Пишейиин юкIв алди зегьмет зигруган, ляхниъ ужудар натижйир шулу. Гьаму фикрин гьякьлувал Мисриеварин хизанди чпин уьмрин тажрубайиинди тасдикь дапIна.
Мисриева Бичихан Уьсмановна (шиклиъ) ва дугъан уьмрин юлдаш Мисриев Арсен Мисриевич биологияйин илмарин кандидатар ву. Дурари кьюриддира Мягьячгъалайиъ гъулан мяишатдин институтдиъ агрономияйин факультет ккудубкIну.
Мисриеварин юкIв хъайи пише ва ккуни ляхин табиаьтдихъди аьлакьалайиъ айиб ву – дидин варитIан багьалу девлетарикан саб вуйи жилихъди. Бичихан Мисриева 2018-пи йисан 18-пи декабриъ «Щелково Агрохим» АО-йин Дагъустандиъ айи идарайин кIулин вакил гъахьну. Урусатдин Федерацияйиъ гъулан мяишатдин цирклиъ лихурайи чIатху компанйирикан саб вуйи «Щелково Агрохим» компанияйин ляхнихъди таниш хьуб метлеб ади, узу Бичихан Мисриевайихъди гюрюшмиш гъахьунза ва дугъкан чан ляхникан ктибтуб ккун гъапIнийза.
– Бичихан Уьсмановна, «Щелково Агрохим» компанияйин асас метлеб фициб ву? Думу фу ляхин ясана сурсатар гьясил апIбиин эллешмиш дубхьна?
– «Щелково Агрохим» компания – ихь уьлкейиъ набататар зиянкар гьяшаратарихьан уьрхру шей’ар, гъулан мяишатдиъ ишлетмиш апIру химикатар ва урзру тумар гьясил апIбаъ кIакIначи компанйирикан саб ву. Ва компанияйин асас метлебра – набататчивалин гьясиллувал артухъ апIуб, ва гьадму рякъюъ зиянкрарихьан ва уьзрарихьан гъадабгъу бегьер уьбхюб ву.
Ухьуз аьгъюганси, хьадукран манишин абхъубси, жюрбежюр гьяшаратар йимишдиъ учIвру ва таза набататар чIур апIру мялхъвар, вичун сурар чпи кьюрд адапIу йишвариан удучIвуз уьзрар хру жюрбежюр грибокар артмиш хьуз хъюгъру. Гьаддиз думу вахтна йимишдин гьарар ужуб ерийиинди тялукь химикатарихъди (фунгицидарихъди ва инсектицидарихъди) тартиб апIуб лазим шулу. Дицисдар серенжемар гъахували ихь республикайин мяишатариъ заан бегьер гъадабгъбаз ва думу уьбхбаз мумкинвал тувиди. Гьелбетда, санитарияйин ляхнарин мянфяаьтлувал дурар вахтнинди кIули гъахувалилан асиллу ву – гьарар чвну, аьхълушнар хьайиз улихьна тартиб дапIну ккунду, фицики диди кьюрдуъ учIврайи зиянкрарин кьадар цIиб апIуру.
– Гъи ичв ляхниъ гъулан мяишатдин фунуб цирклиз асас фикир туврачва?
– Дагъустан Республикайин гъулан мяишатдин циркларикан варитIан ужудар гъазанжар туврайиб тIумутIчивал ву. Ва думу жанлуди артмишра шула, фицики ухьухь тIумтIар гьясил апIбаз лап ужудар гьавайин, ругдин шараитар, лазим вуйи кьадарнаъди ригъ али йигъар шулу. Гьелбетки, тIумутIчивалин цирклин артмиш’вализ гьуркIну дакьатар деетиш, гьадму гьисабнаан тялукь санитарияйин уьлчмйир гъахбан бадали, диди тувру бегьерра, гъадагъру гъазанжарра артухъ хьиди. Гьаддиз гъи «Щелково Агрохим» компанияйи, тIумтIин багълар арендайиз гъадагънайи аьхюну пай арендаторарихъди ляхин апIура, гизафси дюзендиъ ерлешмиш духьнайи районариъ.
Амма учу саб тIумутIчивалин цирклиинди ляхин сяргьятламиш дапIнадарча. Гьамусяаьт СтIал Сулейман райондиъ жюрбежюр гъулан мяишатдин мягьсулар ва мейвйир битмиш апIура, Мягьярамкент райондиъ асас вуди йимишдин аьхю багълар, Табасаран райондиъ – ТIивак, Дарвагъ, Мягьрягъ гъуларин аьтрафариин – тIумтIин багълар итна, Къизлар ва Бабаюрт районариъ дюгю, Хасавюрт ва Къарабудагъкент районариъ тахил, Акъуша ва Сергокъала районариъ келем ва картуф гьясил апIура. Ва ич компанияйиъ гьаму районариъ айи гъулан мяишатдин карханйирихъди, заводарихъди, КФХ ва ЛПХ мяишатарихъди ляхин апIура.
– Ляхнин натижйир фицдар вуйичв?
– Гьелбетда, натижйирра ужудар ву. Карханйириз регьбервал тувру пишекрариз набататарин биологияйин ва экологияйин гьякьнаан дерин аьгъювалар ади ккунду, ужудар бегьерар гъадагъбан бадали. Хъа му рякъюъ дурариз кюмек апIурайидар ич «Щелково Агрохим» компанияйин гъуллугъчйир ву. Саб мисал хурза. Хьадукран вахтна бистнин мейвйир кивуз руг гьязур дапIнади ккунду. Гьациб метлеб ади дурар кивру йишваъ хутIлин ярхишнахъра, яркьишнахъра культивация гъабхруру. Диди чIуру укIар терг апIуру. Думу укIарихъди женг гъабхбаъ гербицидарин мянфяаьтлувалра заануб шулу – дурар бистнин мейвйир кивайиз улихьна ишлетмиш апIуру. Дарман диривди саб килокьан тум убзуз ихтияр адар.
Илимдин ахтармишари ва уьмрин тажрубайи субут апIурайиганси, гизафси бегьерин кьисмат зиянкрарихъдина уьзрарихъди гъабхурайи женг лазим вуйи дережайиъди дебккуваликан асиллу ву. Гьаддиз «Щелково Агрохим» компанияйи цци ихь республикайин мяишатариз биологический препаратар бегьемди деетна. Сабсан ражари текрар шулза, ич компанияйин асас метлеб – гьадму зиянкар гьяшаратарихъди, чIуру укIар-кьаларихъди женг гъабхуз жилиин лихурайи зегьметкешариз ва гъулан мяишатдин цирклин карханйириз кюмек тувуб ву.
