Гьяйифки, вари агьли касариз багъри веледарин ва багахьлуйирин арайиъ «гъизин чвулин» йисар сагъ-саламатди хъауз мумкинвал шуладар. Кьабивалин йисарихъна гъафиган, ялгъузди гъузрайи вая аьхиримжи йигъар багъри хулхьан ярхлади гьауз мажбур шулайи яшлуйирра алахьуру. Арабир кьабидарин интернат бязидариз чпин аьхиримжи йисар лайикьлуди гьауз гъубзрайи ялгъуз саб мумкинвал ву.

 

Дербент шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи яшлуйир ва инвалидар уьрхру республикайин «Дербент» хал-интернат 60 кас уьрхюз шартIар айиб ву. Гьамусяаьт душваъ 51 кас яшамиш шула. 2020-пи йисан майдин вазлиъ интернат карантиндиз гъадабгънийи. Карантиндин серенжемар душваъ гъира гъахури ими. Ковиддин тIягъвнин вахтна интернатдин духтрар имбу вакиларихъди йишвнура-йигънура лихури гъахьну. 2020-пи йисан коронавирусдиан пансионатдиъ швнур-сар кас кечмиш гъахьну. Дурар сагъ апIуз даршлу гъагъи уьзрар кайи, яшар 80 ва артухъ йисар духьнайи яшлуйир вуйи. Гьяйифки, думу касибариз чпи аьжалихьан уьрхру кюмек госпиталиъкьан гъибихъундар. Гъи интернатдиъ, медицинайин улупбариинди прививка апIуз къадагъа дапIнурайидарин ктарди, саки варидарин вакцинация дубхна.

Интернатдин аьхюну медсестра Тамила Исакьовайи ич сюгьбатнаъ къайд гъапIганси, Дербент шагьриъ кьабидар кьабул апIру интернат гьеле совет деврин йисариан мина гьяракатнаъ ипнийи. Думу учв му идарайиъ 1998-пи йисхъан мина лихура. 

«Сифте, узу ляхниъ учIвну имиди, приютдиъ кьабидариз лигру ва хъайивал апIрудар гьуркIну адайи. Дишди гъапиш, уьмрин гъагъи аьгьвалатнаъ ахъу, веледари гатIахьну, дерд-хажалатнаъ айи яшлуйириз лигувал думукьан гьии ляхин дар. Мидланра гъайри, маважибарра лап бицIидар вуйи. Аьхиримжи вахтна маважибар артухъ гъапIну, лихуз ккунидарра гъахьну. Ихь инсанарин арайиъ рягьимлу юкIв айидар, жарарин дерд жвуванубси гьисс апIрударра а. Дурари бязи кьабидариз чпин терефнаан ицци, ужудар хурагар вая меълишнар хури шулу. Учу РД-йин зегьметнан ва яшайишдин артмиш’валин министерствойин дахилнаъ ача. Ич тяминвал ва пулихъди вуйи кюмек гьадушв’ан ву. Амма кьабидар гъяфат тувну алдатмиш апIурайи бицIидар дар. Дурарин юкIвар дердну ацIна. Жвуван аба вая баб приютдиз хру веледарикан узу фу пуза. Гьамкьан йисари узу гьамушваъ лихурашра, абйир-бабариз лигуз, дурар уьрхюз мумкинвал адарчуз кIуру веледарин гъавриъ адарза. Узуз гафар гьуркIрадарзуз. Йиз юкIв сабди сикин апIура – ич интернатдиъ вари яшлуйириз ужудар шартIар яратмиш дапIна, приютдин кIулиъ айирра, коллективра вари сабурлу инсанар ву. Яшлуйирихьна вари гъавриъ ади, гьюрматлуди ва маниди янашмиш шулу. ИкибаштIан, жвуван хулаъ, хизандин арайиъси мани аьлакьйир ва гъулайвал учхьан яратмиш апIуз шулдар, хъа вушра фунур касдинра дерднахьна хъуркьуз, дурарин гъагъи сюгьбатнахъ хъпехъуз учу гьаммишан гьязурди вуча», – кIура Тамила Исакьовайи.

Приютдиз веледари гъахидарси, чпин хушниинди хал-хизандихьан ярхла духьну, чпин фикриинди яшамиш хьуз гъюрударра а. 

