СатIивал. Сабвал… Му гюрчег ва дерин мяна айи гафар ухьу фунуб вахтнара шадди, марцци гьиссариккди къаршуламиш апIурахьа. Гьякьлуди кIурза, лап кьаназ узу му гафарин аьхиризкьан гъавриъра адайза, ясана, набалугъ’вал себеб вуди, узу дурарин мяналуваликан фикирра апIури гъахьундайшул. Хъа уьлкейин гъийин гъярмягъяришдин шагьид шулайиган, узу гьамус му гафарин деринвализ фикир тувраза.
Дагъустан аьсрариинди вари уьлкейиз чан милли жюрбежюрвалиинди, халкьарин дуствалиинди, сатIиди гъуншдиъ дуланажагъ ккабалгнайивалиинди машгьур ву. Тялукь рафтариинди ухьу девлетлура, такабурра вухьа.
Жиниб дар, харижи уьлкйириъ гъягъюрайи гьяракатарин тясирнаккди аьхиримжи 15-20 йисандин муддатнаъ ихь республикайиъра, милли сабвал чIюбгъбан бадали, хайлин чиркинвалар, наразивалар арайиз гъафну. Урусатдин халкьдин сабвал чIюбгъюз ккуни кьувватар гьаммишан ачмиш шули гъахьну. Натижайиъ ихь гьюкуматдин аьтрафариин швнуб ражари дявйир арайиз гъафнуш, вари инсаният шагьид ву. Гъийин деврин насларин азадвал ва ислягьвал ихь абйирин жилирвалин, кьягьялвалин натижа ву.
Урусатдин гьякьикьатдикан улхури, Дагъустандин халкьаризра, тарих кIваина гъабхиш, хайлин зулмар ва женгар аьгь апIувал кьисмат гъабхьну: Деникиндин кьушмарин гьюжмарилан ккебгъну, къанунсузди яракьламиш гъахьи терроризмдинна экстремизмдин пис идеологияйин вягьши йисирари арайиз гъахи ва мялум дарапIу дявдин гьяракатариинакьан. 1999-пи йисан Дагъустандин аьтрафариин арайиз гъафи 19 йигъандин мусибат саринра кIваълан дубшнадар. Думуган дагъустанлуйирин багъри ругарихьна вуйи мургувалин, дагълуйирин рюгьнан дирбаш’валин ва милли эдеблувалинна ватанпервервалин рюгьнан кьувватнан натижайиъ Дагъустандин ва Урусатдин милли сатIивал ва сабвал уьбхру мумкинвал гъабхьну.
Гьелбетда, зиихъ улупнайи вари гьяракатариъ иштирак духьну, думу читинвалар аьгь апIувал Хив райондин вакиларизра кьисмат гъабхьну. 1999-пи йисан августдиъ Новолакдин ва дявдин женгар гъягъюрайи дидин багахь ругариин душмандихьан республикайин сабвал уьбхбаъ Хив райондин айтIан ляхнариз лигру гъуллугънан саб жерге вакиларира чпин хушниинди заан иштирак’вал улупну. Гъийин саламатвалихъан ухьу вари дявдин жюрбежюр гьяракатариъ гьунарар ва игитвал улупу ихь ватанагьлийириз, дурарин рюгьяриз гьаргандиз буржлу вухьа. Намуслу ва дирбаш кьягьяларин гьюрмат, дурарикан вуйи фикрар пакди ва баркаллувалиинди уьрхюз ухьу буржлу вухьа.
Райондин гьякьикьатдикан кьатI’иди гъапиш, райондин тарих аьсрариинди сигъ аьлакьайиъ ади табасаран ва лезги миллетарин вакилари дабалгна.
Хив райондин главайин милли месэлйириз лигру заместитель Ярмет Ярметовди къайд гъапIганси, йишвариин гьюкум тешкил апIбаъ жавабдар касари райондиъ гъахурайи саки гьарсаб серенжемдиъ миллетарин сабвал уьбхбаз дикъатлу фикир тувра.
– Хив райондин кьисмат бинайиан мина табасаранарина лезгйири сатIивалиинди ккабалгна. Гьякьикьатдин улупбари субут апIурайиганси, райондин айитI дурари чиб-чпи тек-бирра жа-жара миллетарси гьисаб апIури шулдар. Хъа гъийин жигьилар милли улупбарихьан ярхла шула. Хизан ккебгъуз гьязур вуйи саб жерге ватандашарихъди гюрюшмиш гъахьиган мялум шулайиси, дурари миллетдин жюрбежюрвализ гьичра фикир туврадар. Мициб гьякьикьатдиз кьюб тереф а: милли сабвал, шаксуз, ихь девлет ва дамагъ ву, тмуну терефнаан, тялукь дигиш’валарин натижайиъ халкьдин аьдатар уьрхбан рякъюъ зяифвал арайиз гъюра. Хъа уьлкейин гьякьикьат аннамиш гъапIиган, милли сабвал уьбхбаз асас кьувватар сарф апIбан чарасузвал а, – гъапну дугъу.
«СатIивалин кьувватну юртран кьумра жилиз йивуру», кIури шулу. Дугъриданра, халкьарин сабвали, фунуб жюрейинра читинвалар аьгь дапIну, дурариин гъалиб хьуз мумкинвал тувру.
Гъи, уьлкейин аьгьвалатну саламатсузвалин лепйириин сирнав апIурайиган, халкьарин сабвал такабурди уьбхбаз артухъ фикир тувну ккунду.
Текрар шулза: Дагъустандин кьувватлувалин ва лигимвалин бина сифтена-сифте милли дуствална сабвал ву. Ва му багьалу савкьатар уьрхбак гьарсар фагьумлу касди чан пай киврувалиин инанмишра вуза.
