Игитар кIваълан гьархидархьа!

 

Гъи, ухьуз му аьгьвалат фукьан кьабул даршра, Украинайиъ гъягъюрайи гьядисйир ихь уьмрин кьутIкьли гьякьикьат дубхьна. Му цIийи аьгьвалатнахьна жюрбежюр инсанарин янашмиш’вал фаркьлуб ву – садар хусуси метлеб айи операция чарасуз дубхну ккунивалиин инанмиш ву, тмундари чпин наразивал, бязидари, дявдин операция гъабхувализ саб далилра адайи, кIури, гъати аьксивалра улупура.

 

 

Макьала бикIури, сар касдинра дюзмиш духьнайи фикрар дигиш апIбан метлеб адариз, фицики гьарсариин сагъи кIул ал, хъа кIулиъ фикир-фагьум айири гъи гьам Украинайиъ, гьам вари дюн’яйиъ гъягъюрайи гьядисйириз дюз кьимат тувур… Хъа узу, Советарин Союз гъадабгъхъантина йиз уларихь гъягъюрайи гьядисйирин анализ апIури вердиш духьнайир, гъи саб кьатI’и натижайихъна дуфназа – гьамусяаьт Урусатдин Федерацияйи, учв уьлкеси гъубзбан бадали ва чан халкьдин гележег бадали, женг гъабхура; дидин асас душман Украинайин армия дар, хъа ихь гъунши уьлкейин агьалйирин хилариинди ухьухъди дяви гъабхурайи «уртахъди вуйи Запад» ву. Европайин уьлкйирин ва США-йин дявикар политикари, улихьдиси, дипломатияйин аьмларин кюмекниинди чпин якьин метлебар сарун жин апIури имдар – дурари ачухъди кIура: аьхиримжи 20-30 йисандин арайиъ аьламдиъ дюзмиш дубхьнайи, «дюн’яйин эйсйир учу вуча, учуз кьабул гъабхьиб, наан ва фуну гьюкуматдиъ ашра, гъадабгъурча» къайдайиз къаршуди удубчIвнайи Урусатдин Федерация дармадагъин дапIну ккунду. Гьаддиз дурари ихь уьлкейиин бина адру санкцйир илитIура ва гьам дипломатияйин чарйириинди, гьамсан гъийин деврин яракьариинди, пулин дакьатариинди, НАТО-йин ва NASA-йин аьршдин разведкайин ва дявдин спутникарин мялуматариинди, хъа гьацира пул бадали дявйир гъахру пишекрар гьаъри, Украинайиз гьар жюрейин кюмек тувра. Анжагъ ачухъди чпин кьушмар Урусатдин кьушмарихъди дявдиз, гьелелиг, адаънадар, амма бязи ахмакь дявикар политикари гьадму ляхинра чарасуз дапIну ккуниваликан аьхиримжи вахтари кми-кмиди кIура.

Гьаз? Украинайин халкь бадали? Дугъривалин тереф уьбхюри? Демократияйин азадвалар бадали?

Ваъ, дурарин метлеб – Урусат асиллу дару гьюкуматси гъидрибтуб, думу пай дапIну, дидин ерина саб жерге кьувватсуз бицIи уьлкйир арайиз хуб ва Урусатдин аьтрафариин али, жилин мяднариъ ва гьюлериъ айи девлетар чпин хиликкна хуб ву. Эгер гъи дарш, закур дубхьнура НАТО-йи Урусатдихъди дяви гъитIибккидийи – аьхиримжи 15-20 йисандин арайиъ США-йин ва НАТО-йин гьяракатари гьаци вуйиваликан шикиллуди кIура.

