Аьгъювалар тувбан тажруба жилиин инсаният аьмалназ гъафихъанмина айиб ву. Гьаци вуйиган, мялимвалин пише варитIан кюгьне пишйирикан саб вуди гьисабра апIура. Сари тмунуриз, асас вуди тажрубалуйири жигьилариз, чпи яшамиш шулайи девриъ уьмур давам апIбан бадали, чарасуз лазим вуйи аьгъювалар дегьзаманйирианмина тувради гъахьну. Думу ляхин, гьадмуганси, гъира мялимдин вазифа вуди гъубзна.

 

 

Вари деврариъ мялимди жигьил наслиз аьгъювалар, аькьюл, тербия, уьмриъ дюз рякъ абгбаъ кюмек туври гъахьну. Йислан-йисаз устадвал сакIал апIури, тербия ва аьгъювалар тувбан ляхин гъийин дережайиз удубчIвну. Баяр-шубари мялимди киву дарсар, дугъан хасиятнан ва инсанвалин лишнар, дарсариъ ва жара йигъинжагъариъ чпихьна гъабхьи янашмиш’вал гьаргандиз юкIвариъ уьрхюру. Артмиш шулайи насил ватандиз ва халкьдиз вафалуди тербияламиш апIувал, дурариз дерин аьгъювалар тувувал образова-ниейин цирклин улихь дийибгънайи асас месэла ву.

Гьамцдар месэлйир гьял апIури, вафалу зегьмет зигурайи мялимар Табасаран райондиъра хайлин а. Йиз гъийин макьалайин игит Пилгъарин кьялан мектебдиъ урус чIалнанна литературайин дарсар киври 48 йисан мялимвал гъапIу Маллашябан Рамазанов (шиклиъ) ву. Му касди чан вари къанажагълу уьмур саб кеспназ – мялимвализ бахш гъапIну.

Маллашябан Рамазанов 1952-пи йисан Табасаран райондин Пилигъ гъулаъ бабкан гъахьну.

– Узу 6-пи класс йиз багъри Пилгъарин мектебдиъ ккудубкIунза. Дидин кьяляхъ Шил’арин, Хюрккарин, Хючнаарин мектебариъ урхури гъахьунза. Хючнаарин кьялан мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ, ДГПИ-йин гьязурлугвалин курснак урхуз кучIвунза. Хъасин, хьадну йиз гъардшихьна Целинограддиз гъушур, Целинограддин гьюкуматдин педагогвалин институтдин филологияйин факультетдик урхуз кучIвунза. Думу ккудубкIган (1974-пи йисан), гъулаз гъафунза ва Пилгъарин кьялан мектебдиъ урус чIалнанна литературайин дарсар кивуз хъюгъюнза. Гьаддихъанмина 2020-пи йисазкьан узу йиз багъри мектебдиъ гъилихунза, – гъапнийи Маллашябан Мягьямедовичди ич сюгьбатнаъ.

Узуна Маллашябан Рамазанов Хюрккарин мектебдиъ 8-пи классдиъ сатIиди саб партайихъ деъну урхури гъахьунча. Мектебдиъ думу аьгъювалар гъадагъбахьна жавабдарвалиинди янашмиш шуйи, хулаз туву табшуругъар тамам дарапIди дарсариз гъюрдайи. Мялимарра тIалаблудар вуйи. Учуз урус чIалнанна литературайин дарсар йиз гъулажви Исмяил Ражабовичди киври гъахьнийчуз. Думу аьхю устадвал айи ва тIалаблу мялим вуйи. Гьадму мялимди М. Рамазановдин урус чIалнахьна ккунивал хьуз гъитну.

Ич сюгьбатнаъ Маллашябан Рама-зановди Хючнаарин кьялан мектебдин мялим Паша Шюкюровичра кIваин гъапIнийи, фицики дугъура урус чIалнанна литературайин дарсар кивну. Мялимвалин пишейихьна, урус чIалнахьна, литературайихьна ккунивал дугъхьанра гъафиб вуди гъабхьну.
– Маллашябан Рамазановди чан уьмрикан 48 йис жигьил наслиз аьгъю-валар ва тербия тувувализ сарф гъапIну. Гьаму вахтна думу чан гьарсаб дарснаъ жвуван ляхнин вазифйирихьна гирами буржийихьнаси янашмиш шули гъахьну. Мектебдиъ тешкил дапIнайи методикайин объединениейин урус чIалнанна литературайин ва табасаран чIалнанна литературайин секцйирин кIулиъ ади, дугъу методика жигьатнаан жигьил пишекрариз гизаф кюмекар апIуйи. М. Рамазановди кми-кмиди чав методикайин секцйириъ докладар урхуйи, ачухъ дарсар тувуйи. Райондин образованиейин управлениейи методикайиан тешкил апIру секцйириъра дугъу гизаф кьадар докладар урхури шуйи. Урус чIалнанна литературайин методика ужуди аьгъю М. Рамазановди дарсар маракьлуди тешкил апIуйи, ва дугъу дарс киву баяр-шубарин аьгъювалар заан дережайиндар шуйи.