«ЦIиб улихьна йисари Дербент шагьриъ яшамиш шулайи, пенсияйиъ айи сар табасаранжви, чан хпирикан хъял гъафир, учухьна интернатдиз яшамиш хьуз гъафнийи. Мидкан хабар гъабхьи дугъан чвуччву, чйири, яшлуйихьна гъюри, дугъакан хулаз хъадакну гъюб, хъюлар гьархуб ккун апIури гъахьнийи. Кьюд йисантIан артухъ яшамиш духьну, думу кас чан хизандихьна кьяляхъ гъушну. Думу кми-кмиди гьамушваъ айи чан дустариин улукьуз гъюри шулу. Гьаму жюрейин дюшюшар гьамушваъ гизаф духьна. 

Гьарсар гъюру кьаби кас жюрбежюр сагъ апIуз даршлу, гъагъи уьзрар кайир ву. Кюмек апIуз шлудариз гьамушваъ ич терапевт-духтрар лигуру. Гъагъи гьялнаъ айидар, хирургияйин, невралгия уьзур кайидар вая жара кюмек ккунидар больницайиз гьаъра. Экстренный къайдайин кюмек, икибаштIан, йишв’ин туврача. Приютдиъ йигънура, йишвнура духтрар лихура», – къайд апIура Тамила Исакьовайи.

Гьамусяаьт приютдиъ 15 дишагьли ва 36 жилир яшамиш шула. Бязидарихьна, дурар гьадму интернатдиъ гъитхъанмина саб ражарикьан каскьан улукьуз гъафундар. 

«Саб дюшюш кIваин илмийиз. Багахьлуйири духну, учухь сар кьаби аваржви гъитнийи. Дугъан ифдик сахар кайивалиан лик утIуз хъюбгънайи. Думу Мягьячгъала шагьриз операцияйиз гъурхнийча. Амма ликриъ гангрена уьзур ачмиш дубхьну, сагъ апIуз дархьиди, дугъан лик кка-дабтIнийи. Думу гьадмукьан гъюдли хасиятнан, сабурлу юкIв айи, саб жюрейинра чIуру гъиллигъ ктру, ужур сюгьбатчи ва фикирлу инсан вуйики! Саб ражарикьан дугъ’ин улукьуз багахьлуйир гъафундайи. Думу швнуб-сабан жиниди чан хизанарин шиклариз лигури, ишури гъяркънийчуз. Операцияйин кьяляхъ му агьли кас бицIи вахтнатIан гъузундайи. Аба кечмиш духьну кьюд йислан дугъан риш арайиз адахъу. Дугъу накьвдихъ гъван хъубсуз ккундузуз гъапнийи. Шураз адашдин накьв хьайишв улупнийча», – ктибтура йиз сюгьбатчийи. 

Тамила Исакьовайин гафариинди, асас вуди дурарин интернат-хулаъ Дербент, Хив, СтIал Сулейман, Кьасумкент, Мягьярамкент, Рутул ва жара районариан яшлуйир яшамиш шула. Гьамусяаьт душваъ Хив райондин Ккугъ гъул’ан сар дишагьли а. Сарсана табасаран дишагьли социальный гъуллугъчийи хъади гъафну. Мурадхан Селимовра табасаранарин вакил ву. Дугъак тетрапарез уьзур ка. Яна думу, ликар-хилар ришвуз даршули, ахниъ ахъна.

ИкибаштIан, кьабидариз гъуллугъ апIбаъ аьхюбсиб гъагъ медсестрйириин ва санитаркйириин алабхъура, фицики дурар гьаммишан кьабидарин сагъ’валин гъайгъушнаъ а. Дурар, рубар йивури, капельницйир киври, массажар апIури, памперсар гьюдюхюри, гъудужвуз даршлу кьабидариз лигури шулу.

«Дербент» интернат-хулан вари гъуллугъчйир ужуб юкIв айи, гъайгъудар инсанар ву. Гьамушваъ айи яшлуйири ялгъузвал гьисс дарапIбан бадали, коллективди вари уьлчмйир кьабул апIура. Амма кьабивалин кьарцIари алацIнайи машариъ шаду инчI рябкъюрушра, дурарин юкIв дердну ва улар нивгъари дургна.