Табасаранар дегьзаманйириан мина чпин игитвалиинди, ул адабгъишра гудручIрувалиинди, Ватан-баб бадали жан фида апIуз гьязур вуйивалиинди тарихдиъ учIвна. Ихь эскрарин гъийин наслин вакиларира мургу ата-бабйирин хасиятнан ужударсдар лишнар Украинайиъ гъягъюрайи гьядисйириъ улупура. Фикир тувай, гъи саб миллетдин вакилар вуйи, хусуси метлеб айи операцияйиъ иштирак шулайи кьюр генерал, неинки Дагъустандин, вари Кавказдин халкьарин арайиъ анжагъ табасаранаринтIан адар! Военный цирклиъ лайикьлуди заан гьюрмат гъазанмиш дапIнайи, дявдин женгариъ чпин ватандиз ва гъуллугънан аьгьтназ вафалувал улупури, имбудариз гьар йигъандин игитвалин чешнйир духьнайи халис генералар! Дурарикан сар, ЛНР-ин 2-пи армияйин корпусдин кIулиъ айи генерал-майор Эседуллагь Абачев, чав улупу игитвализ лигну, сифте Луганск Халкьдин Республикайин, хъа кьандиси Урусатдин Федерацияйин Игитрин ччвурариз лайикь гъахьну. Хъа кьюрпи табасаран бали, Урусатдин Игит, генерал-лейтенант Рустам Мурадовди гьамусяаьт Украинайиъ «Восток» ччвур али кьушмарин дестейин кIулиъ дийигъну, чан жавабдарваликк ккайи аьтрафариъ душмнарин кьувватар чIикъри апIура.

Урусатдин оборонайин министр Сергей Шойгуйи гъи Рустам Мурадовдин улихь лап читин месэла дивна – США-йи Украинайиз хъадаънайи, яхла манзилназ реактивный снарядар деетру дявдин дакьатар (дурар Украинайин армияйин вакилари гьамусяаьт Донбассдин ислягь агьалйириз цIа йивбан бадали ишлетмиш апIура) тIанкь апIувал. Саб шакра адарди, умудлу хьуз шулу, Рустам Мурадовди думу важиблу месэлара хъуркьувалиинди кIулиз адабгъиди. Мидиз заминвал ву ихь генералин хасиятнан ижмивал, улихь дивнайи буйругъ заан намуслувалиинди кIулиз адабгъуз аьгъювал ва кьюбиб Чечен дявйириъ, Донбассдиъ (2016), Сирияйиъ ва Дагълариъ айи Къарабахдиъ гъахьи дявдин гьядисйириъ дугъу гъазанмиш дапIнайи девлетлу тажруба.

Февралихъан мина кIули гъябгъюрайи гьядисйириъ ихь имбу ватанагьлийирира – аьдати эскрари, офицерари – кIубанвал, заан жюрэтлувал улупура. Гьяйифки, хайлин табасаран баяри чпин жигьил жанар дявдин женгариъ дивну, гизафдариз гъагъи зийнар гъахьну, амма дурарикан сарира табасаран миллетдин намуснак тIагъма кипуз гъибтундар, варидари чпи дирбаш халкьдин вакилар вуйиб нубатнан ражари субут гъапIну. Гизафдариз йикIбан кьяляхъ Кьягьялвалин орденар тувну.

Табасаран эскрарин ва офицерарин игитваликан дурарин дявдин дустарира – имбу халкьарин вакилари – кIура. Дяви ккебгъну садпи йигъарилан мина Украинайиъ гъахьи ва гьамусяаьтра душваъ айи йиз таниш подполковник авар бали, учв саб гьяфтайиз гъулаз дуфнайири, дагъустан эскрарин гьялнакан ктибтури, гьамци гъапнийи: «Хъа Украинайиъ айидар вари мюгьтал апIурайидар табасаранар ву. Дурар асланарси улихь гъягъюру, дявдин юлдшар бадали жанар тувуз гьязур ву, гучI хьувал, кьяляхъ хътIикIувал дурариз аьгъдар, гьаддиз, гьяйифки, гизафси талаф шулайидарра гьадрар ву» …

Гъи узуз ихь сарсан игит ватанагьлийикан ктибтуз ккундузуз.

Цци, 8-пи майди, Урусатдин Президент В.Путиндин къарарниинди, гъуллугънан ва дявдин буржи тамам апIру вахтна кьягьялвал, кIубанвал ва фидакарвал улупу сержант Багир Дадашев «Жюрэтлувализ лигну» медалиинди лишналу гъапIну.

Багир Дадашев (шиклиъ гагвлахъанди сарпир) техника рас апIру взводдин командирин заместитель – техника жигьатнаан тямин апIру ротайин эвакуационный отделениейин командир ву. Хъа дявдин наградайиз думу Украинайиъ кIулиъ гъябгъюрайи хусуси метлеб айи операцияйин дахилнаъди гъабхьи саб женгнаъ улупу игитвалиинди лайикь гъахьну.

