтIан ляхнарин гъуллугънан жергйириъ ляхин апIура.

Чан гъуллугънан вазифйирихьна намуслувалиинди ва заан жавабдарвалиинди янашмиш шули, дугъу чан ляхниъ аьхю гьюрмат гъазанмиш дапIна.

Сергей Рягьимов 1999-пи йисан 7-пи августдиъ Дагъустандиина вари халкьарин экстремистарин дестйири гьюжум гъапIиган, дурарихъди аькси женгариъ иштирак гъахьи ихь ватанагьлийирикан сар ву. Гьелбетда, фунубра хъуркьувал чав чаланди арайиз гъюруб дар, дидин бинайиъ инсандин фидакарвалин зегьмет, заан зигьим, жвуваз ихтибар дапIнайи ляхин лайикьлуди тамам апIуз аьгъювал, аьхирки, жвуван Ватандин, халкьдин улихь кIваантIан жавабдарвал гьисс апIувал ади ккунду. Ихь ватанагьли Сергей Сейфудиновичдиз гьадму вари лишнар хас ву.

1999-пи йисан 7-пи августдиъ БотIлих райондин ругариин гъаних экстремистарин дестйир алархьхъан мина 21 йис гъубшну, амма гъачгъарихъди вуйи гъизгъин женгарин иштиракчйирин ва аьдати ватанагьлийирин думу йигъар кIваълан гъушундар, ва думу гьядисйир ихь тарихдиъ гьаргандиз гъузди. Ич гюрюшдиъ Сергей Рягьимовдихьан чав иштирак гъахьи гьядисйирикан саб бицIиди ктибтуб ккун гъапIнийза.

Чан ихтилат дугъу гьамци ккебгънийи: «Думу вахтна узу Дербент шагьрин милицияйиъ 11-пи дестейин командир вуди гъахьунза. Йигъарикан сад йигъан, шагьрин милицияйин отделин кIулиъ айи Мягьямед Гъафаровди гьамциб хабар тувнийиз: «Дагъустандин МВД-йин министр Аьдилгерей МягьямедтIагьировди увкан яв дестейихъди БотIлих райондиз гъюб ккун апIура». Аьдилгерей Мягьямедовичдиз узу ужуди аьгъяйи. Дугъу хайлин йисари Дербент шагьрин милицияйин отделин начальникди ляхин гъапIнийи. Гъи думу ухьухъди хъимдар, учв Аллагьдин рягьматдикк ишри, амма ватан бадали гъизгъин женг гъубху ва жан диву кас вуйи. Дицдар инсанар гъи ихь уьмриъ тек-биртIан имдар. Дугъаз йиз ляхнихьна вуйи жавабдарвал ужуди аьгъяйи, гьаддиз, зенг дапIну, узу гьауб ккун гъапIнийи. Думу вахтна фикир апIури дугъужвбан ляхин адайи, гьарсар ватанагьлийи чан ватандаш’валин буржи тамам дапIну ккундийи. Ва йиз батальондихъди дина гъушза. Йиз улихь гьамциб месела дивнийи: террористари кьялаъ тIапIнайи Годобери гъул дурарихьан уьбхюб ва, террористар айи йишвар аьгъю апIури, дурар тIанкь апIуб. Дурар «Даждин иб» («Ослиное ухо») кIуру йишваъ жин духьнайи. Террористарин терефнаан учухъди женг гъабхурайидар Шамиль Басаев ва Хаттаб вуйи. Учухъди женг гъабхуз кьюд агъзуркьан гъачгъар дуфнайи, амма буш гъахьундайча ва яваш апIуз даршлу женг гъябгъюри гъабхьнийич. Гьар йигъан дяви гъабхурайи жигьилари, чиб женгариъ бизар духьнашра, душмандиин гъалиб хьуз чпихьан шлуб вари апIуйи.

Экстремистарин пис ниятарикан ихь республикайин кIулиъ айидариз хабар гъабхьнийи ва душмандихьан жиниди думу гъизгъин кчIихбариз гьязурлугар гъахуз хъюгънийи. БотIлих район бандитарихьан азад дапIну, ич улихь дивнайи месела кIулиз адабгънийча. Думу хусуси метлеб айи операция хъуркьувалиинди кIулиз адабгъу, къанун уьбхру органариъ ляхин апIурайи гизаф пай ихь жигьилариз ва кьувватнан дестейин гъуллугъчйириз чухсагъул мялум гъапIнийи.

Дюн’яйин фунуб вушра гьюкуматдиъ варитIан багьалуб инсандин уьмур ву. Ухьу дид’ина хил за апIру думу вягьшйириз гьаргандиз гучI тувну ккунду. Къанун уьбхру органариз аьксиди дийигъувал читинди вуйивалин вари бандитар гъавриъ гъахьнийи.

Ухьуз рябкъюрайиганси, аьхиримжи йисари Кафари Кавказдин региондин субъектарин главйирин ва къанун уьбхру органарин кIулиъ айидарин ужудар аьлакьйир арайиз дуфна. Важиблу карханйириз паспортар тувувализ, тахсиркарваларин улихьишв бисбан уьлчмйир кьабул апIбаз, диндин регьбрарихъди, гъуларин улихь хьайидарихъди, яна эдеблувалин, рюгьлувалин ляхин гъабхуз шлударихъди ляхин гъабхбаз артухъ фикир тувра.

КIулин месела – тахсиркарвалар терг апIбан ляхин гъабхувал ву. Му месела къанун уьбхру органари хъуркьувалиинди гьялра апIура.

Аьхириъ пуз ккундузузки, гъит ихь уьлкейиъ ва вари дюн’яйиъ гьаммишан ислягьвал ибшри», – аьлава гъапIнийи Сергей Рягьимовди.

Сергей Рягьимовди зигурайи фидакар зегьметназ, чан ляхнин вазифйирихьна заан жавабдарвалиинди ва намуслувалиинди янашмиш хьпаз, экстремистарихъди гъуху женгариъ улупу ватанпервервализ лигну, думу Урусатдин Федерацияйин ва Дагъустан Республикайин хайлин орденариинди ва медалариинди лишанлу дапIна. Ихь дирбаш ватанагьлийиз ярхи уьмур, жандин мюгькам сагъ’вал ва хушбахтвал ккун апIураза.