Августдин 20-21-пи йигъари Мягьячгъала шагьриъ видеойин аьлакьайин къайдайиинди ва вахтназ вуди Дагъустандин Главайин вазифйир тамам апIурайи Сергей Меликовдин регьберваликкди гьар йисан образование-йин идарйирин гъуллугъчйирихъди гъабхувал аьдатнаъ абхънайи совещание кIули гъубшну. Совещание гъубшу урхбан йисандин натижйириз, улубкьурайи урхбан цIийи йисахьна гьязур хьувализ, республикайин образованиейин артмиш’валин аьгьвалатназ, жямяаьтлугъдин арайиъ мялимари уйнамиш апIурайи ролиз ва гьацдар жара месэлйириз бахш гъапIнийи.

 

 

«Заан дережайин, мянфяаьтлу образование – му кIулди вари республикайин ва Урусатдин артмиш’вализ инвестицйирик гьисаб шула. Гьамдин гъавриъ ади, уьлкейин кIулиъ айидари республикайиз цIийи мектебар ва бицIидарин багъар тикмиш апIуз, инфраструктура къайдайиз хуз, бицIидариз аьлава йишвар ачмиш ва мялимарин маважибар за апIуз дакьатар жара апIура. Ккудушу аьхиримжи 2 йисан образованиейин цирклин месэлйир гьял апIбаз федералин бюджетдиан 16 миллиард манат гъафну»,

– гъапнийи, заседание ачмиш апIури, Сергей Меликовди.

Республикайин кIулиъ айирин фикриинди, образованиейин дережа за хьувал асас вуди мялимарин жвуван ляхнихьна вуйи янашмиш’валикан асиллу шула.
«Гъябгъюрайи йисан июлин вазлиъ республикайин Правительствойи образованиейин цирклиъ лихурайидарин маважиб артухъ апIбан къарар адабгъну. Маважиб, кьялан гьисабариинди, 2-4 агъзур манатдиина за хьибди. ИкибаштIан, му аьхю пул дар, хъа учу гьамдиин дийигъидарча», – мялимарин маважибарин месэлайикан улхури, къайд гъапIну Меликовди.

Главайин гафариинди, образованиейин идарйириъ, хъа асас вуди дагълу гъуларин мектебариъ, мялимар гьуркIри адрувалин месэла бицIи маважибдихъди аьлакьалу ву. Дугъу районарин главйириз, мектебариъ лихуз жигьил мялимар жалб апIбан бадали, аьлава уьлчмйир кьабул апIувал табшурмиш гъапIнийи.
«Республикайиъ 200-тIан артухъ мектебар гъагъи гьялназ дуфна, 28 мектеб шубуб сменайиъ лихура. Му месэлйирра гьял дапIну ккунду. Гъюру йисан республикайиъ образованиейин 100-дихьна идарйир тикмиш апIуз пландик ка. Ва вари гьадму тикилишар гележегдиъ пишекарвалин заан дережа айи гъуллугъчйирихъди тямин дапIну ккунду. Гьаддиз ухьу, улубкьурайи урхбан цIийи йисандин месэлйирикан улхури, гьаму месэлйирра кIваълан гьархну ккундар. Гьарсаб тикмиш апIурайи тикилишдихъди аьлакьалу вуди, ухьу жа-жаради совещание гъабхури, къарарар адагъидихьа», – къайд гъапIну Главайи.

Заседаниейиъ «Образование» милли проектдин кюмекниинди гьяракатнаъ айи цифрайин къайдайикан, манзилнан къайдайиинди аьгъювалар гъадагъбакан гъапнийи, мектебариъ урхурайидарин бедендин гьязурлугвалариз ва мумкинвалариз, ватанпервервалин тербияйиз фикир тувбан ва жара месэлйириин кьатI’иди дийигънийи. Мисалназ, гьамусяаьт республикайин 102 мектебдиъ цифрайин образование тувуз шартIар а. 2022-пи йисан аьхириз дицдар шартIар 145 мектебдиъсан яратмиш апIиди. Гьаддихъди аьлакьалу вуди, республикайин мектебариъ мялуматаринна коммуникацйирин технологйирихъди лихуз аьгъю заан пишекарвалин гъуллугъчйириз игьтияжра арайиз дуфна.
Мектебдиъ урхурайидарин беден артмиш апIбаз вуйи мумкинваларикан улхури, региондин Главайи мялум гъапIганси, республикайиъ Мектебдин футболин лига тешкил апIуз йикьрар кьабул гъапIну.

«Ухьу ихь боксерариинди ва спортдин кчIихбарин жюрбежюр жюрйириъ ужудар хъуркьувалар улупурайи спортсменариинди дамагъ апIурахьа. Амма бицIидариз, мектебариз махлукьатлу спорт лазим ву. Гьацдар жюрйирикан футболра гьисаб шула. Му программа вари мектебариъ гьяракатнаъ ипбанди вуча. Гьаму йисан республикайин 65 мектебдиъ спортдин воркаут майднар, бицIи майднар гьязур дапIну, спортдин 15 залиъ расвалин ляхнар кIули гъахура.

Образование сад-кьюд йисандин арайиъ бинайиан дигиш апIуз шлу циркил дар. Хъа вушра гъи дигиш’валар рякъюрахьуз. Мисалназ, 2021-пи йисан, математикайианна химияйиан ктарди, имбу вари предметариан ЕГЭ-йин кьялан балл, улихьна йисарихь тевиган, за гъабхьну. Ухьуз ужудар дигиш’валар лазим вухьуз. Урхурайидарин аьгъювалар гъадагъбахьна аьшкь артухъ апIуб метлеб вуди, республикайиъ вари Урусатдин олимпиадйирин гъалибчйир ва пешкешнан йишварин сагьибар, ЕГЭ-йиан 100 балл гъадагъу выпускникар 100 агъзур манатдин премия тувбиинди лишанлу апIбан къарар адабгъна», – гъапну республикайин Главайи.

