Мягьямед Аьбдуллаев «Табасарандин нурар» газатдин тарихнаъ лап важиблу роль уйнамиш гъапIу ва аку шил гъибту журналистарикан сар ву. Дугъу жвуван уьмрин саки гьацI аьсир багъри газатдиз сарф гъапIну, ва думу газатдин ургур кIулин редакторарихъди гъилихну. Гъийин макьала гьадгъаз бахш апIураза.
Мягьямед Аьбдуллаевич Аьбдуллаев 1921-пи йисан 23-пи февралиъ Хянягъ гъулаъ бабкан гъахьну. Дугъан байвахт читин вядайиин алабхъну – думу йисари гъулариъ ипIуз уьл, алабхьуз палат ади гъабхьундар. Бай ухди абйир-бабарихъра мягьрум гъахьну, гаш’валин аьзабариан бицIи чира дугъан уларикк кечмиш шулу. Читин уьмрин дарвалариъ ахъу живан 1937-пи йисан ТинтIарин мектебдин гъвалахъ ачмиш гъапIу интернатдизди тяйин апIуру, ва Мягьямед 10-пи класс ккудубкIайиз гьадушваъ урхури ва яшамиш шули гъахьну.
1942-пи йисан 10-пи класс ккудубкIу жигьил жвуван хушниинди Ватан душмнарихьан азад апIуз фронтдиз гъягъюру. Сифте Мягьямед Мягьячгъалайиъ айи пияда кьушмарин училищейиз, хъасин, лазим вуйи гьязурлугвал ва аьгъювалар гъадагъган, 1943-пи йисан фронтдиз гьаъру.
Мягьямед Аьбдуллаев 44-пи армияйин кьушмарин дахилнаъди фашистарихьан Донбасс азад апIбан женгариъ иштирак гъахьну. Хъасин дугъу 28-пи армияйин дахилнаъди Батайск ва саб жерге жара гъулар ва шагьрар азад апIбак чан лайикьлу пай кивну. 1943-пи йисан 7-пи сентябриъ Моздок шагьур бадали кIули гъуху женгариъ гъагъи зиян гъабхьи Мягьямед Аьбдуллаев арчул ликрихъ мягьрум шулу. Дявдин хусуси комиссияйин къарарниинди думу фронтдиъ гъуллугъ апIувалихьан азад гъапIнийи, ва Мягьямед Аьбдулаев гъулаз кьяляхъ гъюру. Амма мушваъ сакьат духьнайи жигьил кьабул апIуз я дугъан багъридар ва багахьлуйир, я деуз хал-йишв имдайи. Гьаци вушра, дявдин цIигъян гъюдучIвну дуфнайи дагълу жигьил читинваларин улихь кIул ис апIуз ккадайи. Фикир дапIну, дугъу Хючнаъ бин ккебгъуз къарар адабгъуру. Мушваъ думу Табасаран райондиъ яшамиш шулайи ва телеграфдиъ лихурайи украин риш Александра Яковлевнайихъди таниш шулу. Жигьиларин юкIвар сар-сарихьна зигуру, ва дурари хизан яратмиш апIуру.
1944-пи йисан 10-пи августдиъ Мягьямед Аьбдуллаев сабпи ражари табасаран чIалниинди чапдиан удубчIвурайи «Колхоздин уьмур» газатдин редакцияйизди учIвру…
Газатдин кIулин редактор Агъакерим Агъададашевди Мягьямед Аьбдуллаев мухбирди ляхниз гъадагъуру. Жвуван вазифйирихьна намуслуди янашмиш шулайивал дябкъну, редактори 1946-пи йисан зигьимлу жигьил газатдин жавабдар секретарди дерккнийи.
СацIиб вахтналан Мягьямед Аьбдуллаев Компартияйин жергйириъра учIвнийи, хъа 1951-пи йисан 22-пи февралиъ думу КПСС-дин Табасаран райкомдин отделин заведующийин заместителди тяйин апIуру. Хъасин, дугъан бажаранлувал гъябкъиган, райокомдин кIулиъ айидари 1954-пи йисан Мягьямед Мягьячгъалайиъ айи Заан партийный школайиз урхуз гьаъру. Хъуркьувалариинди урхувал ккудубкIу Мягьямед Аьбдуллаев багъри райондиз кьяляхъ гъюру ва райкомдиъ лихувал давам апIуру.
