Табасаран райондин вари гъулариъ улихьна тялукь дуркьарихъ гинбин гъашдикан гъапIу мурсларикан ирар (жандиин алабхьру палат бирхуз урхру парчйир) гьязур апIури, жиларизра, хпаризра ирикан палат бирхури, гакIвлин, рукьан шей’ар, ругдин гъаб-гъажагъ гьязур апIури гъахьну. Табасаран райондин Хюрикк гъулаъ гъира гакIвликан муччврар ва саб жерге жара алатар гьязур апIру кеспагьлийир ими. Магьа дурар: Аьлимягьямед АьлисултIанов, Нурягьмад Мамадов, Вягьид Вягьидов, Мягьямма Мягьямедов, Аьликерим Керимов, Гьяжи Аьлиханов ва гьацдар жарадар.
Йиз гъийин макьалайин игит Аьлимягьямед АьлисултIанов ву. Думу 1956-пи йисан Табасаран райондин Хюрикк гъулаъ гъвандин ва харатчи устайин хизандиъ бабкан гъахьну. 1974-пи йисан ужудар аьгъювалариинди Хюрккарин кьялан мектеб ккудубкIну, думу СССР-ин Яракьлу Кьувватариъ чан ватандаш`валин буржи тамам апIуз гъушнийи. Дугъу Молдавияйин Тирасполь шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи 44323-пи нумрайин женгнан частнаъ аьлакьа уьбхру подразделениейиъ аьлакьайин линйирин гъаравулвал гъабхбан вазифйир тамам апIури гъахьну. 1976-пи йисан, чан эскервалин буржи тамам дапIну, аьхюну сержантвалин ччвурра ади, думу багъри гъулаз гъафну ва гьаддихъан мина гъулаъ, жямяаьтдин ужуб-харжибдиъ иштирак’вал апIури, яшамиш шула.
Аьлимягьямед АьлисултIа-новди, 1977-пи йисан Мягьяч-гъалайиъ сад йисандин бухгалтервалин курсар ккудукIну, Табасаран райондин жюрбежюр идарйириъ бухгалтервалин вазифйир кIули гъухну. Гьамдихъди сабси, дугъан зегьметнан рякъкан кIури, сабсан далил къайд дарапIди гъибтуз шулдар. Думу швнуд-сад йисан Казахстандин жюрбежюр совхозар-колхозариъ тикилишчивалин ляхнар тамам апIури гъилихну. Дугъан зегьметнан уьмуми стаж 40 йис ву.
– Пенсияйиз удучIвган, узу гакIвликан муччврар ктаъбиин машгъул гъахьунза, – къайд гъапIнийи агъсакъли ич сюгьбатнаъ, – гьаз гъапиш, гьарган ляхнар апIури вердиш духьнайи касдиз, ляхин адарди гъузуз читинди шулу. ГакIвликан муччврар ктауз узу гьеле мектебдиъ урхури имиди аьгъю гъапIнийза, фицики йиз адаш, Рамазан, тикилишчивалин ляхнариинси, ата-бабйирин кеспниинра машгъул духьнайи кас вуйи. Дугъу ери айи муччврар ктаури шуйи. Адашди, чахъди лихуз гъитри, узузра муччврар ктауз улупнийи. Живан вахтна гъудубгъу пише пенсияйиз удучIвган герек гъабхьунзуз. Магьа гьамус, пенсияйиъ айи-ган, муччврар ктаури, узуз айи вахт мянфяаьтлуди харж апIураза, – давам гъапIнийи дугъу, йиз фикир чав тамам апIурайи ляхниина жалб апIури.
Хюрикк гъулаъ гакIвликан муччврар ва жара бакришнар ктаърудар гизаф а, хъа узуз дурарин арайиан Аь. АьлисултIанов жаради улупуз ккундузуз. Саб кIуруб, дугъан ляхин жара устйирин ляхнарихьан заан ерийиинди тафавутлу шула. Имбу устйирира ляхин ери ади тамам апIуру, дурарикан гиран дарапIуб ккун апIурза, хъа Аь. АьлисултIановдин ляхин тафавутлу ву. Дугъан муччв-рар, ебцIну кIалбиъ урзну гьязур дапIнайидарси, паяр хъабалгну айидар шулу, дурарин сакIалвалин ерира заан дережайинуб ву. ДумутIанра гъайри, муччврарик кайи накьишар бажаранлу художникди гъизигу шиклариз ухшар айидар ву. Дурариз лиг-руган, ляхниъ художникдин хилин паргарвал рябкъюру (думу накьишар дугъан бали, Русланди, каъру). Улихьна йисари Аьлимягьямедди саб жюрейин муччврар ктаури шуйи. Ляхин апIрубкьан тажрубара артухъ шлуб ву.
