Вакцина «Спутник V» – сагъламвалин гъаразнаъ
COVID-19-диз аькси вакцина «Спутник V» жара уьлкйириътIан Урусатдиъ ухди адабгъну. Улихьган вакцина адабгъиган, думу ахтармиш апIури гизаф вахт гъябгъюйи, хъа гьаму ражари, коронавирусдин уьзри гизаф инсанарин уьмрар гъахурайивализ дилигну, вакцина ухди-ухди гьясил гъапIну. Вакцина ухди гьясиллувализ тувувал – думу зат ахтармиш гъапIундар кIуру гаф дар. Медицинайин илимдиин лихурайи аьлимари гизаф зегьмет гъизигну, сифте чпи гьадму вакцинайин рубар гъивну. Къайд дапIнайи вакцинайин эгьемиятлувал харижи уьлкйирин аьлимарира тасдикь гъапIну.
Коронавирусдиз аькси вакцинайин рубар йивбакан газатдин журналистари гизаф агьалйирихъди гьерхбар гъухнийи. Дюзди дупну ккунду, вакцинайиин ихтибар алдрудар ихь республикайиъ хайлин а. Му аьгьвалат гизафси агьалйириз тялукь мялуматар адрувалиан дуфна. Гьаддиз учу республикайин больницйириъ лихурайи духтрарихъди, Роспотребнадзорин пишекрарихъди коронавирусдиз аькси вакцинайин гьякьнаан сюгьбатар гъухунча. Дурарихъди исихъ таниш хьуз шулучвхьан.
Дагъустандиз коронавирусдиз аькси вакцинйирин 8 агъзуртIан артухъ дозйир духна. Республикайин СМИ-йин журналистарихъди вуйи пресс-конференцияйиъ вахтназ вуди РД-йин сагъламвал уьбхбан министрин вазифйир тамам апIурайи Татьяна Беляевайи къайд гъапIганси, февралин аьхириз вакцинайин 94 агъзурсана доза хувал планламиш дапIна. Республикайиъ вакцинайин рубар йивру 54 пунктра ачмиш дапIна, дурар хъанара ачмиш апIбанди ву.
Вакцинайикан ктибтбан бадали, учу редакцияйиз Роспотребнадзорин Дагъустан Республикайиъ айи Управлениейин эпидемиолог-духтир Жамиля Мягьямедовайиз теклиф гъапIнийча.
– Жамиля Жалалудиновна, гъийин йигъаз Мягьячгъалайиъ швнур касди прививка дапIна?
– Октябрин вазлихъан мина республикайиз «Спутник V» вакцинайин 9 агъзуриинакьан дозйир духна. Рубар йивру пунктар Мягьячгъалайин саки вари поликлиникйириъ ва республикайин муниципалитетариъ ачмиш дапIна. Гъийин йигъаз Дагъустан Республикайин шагьрариъ ва районариъ кьюд агъзуриинакьан касдиз коронавирусдиз аькси вакцинайин рубар дивна. Дурар чпин ляхниъ гизаф агьалйирихъди гюрюшмиш шлудар – гизафси духтрар, мялимар жюрбежюр идарйирин кIулиъ айидар – ву.
– Агьалйирин аьхюну пай, гьапIуз-вуш, вакцинайихьна ихтибарсузди янашмиш шула. Гьаму аьгьвалатнакан фу пуз шулвухьан?
– Урусатдин Федерацияйиъ аьлимари сарпидарди коронавирусдиз аькси вакцина адабгъну. Гъийин йигъаз ихь уьлкейиъ кьюб жюрейин вакцина гьисабназ гъадагъна: «Спутник V», «ЭпиВакКорона». Сабсана вакцина багарихьди гьязур хьибди. Думу вакцинйир ккудубшу йисан майдин вазлиъ ахтармиш апIуз хъюгъну, хъа августдин аьхириъ вакцинайин мянфяатлуваликан мялум гъапIну. 18 йислан 60 йис’ина яшар духьнайи инсанарин арайиъ гъуху ахтармишари улупганси, вакцинайин мянфяаьтлувал 91,6%, 60 йистIан артухъ яшар духьнайидариз гъиву рубарин мянфяаьтлувал – 91,8% вуйи. Чпин хушниинди рубар гъиву 100 касдикан 91 касдин ифдик уьзриз аькси антитела ачмиш гъахьну. Жара вакцинйиринси, гьаму вакцинайин руб гъивиганра, сабпи кьюд йигъан инсандин кIул иццру, бедендин температура за хьуз мумкин ву. Руб йивбан кьяляхъ гьацI сяаьтна инсан духтрин гюзчиваликк гъузра. ЦIиб вахт улихьна уьзур кубчIвну, сагъ гъахьидарин ифдик антитела кади шулу, дурариз вакцинайин руб йивурадар.
– Яв гафариинди, инсандин ифдик антитела хьпан бадали, я руб йивуб лазим ву, ясана кетIерццну, сагъ хьуб. Гьамрарикан фунуб рякъ ужуб ву?
– Гьаму уьзриан вари инсанар сабси аьзарлу шуладар: бязидар лап гъагъиди ктIерццура, бязидар уьзриан кечмиш шула, гизафдарин уьзур лап пучIуди ахмиш шула. Хъа вакцинайин руб гъивиган, йирхьуб вазлилан сад йис’инакьан коронавирус кубчIврадар, уьзур кубчIвишра, думу гъагъи дархьиди улдубчIвура.
«Спутник V», аьдати вакцинйирси, кьувват зяиф дапIнайи вирусдикан дапIнайиб дар. Думу инсандин бедендиъ шлу, ОРВИ арайиз хру ва миндалинйир аьргъюз гъитру аьдати 2 аденовирусарикан (ad26 ва ad5) дапIнайиб ву. Ифдикди инсандин бедендиз гъурубкьиган, пай шули, му микробар артмиш дархьбан бадали, аьлимари аденовирусарин уьлдюгъювалихъан жаваб тувру тялукь генар «хаси» дапIну, дурарин геномдиъ коронавирусдин (SARS-CoV-2) анжагъ саб ген ивра, думура SARS-CoV-2 вирусдин пердейин зиин али ва инсандин клеткайик кчIибгуз кюмек тувру «гъармахдикан» дапIнайиб. Саб гафниинди, вакцинайин руб йивруган, аьдати прививкйирси дарди, инсандин жандиъ зяиф дапIнайи вирус апIрадар, анжагъ вирусдин саб белок – диди инсандиъ бедендин терефнаан тялукь имунный жаваб арайиз хура, амма уьзур артмиш хьуз мумкинвал туврадар. Вакцинайин руб йивбан кьяляхъ ифдик антитела арайиз гъяйиз, 42 йигъандин арайиъ исанди учв, гизаф инсанар хьайи йишварихь маска, элгжар алди лицури, хилар кми-кмиди жикIури, дюрхну ккунду. Фицики антитела руб гъиву сяаьт ачмиш шуладар.
Ич идарайи прививкйир гъапIдарин гьаммишан гюзчивал гъабхура. Гъийин йигъаз вакцинайин руб йивбаан сар касра аьзарлу духьнадар. Гьаддихъди сабси къайд апIуз ккундузуз, 2000-пи йисхъан мина республикайиъ прививкйир апIбаан зарар гъабхьи, аьзарлу гъахьи сар каскьан адар. Гьюрматлу ватанагьлийир, вакцинайин руб йивуз гучI мапIанай. Диди учву уьзур кубчIвбахьан уьрхиди.
– Жамиля Жалалудиновна, маракьлу сюгьбат гъабхбаз чухсагъул.
