Аьхю Гъалибвалин 76 йис тамам хьпан тарихи юбилей багахь хьуз хъю-гъиган, ухьу дидик чпин пай киву ихь ватанагьлийирин ччвурар кIваин апIури шулхьа. Йиз фикриан, дурар варидариз ашкар апIувалиинди ухьу дявдин ветеранарихьна, думу читин йисари далу терефнаъ фидакарвалин зегьмет гъизигу яшлу касарихьна вуйи ихь гъайгъушин, гьюрмат улупурахьа.
Гьаму макьалайиъ узуз Аьхю Гъалибвалик чан лайикьлу пай киву, Дербент шагьриъ дуланмиш шулайи Ватандин Аьхю дявдин иштиракч-йирикан чIивиди имбу сар дишагьли Антонина Исакьова кIваин апIуз ккундузуз. Антонина Александровна 1943-пи йисхъан мина дявдин гьядисйирин шагьид ва иштиракчи ву. Ватандин Аьхю дявдин ва зегьметнан ветеран Антонина Исакьовайин багарихьди, 17-пи майдиъ, 94 йис шула. Улихьна йисанра узу дугъахъди гюрюшмиш гъахьнийза, ва гьар ражари дугъу узуз чаз кIваинди имбу гьядисйирикан ихтилатар апIури шулу.
– Антонина Александровна, яв Гъалибвалин машквар мубарак ибшри! Ватандин Аьхю дявдин йисари уву лихури гъахьи кьушмарин санчастдиъ чпин сагъ’вал мюгькам гъапIу эскрарикан бицIи ихтилат ктибтуб ккун апIураза.
– Чухсагъул, увура тебрик апIураза гирами макврихъди.
Йиз хиларилан тина фукьан аьзарлу эскрар гъушнийкIан, фуж сагъ гъахьир, фуж – гъакIир. Думуган йиз кIваин гъибису миркк гъира деебцIнадар…
Узу Москва шагьриъ бабкан гъахьир вуза. Дяви ккебгъру вахтна йиз 13-14 йисар вуйиз, амма думугандин вари гьядисйир кIваинди имийиз. Фашист чапхунчйир дюн’яйиъ сабпи социалист уьлкейин меркездикк дагъитмиш гъапIхъан мина 76 йис гъубшну. Думу женгариъ советарин кьушмари немцарин чапхунчйир ихь ругарилан терг апIбаз сабпи аьхю гъалибвал гъазанмиш гъапIнийи. 1941-пи йисан фашистарин аьхю гьюжум Москвайикк яваш гъапIнийи ва 5-6 декабриъ, гъиси кIваинди имийиз, ихь кьушмари аькси гьюжум ккебгънийи. Гьаддилан башламиш дапIну, фашистар ихь ругарилан терг гъапIнийи.
Хъа дявдиъ зийнар гъахьи аьзарлуйир ккаъру больницайиъ медсестради лихуз 1943-пи йисан хъюгънийза. Гъахьи зийнар аьх апIуз даршули, фукьан вушра эскрар йихуйи. Дяви ккудубкIуз багахь шулайи вахтна, апрелин вазлиъ, учухьна Лида кIуру дишагьли гъахнийи. Думу фашистарин лагериан гьергу эскер вуди гъахьну. Дугъан ликариин али зийнар гъяркъу вахтна, гучI шуйи. Госпиталиъ лихурайи аьхю духтри, зур сесниинди йиз ччвур дибисну, чIигъ гъапIу: «КкудубкI, зийнар марцц апIуз гьялак йихь, аьзарлу операцияйиз гьязур дапIну ккунду». Узу, гьяракат дапIну, Лидайин ликар мани штухьди марцц дапIну, думу операция-йихьна гьязур гъапIза. Саб хайлин йигъарилан му дишагьли чан амрихъна гъафи, ва дугъу чаз фу гъабхьнуш, ихтилат гъапIу.
«Дяви ккебгъу вахтна, узу ич курснаъ урхурайи шубарихъди фронтдиз гъушнийза. Амма цIиб вахтнатIан дяви апIуз гъабхьундайчухьан. Учу айи дявдин часть немцари кьялаъ тIапIнийи, ва, чалишмиш гъахьнушра, кьувватар барабарсуз вуйивализ лигну, учхьан душмнарин гьялкъайиан удучIвуз гъабхьундайи. Йисирвал, гестапо, силис гъадабгъругандин зулмар, аьхирки фашистари инсафсуз истисмар апIувал. Учуз, тазади гъафидариз, гучIар ккаъри гъахьну. «Учвуз мялум апIурача, немцарин концлагериан саб рякъ а: майтар ургру пичарин кум гъябгъру йишв», – кIури шуйи фашистари. Гаш, аьхъюшин, гуж удудубкьру ляхин, фикриз хуз даршлу уьзрар, зулмар айи. Гьар йигъан варжариинди инсанар йивну йихуйи. Иллагьки Уьру Армияйин офицерар ва эскрар гизаф гъирмиш апIуйи», – ктибтнийи Лидайи.
1945-пи йисан 11 апрелиъ немцари концлагериъ айи Уьру Армияйин йисир эскрар жара йишваз адауз хъюгънийи, ва гьадмуган Лида гьергру. Фашистарин Германияйи агъзуртIан артухъ концлагерар гьяракатнаъ ирчнийи. Узу лихурайи аьзарханайиъ гизаф пай немцарин концлагерариан гьергу экрар айи», – давам гъапIнийи Антонина Александровнайи.
Ич нубатнан сюгьбатра ветеранди: «Гъит, инсанарин кIул’ин гьарган укIу зав ибшри!» – дупну, ккудубкIу.
