Ноябрин аьхиримжи элгьет йигъан Дадайин йигъ къайд апIувал аьдатнаъ убчIвна. Дада – инсандиз чан уьмриъ варитIан багьаллу инсан ву. Гьарсар бицIириз чан дада кIваантIан ккунду.
Хъа дадавалин бахтнан кьимат фициб вуш, гьарсар дадайиз чаз аьгъя: даърахди адау йишвар, аьхю чIвеэр гъабар жикIувал, палтар урччувал, хулаъ марццишин уьбхювал, веледдин, алдакну, зийнар духьнайи кьамкьар сагъ апIувал, ккудудукIру суалариз жувабар тувувал, бицIирихъди дарсар аьгъю апIувал ва кудухну ккудудукIрубкьан жара ляхнар… . Йишв гъабхьиган, дада ликарилан алдахъну шулу. Гьаци вушра, бицIидар нивкIуз гъушиган, дада, ккунивалин инчI ккадапIну, дурарихьинди лигуру. Гьадмуган дишагьлийиз, лап аьхюб вушра, дадавалин бахтнан кьимат аьгъю шулу.
Узу Дадйирин йигъаз материал гьязур апIруган, Мягьячгъалайиъ жюрбежюр яшнан дишагьлийирихъди гюрюшмиш гъахьунза ва дурариз, дадавал инсандин бахт, даршиш гъагъи имтигьян вуш, жаваб ккун апIури, суал туври гъахьунза.
Амина, 29 йис, кьюр веледдин дада:
– Узу кьанди жилириз гъушунза. Гьаддиз, узу ва жилири бицIидар бабкан хьувал дишлади планламиш гъапIнийча. Хъади-хъади, арайиъ сад йис ади, кьюр бицIир гъахьунчуз. Сарпи бицIир гьич жилик куркIуз гъидритди гъахьунза. Дадавалин бахтнакан гафариинди бикIуз читинди ву. Думу гьисс гьич ебцуз шлуб дар. БицIи веледдин уьмур узкан асиллу вуйивал рябкъюри дугъу, узхьан шлубкьан хъайивалар апIури гъахьунза. Ав, даърахди адау йишварра цIиб дайи, хизандиъ дапIну ккуни ляхнар апIуз хътрукьру йигъарра гизаф шуйи. Йиз сарпи бицIирси, кьюрпир ккун даршул кIури хиял вуйиз. Йиз фикрари узуз кучIал гъапIну. Дадайин ккунивал кьюрин арайиъра, йицIурин арайиъра сабси пай шулу. Вари веледарин чан ккунивал пай апIуз шлубкьан аьхю юкIв Табиаьтди дишагьлийиз тувна. БицIидар гьеле бицIиди ими, дурар жаргъури дуфну гардандиъ архьруган, шадди аьлхъруган, чпин бицIи хилар яв машнакан ктатруган, дадавал инсандин бахт вуди гьисаб апIураза.
Гьялимат, 70 йис, юкьур веледдин дада:
– Йиз веледар аьхю духьну, узуз аьхю худларра кмиди азуз. Дюн’яйиъ дадавалин бахт, дярябкъю дишагьли гьич гъудрузри. Бахтнакан улхуруш, гизаф ляхнар дадайиканра асиллу ву. Узу жигьилди вуйи вахтнаъ дадйириз, бицIидариз думукьан гъулай шартIар адайи. Мисалназ, гьамусдин девриъ бицIидариз гизаф уюнжагъар а, дадйир гьадрарикан гьапIруш аьжуз духьну шулу. Хъа ич деврин бицIидариз адашди гакIвликан ктапIу машин, автомат, дадайи цIиларикан гъапIу жаквлар шуйи. Думугандин бицIидар гьадрариин рази вуйи. Девир гьюдюхруган, бицIидарин хасиятра деврихъди дигиш шулу. Гьамус бицIириз думугандинубсиб тербия тувувал цIиб ву. Гьаддиз дадйир чпин бицIирин тIалабариккан дурцну шулу. Гьелбетда, жигьил дадйириз ихь худлариз тербия тувуз ухьу, бабари, кюмек тувну ккунду. Хъа узу йиз веледариин, йиз дадавалиин гизаф шад вуза. Дурарихъан гьаммишан юкIв убгурашра, дадавалтIан аьхю бахт му дюн’яйиъ адаршул.
Салима, 22 йис, студент риш:
– Узу мектеб ккудубкIиган, вуздик урхуз кучIвунза. Сад йислан жилиризра гъушунза. Узуз сар велед азуз. Очно къайдайиинди урхури, бицIириз лигуз, хизандин жара метлебар тамам апIуз лап читинди алабхъуразуз. Урхубра дипуз ккундарзуз, хъа йиз веледдизра ужуди хъайивал апIуз ккундузуз. БицIир йишвну даърахруган, думу аьзарлу духьнайиган, инжик шулза. Жилирра йигъну ляхниъ айир ву. Дугъура йишвну нивкI дапIну ккунду. Лап инжик духьнайи вахтнаъ узу ухди жилириз гъягъбакан гьяйифар зигури шулза. Сессия айи вахтари сижари, дадайи кюмек апIури шулу. Гьадрарин кюмек дайиш, узуз лап читинди алабхъидийи. Жара ляхнар адру, бицIирихъди тамшир апIурайи, бицIирин аьлхъбан сес ебхьурайи вахт уьмрин варитIан бахтлу вахтси гьисаб апIураза.
Алжана, 36 йис, мялим:
– Узу 22 йисаъ ади жилириз гъушунза. Ич хизандиъ сабпи кьюд йисан бицIир адруваликан гизаф фикрар апIури гъахьундарза. Хъа гьадму вахт улдубчIвбан кьяляхъ духтрарихьна илтIикIунза, жара давйир-чарйир гъапIунза. Дадавалин бахтнакан умуд ктабтIнийиз. Фукьан гъагъи читинвалар алахьурушра, узкан вуйи велед Аллагьдикан ккун апIури гъахьунза. Амма кIван мурад-метлеб тамам гъабхьундар. Гьамци йицIуд йис гъубшну. УзутIан бицIи йиз чуччуз кьюр бай айи. Дугъаз йиз дерднакан лапра ужуди аьгъяйи. Чи шубудпи велед бабкан хьуз гъагъдиъ айиган, йиз жилирихъди йикьрар дапIну, чуччхьан, чан шубудпи велед учуз тувуз шулуш гьерхбанди гъахьнийза. Жвуван велед чуччуз вушра тувувал рягьят ляхин дар. Гьаддиз чуччура чан жилирин ихтияр гьерхуз вахт ккун гъапIнийи. Гьамци гъапIу йикьрариинди узу дада гъахьунза. Чуччун хизанра узу яшамиш шулайи шагьриъ яшамиш шула. Кми-кмиди чиб-чпихьан гъягъюри шулча. Ич бицIидари чпи лап багахьлу вуйивал гьисс апIура. Дурариз чпи гъардшар вуйивал аьгъя. Йиз бицIир узузра гизаф ккундузуз. Дугъу узузра, учв гъапIу дадайизра дада кIура. Думу адарди сад йигъанкьан ктисуз шулдарзухьан. Йиз дадавалин бахтниин шад вуза. Йиз гъвалахъ ужудар инсанар хьувалра йиз кьисматнан пай ву.
Йиз фикрииндира, фукьан аьхю читинвалар алахьурушра, дадавалин бахт саб жара нази-ниъматдихъди тевуз шлуб дар. Гъит сар Аллагьди гьарсар дишагьлийиз думу бахтнан тяаьм аьгъю апIуз мумкинвал туври.