Сергей Меликовди Дагъустандин вари мялимариз баркаллу зегьмет зигбаз чухсагъул мялум гъапIну ва мялимаринна республикайин кIулиъ айидарин сатIи вуйи кьувватариинди деврин образованиейин гъурулуш яратмиш апIуз шлувалиин учв инанмиш вуйиваликан гъапну.
Вахтназ вуди республикайин образованиейинна илимдин министрин вазифйир тамам апIурайи Ягь’я Бучаевдира чан докладдиъ образованиейин циркил бинайиан цIийи дигиш’валариз ккилибгурайиваликан, мектебар гъагъи гьялнаъ айиваликан, мектебариъ урхрудариз бегьемди йишвар гьуркIри адруваликан, мектебдиз улихьна вуйи образование гъадабгъуз нубатнахъ хайлин бицIидар дийигънайиваликан гъапнийи.
Ягь’я Бучаевди къайд гъапIганси, федералин ва республикайин программйирин дахилнаъди 2023-пи йисаз Дагъустандин аьтрафариин образованиейин 166 цIийи дараматар тикмиш апIуз планламиш дапIна. Дурарикан 82 мектеб ва 84 бицIидарин багъ ву.
РД-йин образованиейин министерствойин улупбариинди, 2021-пи йисандин аьхириз 17 агъзур ученикдиз йишв ади 44 мектеб ва 20 агъзур бицIириз йишв ади 70 бицIидарин багъ ляхник кирчди, гьадму гьисабнаан гъябгъюрайи йисан 1-пи сентябриъ 13 бицIидарин багъди ва 7 мектебди сабпи ражари чпин ракк-нар арццди.

Мидланра гъайри, 2021-пи йисан июнь-июль вазариъ РД-йин образованиейинна илимдин министерствойи РФ-дин мярифатнан министерствойиз «Образованиейин артмиш’вал» гос-программайин бинайиинди 23 мектеб тикмиш апIуз субсидйир гъадагъбан заявкйир хътаъну. Заявкйир вари кьабул гъапIну. Ва думу мектебар тикмиш апIуз федералин бюджетдиан 8,5 миллиард манат гьаму йигъари республикайиз хъубкьди.
Ягь’я Бучаевдин гафариинди, республикайин 600-тIан артухъ гъулариъ бицIидарин багъар зат адар. Думу гъулариъ уьмуми кьадар 300 агъзурихьна бицIидар яшамиш шула.

Министри мектебариъ мани хураг гьивбан месэлайизра аьхю фикир тувнийи. Республикайин анжагъ 795 мектебдиътIан мани хураг гьязур апIуз ва гьивуз деврин тIалабариз жаваб тувру шартIар адар.

Совещаниейиъ аьлава образованиейин ва хьадан тятIиларин вахтна рягьятвал гъадабгъбан месэлйирра фикир тутрувди гъитундайи. РД-йин образованиейинна илимдин министерствойин улупбариинди, 2021-пи йисан хьадан вахтна сагъламвал мюгькам апIру ва рягьятвал гъадабгъру лагерариз 19 агъзур бицIидар ва живанар гъушну. Му цирклариан ляхин давам хьибди.
Августдин совещаниейиъ коронавирус тарабгъбан месэлара гъитIибкIну. Гьаддихъди аьлакьалу вуди, урхбан цIийи йис ккебгъайиз вари мялимариз вакцинайин рубар йивбан теклиф гъапIну.

Совещаниейиъ Роспотребнадзорин региондиъ айи управлениейин кIулиъ айи Николай Павловди республикайиъ ковиддихъди аьлакьалу аьгьвалатнакан ктибтнийи. Гъийин йигъаз Дагъустандиъ ковиддиан аьзарлу гъахьи 45,5 агъзур кас гьисабназ гъадагъна. Аьхиримжи вахтна му уьзриан бицIидарра аьзарлу шула. Республикайиъ гъийин йигъаз 38% мялимаритIан прививка дапIнадар. РД-йин санитарвалин кIулин духтри Мягьячгъала шагьрин мектебарин мялимарин тярифар гъапIнийи. Мушваъ прививка гъапIдарин кьадар 97% ву. Николай Павловди вакцинайин руб дириву мялимариз, чпи ляхнихьан азад апIайиз, вахтниинди прививка апIбан теклиф дивнийи.

Совещаниейиъ РД-йин сагъламвал уьбхбан министр Татьяна Беляева, РД-йин педагогарин Ассоциацияйин президент Анжела Байрамбегова, вахтназ вуди ДГПУ-йин ректорин вазифйир тамам апIурайи Нариман Асваров, «2021-пи йисандин варитIан ужур мялим» конкурсдин гъалибчи, Дербент шагьрин культурайин гимназияйин обществознание предметдин мялим Гьяжимирза Марданов, вахтназ вуди Дагъустандин образованиейин артмиш’валин институтдин ректорин вазифйир тамам апIурайи Гульнара Аьгьмедова ва жарадар удубчIвну гъулхнийи.
Совещаниейин ляхин республикайин образованиейин цирклиъ баркаллуди лихурайи мялимар гьюкуматдин терефнаан пешкешарихъди лишанлу апIбиинди ккудубкIнийи.