Алкоголизмди инсандин уьмриъ швнуб-саб учIру месэла яратмиш апIуру. Диди бедендин сагъ’вал зяиф, инсан ляхин апIбаккан кIул ккадабгъувалихьна хуру ва вахтназ улихьна кьаби апIуру, гъалмагълар, бахтсуз гъахьи хизанар, йитим шулайи веледар артухъ хьуз гъитру. Гьяйифки, гьаци вушра, инсанар, асас вуди жигьилар, ички убхъбахьан ярхла шуладар.
Улихьна йигъари ич мухбир Умгьанат Сулейманова Дербент шагьриъ айи Роспотребнадзорин идарайин муштарйирин ихтиярар уьрхру пишекар-эксперт Жалавхан Агъабаевдихъди (шиклиъ) гюрюшмиш гъахьну ва Дербент шагьриъ ички убхъбахъди аьлакьалуди арайиз дуфнайи аьгьвалатнакан, къалп ички масу тувбаз аьксиди гъабхурайи женгнакан сюгьбат гъубхну.
– Ихь абйирин мисалиъ дупна: «Гьарсаб апIрубдинра, ипIрубдинра ва убхърубдинра кьадар айиб ву». Хъа гъийин ихь жигьилариз дидин кьадар аьгъдар ва гъюблан-гъюбаз ичкийихъди аьлакьалу вуди арайиз гъюрайи хатIалу дюшюшар артухъ шула, иллагьки рякъяриин машинар хъаърайи жигьиларихьан. Пиян духьну рякъюъ машин хъапIрайири, чав машин фициб къайдайиинди хъапIраш аьгъдарди, кIул’инди хизанар ккидирчура. Ички убхъру касдин хулаъ я берекет, я гьюрмат хьибдар.
Улихьна йисари ич идарайин гъуллугъчйири шагьриъ ички масу туврайи алверчйирихъди хайлин ляхин гъубхну. Учу Дербент шагьриъ ички масу туврайи туканар ахтармиш апIурайиган, душвариъ варитIан асккан кьимат кIуру арагъи 100-150 манатдиз масу туврайи. Саб ражари узу арагъийин кьимат за дархьивалин себебнакан гьерхиган, туканчи дишагьлийи, кьимат за апIуз кIваълан гьархнийиз кIури, 150 манат кьимат кайи кагъаз алдабсну, дидин ерина 200 манат кьимат улупурайи цIийи кагъаз алабснийи. Миди туканчйириз, асккан ерийин къалп ички масу тувруган, гъазанж артухъ шулайивал, дурари муштарйирин сагъ’вал пуч апIурайивал субут апIура.
Ички масу тувбан гьякьнаан цIийи къарариъ къайд дапIнайиганси, эгер 0,5 литр айи арагъийин бутулка 100-150 манаттIан исина кьиматназ масу тувраш, думу асккан ерийин сурсатарикан, подвлариъ гьязур гъапIубси гьисаб шула. Думу масу тувуз ихтияр адар. Амма Дербент ва Дагъ. Огни шагьрарин гизаф туканчйириз, алвер апIру карханйириз му къарарикан вижна кайиганси дайи. Узуз айи мялуматариинди, Дербент шагьриъ ва Дербент райондин гъулариъ гизаф туканариъ гьацI литр арагъи айи бутулка 100-150 манатдизра масу гъадабгъуз шуйи.
Хъа мициб арагъи гъубхъу касдин гьял фициб шул? Мициб къалп ички гъубхъу гизаф пай жигьилари, зегьерламиш духьну, уьмур харжиди ккудубкIуру, – ктибтнийи Жалавхан Ризаевичди.
– Республикайин наркодиспансерин духт-рарин гафариинди, арагъийин кьимат за гъапIнушра, гьякьикьатдиъ ички убхъурайидарин кьадар цIиб шуладар. Думу жямяаьтлугъ бедбахтвалихъди вари жямяаьтлугъди гъати женг гъабхуб лазим ву.
Магьа, къалп ички масу туврайи туканчйирихъди женг гъабхури, шубуд-юкьуд йискьан вуйич. Ички масу туврайи вари туканар ахтармиш апIури, лицензия адру туканариъ ички масу тувуз гъитрадарча. Ич гуж аьхюб дубхьну, къалп ички туканариан адабгъну ва думу масу туври имдар. Гъи инсан ички дубхъну иццру гъахьиган, учу думу фунуб тукандиан масу гъадабгъну гъубхънуш дабгну, дидин гьякьнаан ахтармишар гъахурача ва къалп ички масу тувдарин аьхю журум апIурача. Хъа гъи ихь жямяаьтдин арайиъ, ичкийихъди аьлакьалу вуди, берекет ва мясляаьт дудубгнайи хизанар цIиб адар. Дидихъди дуствал апIру касдин аьхирра ужуб хьибдар. Дицир кас чан хизандин, баяр-шубарин, вари жямяаьтдин арайиъ ужуз шулу. Гьаци вуйиган, ички убхъувалин кьадар гъапIиш ужу шул, – аьлава гъапIнийи Жалавхан Агъабаевди.