Гьамус Аьлимягьямед муччврарин комплектар гьязур апIбиин машгъул духьна. Комплектдиъ швнуб-саб жюрейин муччврар ади шулу: аьхю муччвур, хинкIар ктацIруб (кефккир), хураг гьязур апIруган ишлетмиш апIру муччвур, хураг ипIру му-ччвур, бицIидари хураг ипIру муччвур, абугерден, кацIа (муччврин кIулин улихьишв яркьуди ва гергмиди шулу) жюрейин муччвур ва жарадар. Аь. АьлисултIановдихьан муччврарин комплектар масу гъадагъру муштарйирин кьадар аьхюб шулу. Узу дугъан хулаз гъушиган, саб комплектра гьязурди адайи. Гьязур апIурайидарихъра муштарйири нубат хъивнайи.
– Уву тамам апIурайи ляхникан саб-кьюб гаф гъапнийиш, ккундийзуз кIури, узу ккун гъапIиган, Аьлимягьямедди гьамци гъапнийи: «ГакIвликан муччврар ктаувал – гизаф зегьмет айи ляхин ву. Му гьякьикьат тасдикь апIури, Хюрикк гъул`ан вуйи сар шаири чан тялукь эсериъ гьамцдар гафар дидикIна:
ГакIвликан муччврар ктауб
Гизаф ляхин айиб ву.
Хъа абйирин ирс уьбхюб
Ихь гардандиъ буржи ву.
Улупидиза увуз
ГакIвликан муччврар ктауз.
Яв му ляхниз гъабхьиш аьшкь,
Увкан хьиди уста гьякь.
– Саб муччвур ктапIруган, дид`ин ургуб жюрейин аьмалниинди ляхин апIувал лазим шулу. Гьадмукьан ляхнин диллигарра лазим ву. Зиихъ тувнайи цIарариъ шаири абйирин пише насларихьна рубкьувал архйирин гардандиъ айи буржиси улупна. Думу ляхин, дугъриданра, гьаци хьузра ву. Эгер гьаци дайиш, му пише ухдитIан гъудубгнийи. Узхьанра, думу буржи тамам апIураза, пуз шулзухьан, фицики йиз бали, учв мялим вушра, чаз вахт айиган, уччвудар муччврар ктауру. Йиз худул Расулизра муччврар ктауз улупураза. ЮкIв хъипну ляхин апIури гъахьиш, фунуб ляхнира ужудар натижйирихьна хуру. Иншаллагь, йиз худликанра уста ктаурза».
Аь. АьлисултIанов гьюкуматдин гъуллугъчиси, бажаранлу устаси, жямяаьтлугъ касра ву. Дугъу багъри жямяаьтдин арайиъ шлу гьарсаб йигъинжагъдиъ жягьтлувалиинди иштирак’вал апIуру.
Аьлимягьямедна дугъан уьмрин юлдаш Гюрсум 1976-пи йислан мина сатIиди албагну яшамиш шула. Дурари хьур велед (Руслан, ФатIимат, Аминат, Гюзел, Бесханум) аьхю дапIну, дурарин хизанар ккергъну. Гьамус Аьлимягьямедна Гюрсум, хьур веледдин адашна дадаси, 17 худлин аьхю абана аьхю бабра ву.
Гюрсум АьлисултIанова Хючнаарин халачйир гьясил апIру фабрикайиъ 25 йисан халачичиди гъилихну. Гьарган гизаф гугар ккайи, заан ерийин халачйир гьясил апIури хьпаз лигну, дугъан шикил Хючнаарин халачйир гьясил апIру фабрикайин гьюрматнан доскайик кади шуйи, фицики дугъу гъурху халачйирикан гизаф кьадар экспортдиз гъягъюйи.
Аьлимягьямеддиканна Гюрсумдикан улхури, сабсан гьякьикьат къайд апIуз ккундузуз. Дурарин аьхюну байна швушв (Руслан Аьлимягьямедович ва Аят Шябановна) мялимар ву, чпира ужудар мялимар. Руслан математикайин, хъа Аят – урус чIалнанна литературайин. Дурариз кьюриддизра пишекарвалин сабпи категория а. Дурарихь урхури гъахьи баяр-шубари ЕГЭ тувру вахт- на ужудар натижйир гъазанмиш апIуру. Мектебдиъ кIули гъягъру вари серенжемариъ дурар жанлуди иштирак шулу.
Шиклиъ: Аьлимягьямед АьлисултIанов чан худлар Расулихъди ва Мадинайихъди.
