2021-пи йисан октябрин 15-пи йигълан ноябрин 14-пи йигъазкьан Урусатдиъ инсанарин кьадар гьисаб апIбан ляхин кIули гъубхнийи. Урусатдин агьалйири МФЦ-йиъ, перепись гъабхру центрариъ ва гьацира хулариз дуфну перепись гъабхру гъуллугъчйирин суалариз жавабар тувнийи. Уьлкейин тарихнаъ агьалйириз сабпи ражари вуди «Госуслуги» порталиъ анкета абцIуз мумкинвал гъабхьнийи.
Агьалйирин кьадар гьисаб апIували фу тувру?
Агьалйир гьисаб апIували гьюкмин улихь-кIулихь хьайидариз инсанар саб йишв’ан тмуну йишваз удучIвну гъягъбан-гъюбан гьяракатарикан, регионар артмиш хьувалин хъуркьуваларикан, инсанарин кьадар артухъ-цIиб хьуваликан ва хайлин жара мялуматар тувру. Переписдин натижйири агьалйир фицдар шартIариъ яшамиш шулаш улупуру. Гележегдиъ думу улупбар мектебар, больницйир тикмиш апIруган ишлетмиш апIуру. 2002-пи йисандин переписдин натижйирин кьяляхъ Урусатдин гьюкмари, уьлкейин агьалйирин кьадар артухъ апIбан метлеб ади, дадавалин капитал тувбан къарар адабгънийи.
Аьхиримжи улупбариинди, Урусатдиъ саки 147 миллион кас яшамиш шула. Гьадму кьадарнакан, Гьюкуматдин статистикайин федеральный гъуллугънан улупбариинди, 2022-пи йисан 1-пи сентябриз Дагъустан Республикайиъ яшамиш шулайи агьал-йирин кьадар 3 110 858 кас ву.
Аьхиримжи ражари агьалйирин кьадар гьисаб апIувалин (переписдин) улупбариинди, Дагъустан Республикайин миллетар жа-жаради гъадагъну улупуруш, дурарин кьадар исихъ туврача:
аварар – 914 592 кас (29,40%), дарг-йир – 528 846 кас (17,00%), къумугъар – 463 518 кас (14,90%), лезгйир – 413 744 кас (13,30%), лакар – 174 208 кас (5,60%), азербайжнар – 139 989 кас (4,50%), табасаранар – 127 545 кас (4,10%), урсар – 111 991 кас (3,60%), чеченар (аккинцйир) – 99 547 кас (3,20%), нугъаяр – 43 552 кас (1,40%), агъулар 31 109 кас (1,00%), рутулар – 31 109 кас (1,00%), имбуну миллетар (дурарикан гьарсаб 0,5%-тIан цIиб ву) – 31 109 кас (1%) ву.
2022-пи йисан 1-пи сентябриз Дагъустан Республикайиъ 1 446 238 жилижви (46,49%) ва 1 664 620 дишагьли (53,51%) гьаммишан яшамиш шула.
Гьаму кьадар агьалйирикан Дагъустан Республикайиъ гьисабназ гъадагъну ляхин апIурайидар 1854071 кас (59,6%), пенсионерар – 902 149 кас (29%), хъа бикарар вуди гьисаб дапIнайидар – 180 430 кас (5,8%) ву.
2022-пи йисан гьаммишан Дагъустан Республикайиъ яшамиш шулайидарикан 233 003 кас инвалидар ву, думу кьадарну вари агьалйирин 7,49% тяйин апIура. Сабпи группайин инвалидар 29 242 кас (0,94%), кьюбпи группайин – 106 080 кас (3,41%), шубубпи группайин – 97 681 кас (3,14%), инвалид бицIидар – 14 932 кас (0,48%) ву.
Табасаран миллетдин кьадар, 2010-пи йисандин агьалйир гьисаб апIбан натижйирихъди тевруш, йицIисад йисандин арайиъ думу анжагъ 8697 касдииндитIан артухъ гъабхьундар. Хъа гьадму саб вахтна кьадар жигьатнаан табасаранатIан цIибдитIан улихь хьадру лакар – 12 932 касдиинди, азербайжанар – 9 070 касдиинди артухъ духьна. Саб гафниинди, вари Дагъустандиъ гизаф бицIидар шлу хизанариинди машгьур вуйи табасаранар нубатнан ражари «цIиб» гъапIну. Гьелбетки, му «арифметикайин аьламатарин» себебар – инсанар ктухрудари деету гъалатIариъ адар, дурар жарадар ву.
Газатдин редакцияйи гьамусяаьт 2021-пи йисандин агьалйир гьисаб апIбан натижйирикан яркьу материал гьязур апIура. Дидиъ Дагстатдин мялуматар, жямяаьтлугъ касарин фикрар, жюрбежюр цифрар ва фактар тувдича. Макьала нубатнан нумрйирикан сабдиъ тувдича.