Маллашябнан хасиятнак сабсана маракьлу лишан кайи – урхурайидарихъди сигъ аьлакьа уьбхювал, дурарихъди марцци кIваан улхувал, баяр-шубариз чан юкIв тувувал. Ляхниъ думу чахьнара, юлдшарихьнара, урхурайидарихьнара тIалаблуди янашмиш шлу мялим вуйи. Хасиятнан му лишнар урхбан ва тербияйин ляхниъ аьхю эгьемият айидар ву.

М. Рамазанов образованиейин цирклиъ гъягъюрайи дигиш’валар, тербияйин важиблу месэлйир гьял апIбаъ жанлуди иштирак шуйи. Баяр-шубариз аьгъювалар тувбаъ дугъу цIийи къайд-йир агуйи. Дугъахь урхури гъахьи баяр-шубар образованиейин управлениейи тешкил апIру серенжемариъ кми-кмиди иштирак шуйи ва пешкешнан йишвар гъадагъуйи. 2018-пи йисан дугъан хиликк гъурху Муминат Уьмаровайи 11-пи класс гъизилин медалиинди ккудубкIну, – гъапнийи ич сюгьбатнаъ мектебдин завуч Эмирбег Аьгьмедовди.

– Маллашябан Мягьямедовди хайлин йисари гъизигу зегьмет гьюкуматдин терефнаанра лишанлу дарапIди имдар. 2019-пи йисан дугъаз «РФ-дин кьялан образованиейин мектебдин ла-йикьлу гъуллугъчи» гьюрматлу ччвур, хъа дидиз улихьна йисари швнуб-саб ражну мектебдин администрацияйин, райондин образованиейин управлениейин терефнаан гьюрматнан грамотйир тувну. Узуз мушвахъди сабсана эгьемиятлу гьякьикьатдикан пуз ккундузуз. М. Рамазановдин бай Тельманди, ДГПУ-йин филологияйин факультет ккудубкIну, ич мектебдиъ урус чIалнанна литературайин дарсар киври, гьамус магьа 20 йис шула. Дугъан худул Аьгьмад – биологди, худул риш Эльвира Мягьячгъалайин мектебарикан сабдиъ табасаран чIалнанна литературайин дарсар киври лихура, хъа бицIину худул Перзиманди Дербентдин педколледждиъ урхура. Дугъу чан баяр-шубарра, худларра мялимвалин ляхнихьна аьшкь ади вердиш гъапIну. Гьамус думу мялимарин сихлин кIул духьна, – давам гъапIнийи чан сюгьбат Эмирбег Рамазановичди.

Мушвахъди сабсана гьякьикьатдикан къайд дарапIди гъибтуз шулдар. Дарсарихьан азад вахтна М. Рамазанов яратмиш апIбан ляхниинра машгъул ву. Дугъу шиърар дикIуйи, «Табасарандин сес» газатдиъ жюрбежюр месэлйириан макьалйир чап апIури шуйи, гьадму гьисабнаан мектебариъ ЕГЭ кIули гъабх-бан месэлйирианра. Сифте дугъу, чахь урхури гъахьи, Дагъустандин лайикьлу артист Гюльназ Гьяжикъурбановайин мяълийириз гафарра дикIури гъахьну. Гьамусяаьт Маллашябан Мягьямедовичди «Пилигъ ва пилгъар, тарих ва гьамусдин девир» кIуру урус чIалниинди дибикIнайи китабра чапдиан адабгъуз гьязур апIура. Думу китабдиан вуйи материалар улихьна йисари «Табасарандин сес» газатдин швнуб-саб нумрайиъ чап гъапIну.

М. Рамазанов, ужур мялимси, жямяаьтлугъ касра ву. Гъулан жямяаьтдин арайиъ кIули гъягъру жюрбежюр йигъинжагъариъ думу гьарган жанлуди иштирак шулу. Гьаци вуйиган, гъулан жямяаьтдинра, мялимарин ва урхурайидарин коллективарин терефнаанра дугъаз аьхю гьюрмат а.

Багарихьди Маллашябан Мягья-медовичди чан 70 йис тамам хьувалин юбилей къайд апIуз гьязурлугар гъахура. Думу юбилейихъди тебрик апIури, Маллашябан Рамазановдиз мюгькам сагъ’вал, хизандиъ хушбахтвал, яратмиш апIбан рякъюъ хъана аьхю хъуркьувалар, гележегдиъ шадвалар айи йигъар артухъ хьувал ккун апIурхьа.