Дагъустан халкьарин аьдатар ва меденият

 

 

Гьамциб ччвур алди 2022-пи йисан Дагъустандин машгьур аьлимар З.М. Загьировди ва Ш. А. Мирзоевди 4-пи классдиъ урхурайи баяр-шубариз вуйи китаб чапдиан адабгъну.

 

Му учебникдин авторар дагъустан халкьарин мелзналан вуйи эсерар милли дережа-йиъди улупуз, мяълийирна аьдатар лазим вуйи йишваъ ишлетмиш апIуз, халкьдин сяняаьткарвалин ирс дерин гьисслувалиинди уьбхюз, намуслувалиинди зегьмет зигуз, пишекарвал гъадабгъуз, багъри чIалнан девлетлувал улупуз, Урусатдин меденият яркьуди арайиз адабгъуз чалишмиш гьахьну.

Учебникдиъ Урусатдин, Дагъустандин ва табасаран халкьдин машгьур писателарин ва шаирарин дерин эсерарин чIукIар тувна, ихь уьлке адлу гъапIу Кьалухъ Мирзайин, Гьямзат ЦIадасайин, Расул Гьямзатовдин, Абумуслим Жяфаровдин, Аьгьмадхан Абу-Бакарин, Фазу Аьлиевайин, Зумруд Ханмягьмадовайин, Елена Исинбаевайин ва хайлин жара ччвурар улупна.

Китабдиъ гьацира табасаран чIалнан тарихнакан, думу арайиз гъюбак, артмиш апIбак аьхю пай киву Зюрдгъярин Гьяжи-Мягьямеддикан, Темирхан Шалбузовдикан, ихь аьлимар Бейдуллагь Ханмягьмадовдикан, Мягьямед Гьясановдикан, Аьбдулмалик Юсуфовдикан, машгьур шаирар Манаф Шамхаловдикан, МутIалиб Митаровдикан, Багъир Ража-бовдикан, Гюльбика Уьмаровайикан, Эльмира Аьшурбеговайикан, эстрадайин машгьур устадар Аьбдуллагь Мирзакеримовдикан, Марьям Къазиевайикан ва гьацдар жарадарикан мялуматар тувна.

«Дагъустандин халкьарин аьдатар ва меденият» кIуру учебникдиъ тувнайи вари мялуматар 34 дарсназ пай дапIна, дидиъ милли аьдатарикан, жюрбежюр гьядисйирикан жикъиди кидибтна. Месела, Дагъустан тамамди Урусатдик кпикьбакан, думу ахтармиш апIбан ляхнарикан, дидин табиаьтдин, экономикайин ва жара дакьатарикан дибикIна. Дагъустан илим жигьатнаан аьгъю апIбаъ урус вакилари киву пайнаканра мялуматар тувна. Дагъустан артмиш хьпан дережа ва халкьарин тарих 1813-пи йисан думу Урусатдик кпикьувалихъди аьлакьалу вуди улупна. Дагъустандихьинди зулмар апIбан уьлкейихьиндиси лигурайи Урусатдин паччагьлугъдин вакилариси дарди, Дагъустан ахтармиш гъапIу гизафси урус аьлимарин эсерар дагълуйириз дериндиан ккун гъахьиваликан дибикIна. Тарихи суалариз фикир туври, З.М.Загьировди ва Ш.А. Мирзоевди хусуси культурайин мянара ачухъ дапIна.

Дупну ккундуки, цIийи учебникдиъ гъитIирккнайи месэлйири инсанвалин тербия тувбан ва бицIидар культурайин, яшайишдин жюрбежюр цирклариз хас вуйи аьдати ччвурарихъди таниш aпIypa: йискьубан вазарикан, гьяфтайиъ айи ургуд йигъандин ччвурарикан, гъуларин, хьадукран машкврарин ва пайгъамбрарин ччвурарин гьякьнаан, дагъустандин баяр-шубарин ччвурарикан маракьлу мялуматар тувна.

РД-йин «Аь.Аь.Тахо-Годийин ччвурнахъ хъайи ДНИИП» ГБУ-йин бабан чIаларин секторин илмин кIакIначи гъуллугъчи З.М.Загьировди, гъийин деврин гьюкмиъ духьнайи милли медениятдин дигиш’валар гьисабназ гъадагъну, дурар учебникдиъ жюрбежюр гьядис-йириинди тартиб ва гележегдин ляхнихьна вуйи умудариз рякъяр ачухъ дапIну тувна.
«Дагъустан халкьарин аьдатар ва меденият» учебник чапдиан удубчIвувал – гъийин китабар адагъуз читин дубхьнайи девриъ илимдин уьмриъ эгьемиятлу гьядиса ву. Шаксуз вуди мялимарин, урхурайидарин, илимдин цирклиъ лихурайидарин, Дагъустандин аьдатар ва меденият аьгъю апIуз ккуни касарин арайиъ китаб урхрудар дихъиди.