6-пи мартди Багири дявдин техникайин паркдин дежурныйдин вазифйир тамам апIурайи. ГвачIнинган сяаьт 10-дихъан хабарсузди дурар¬¬ин взвод вахтназ вуди ерлешмиш дубхьнайи йишв’ина артиллерияйин яракьариан гюлле уьлюбхнийи. Му агьвалатнаъ махсус мяна айи техникайиз ва дявдин аьдати техникайиз якьинди зарар шлувалин гъавриъ айи сержантди, кьан дарапIди дявдин машинар хатIасуз йишваз адаъбан мясляаьт адабгъну.

ХътудубтIди гъюрайи гюллейин цIиз фикир тутрувди, сержант Халидовди, жвуван жандилан хил алдабгъну ва заан дирбаш’вал улупну, чахъди дежурство гъабхурайи бицIину сержантдихъди сатIиди дявдин техника айи йишв’ан адапIуз хъюгънийи. УРАЛ-4320 МТО-БТ машин хъапIрайи вахтна багахь гъутIубкIу минайин лепейиан дугъаз пучIу дережайин контузия гъабхьнийи, амма Багири чан ляхин давам гъапIнийи. Натижайиъ дугъу 7 аьдад дявдин техника артиллерияйин снарядар ктруркьру йишваз адаъну.

Военный частнан командованиейи Багир Халидов награда тувувалихьна улупурайи документдиъ дибикIнайиганси, уьмриз аьхю хатIа айи шартIариъ сержантди кIули гъуху кIубан ва кIатI’и гьяракатари, чпиз жизби зарар дубхьнашра, дявдин ва махсус мяна айи техника ва яракьар ишлетмиш апIуз шлу гьялнаъди уьрхюз мумкинвал тувну ва гьаддиинди подразделениейихьан вахтниинди ва ериийинди чан улихь дивнайи гъуллугънан ва дявдин месэлйир гьял апIуз удукьну.

Багирихъди телефондиан гаф-чIал гъапIунза ва дугъан уьмрикан, гъуллугънакан мялуматар гъадагъунза. Ихь ватанагьли 1982-пи йисан Дербентдиъ бабкан гъахьну. Думу Хюряхъ гъулан агьалйир Дадаш Агъакеримович ва Мафирет Рустамовна Халидоварин ялгъуз сар велед ву. Мектебдин кьяляхъ армияйиз гъуллугъ апIуз гъушу Багири Дальний Востокдиъ юриствалин пише гъадабгъну. 2012-пи йисан дугъу контрактдин бинайиинди Хабаровский крайдиъ Росгвардияйин жергйириъ гъуллугъ апIуз хъюгъну.
Украинайиъ январин аьхирихъан мина сифте ученйириъ, хъасин хусуси метлеб айи операцияйиъ иштирак шули гъахьну. Гьамусяаьт Хабаровский крайдиз отпускдиз кьяляхъ дуфна. Рягьятвал гъадабгъну сацIиб вахтналан Украинайиз кьяляхъ гъюз ният а.

Йиз тялукь суалназ жаваб туври, Багири женгариъ варитIан читинди алабхъруб – жвувахъди гъуллугъ апIурайидариз зийнар духьну рябкъювал, дустарихъ, иллагьки жигьил, уьмрин чагълариъ учIврайидарихъ мягьрум хьувал ву гъапнийи. «Эгер увуз фукIа гъабхьиш, ясана яв ляхнар нярсди гъушиш, сарун багахьлуйир, хизанар рякъидар кIуру фикрарира лап гуж тувру. Хъа дарш, инсан варибдихьна вердиш шулу, дявдихьнара, аьжалихьнара», – давам гъапIнийи дугъу.

Жигьил уьмрар кьатI шулайивалихьна сар касра саб вахтнара вердиш даришри, яраби. Дюн’яйиъ цIийикIултIан кIул за апIурайи нацизмдихъди женгнаъ жанар диву ихь игитарин рюгьяр, чIивидари гъадабгъу гъалибвали шад апIри, хъа чIивиди имбудар вари сагъ-саламатди багъридарихьна кьяляхъ хътакри.