1959-пи йисан Мягьямед Аьбдуллаев газатдиз кьяляхъ хътакуру ва тап 1985-пи йисан 1-пи мартдизкьан газатдин жавабдар секретарди лихуру. Къанна йирхьуд йисандин арайиъ, саб бицIи вахтна ктарди (1961-пи йисан августдихъан 1962-пи йисан феврализ культурайин ва яша-йишдин отделин редакторин йишв’ин гъилихнийи), дугъу ккуни ляхин заан жавабдарвалиинди тамам апIури гъахьну.
Аьхю яшра, уларин рябкъювалра зяиф дубхьнайи Мягьямед Аьбдуллаев, 1985-пи йисан жвуван хушниинди газатдин жавабдар секретарвал апIувал гъибтну, урхурайи-дарин кагъзарихъди ляхин апIру отделин редакторди лихуз хъюгъру. Аьхирки, 1986-пи йисан 21 августдиъ, багъри газатдиъ 44 йисан дилихну, думу пенсияйиз гъягъюру. Мягьямед Аьбдулаев 1992-пи йисан 21-пи майди кечмиш гъахьну.
Дупну ккундуки, Мягьямед Аьбдуллаевди, газатдиъ лихувалихъди сабси, ерли радиовещаниейиъ «Улхура Хючна» ччвур тувнайи передачара гъабхури гъахьну. Радиойихъ хъпехъурайидариз гьар гвачIнинган эфириъ шлу ва Мягьямед Аьбдуллаевдин «Сабахайрар ишри ичв, гьюрматлу юлдшар!» гафарилан ккебгъру думу передача гизаф кьабулди гъабхьну.
Ккуни хпир Алексан-драйихъди Мягьямед Аьбдуллаевди хьур веледдиз ужуб тербия ва заан образование тувну. Гъи дурари, адашдина дадайи туву уьмрин дарсариз вафалуди, жвуван халкьдиз хайир хури, уьмур хъапIра.
Ватандин Аьхю дявдин женгариъ ва табасаран жямяаьтлугъдин уьмрин асас месэлйир гьял апIбаъ иштирак хьпаз лигну, Мягьямед Аьбдуллаев хайлин гьюкуматдин наградйирииндира лишанлу гъапIну, гьадму гьисабнаан думу «Ватандин дявдин кьюбпи дережайин ордендин» сагьибра ву. Узу чан адашдин медаларикан ктибтуб ккун гъапIиган, Мягьямед Аьбдуллаевдин шуру Галина Мягьямедовнайи аьжайиб жаваб тувнийзуз. «Ав, медаларра, орденарра хайлин а. Амма дурар ктухидархьа. Гьаз ву? Учуз, дугъан баяр-шубариз, адашдин вари уьмур заан орденар ва медалар вучуз. Учуз ич адаш – аьхю ччвурналан инсан вучуз», – гъапнийи дугъу.
Мягьямед Аьбдуллаевди-хъди 14 йисан газатдиъ гъилиху Сейидгьясан Сейид-мягьямедовди, чан ляхнин гъарашугъ кIваин апIури, дугъан адресназ хайлин мани ва гьюрматнан гафар гъапнийи, дугъан заан инсанваликан ктибтнийи. «Газатдиз тазади гъафидарихъди ляхин апIрур, дурариз пишейин сирар улупрур гизафси Мягьямед халу вуйи. Фуну суал хьади чахьна илтIикIишра, дугъу кюмек апIуйи, саб вахтнара инжик шулдайи. Аьхюриз – аьхюр, бицIириз – бицIир кIуйи, варидарихьна гьюрматниинди янашмиш шуйи. КIваинди имийиз, ляхниъ учвтIан яшнан бицIидарихьна варидихьна, думу «я абайин бай» кIури, илтIикIуйи. Зарафтар апIузра ккунир, ачухъ хасиятнан кас вуйи. Дугъахъди гъуншдиъра хьуд йисан яшамиш гъахьунза. Гъуншира ужур, хялар ккунир вуйи. Дугъан хпирра Мягьямед халуйинубдиз ухшарвал айи хасият хъайир вуйи. Вари гъуншйири дугъаз, «Шура бажи» кIури, аьхю гьюрмат апIуйи.
Мягьямед халу, жандин сакьатвал кашра, ужуб сагъламвал хъайир вуйи, костылариинди гьаму Хючна гъул вуйиси лицуйи. Аллагьди рягьмат апIри чан, лап ужур инсан вуйи», – гъапнийи Сейидгьясан Сейидмягьямедовди.
