Февралин 10-пи йигъ вари дюн`яйиъ адлу гъахьи ва гъира ухькан гьарсариз ужуди таниш вуйи урусатдин зигьимлу шаир Александр Сергеевич Пушкин кIваин апIру Йигъ ву. 1837-пи йисан 10-пи февралиъ дуэлиъ гъабхьи гъагъи зийнин кьяляхъ, яш 37 йистIан дархьи бажаранлу шаир, драматург ва прозаик кечмиш гъахьну. Жикъи уьмрин кьяляхъ Александр Сергеевичди гъибту литературайин кьиматсуз ирсну Урусатдинси, варидюн`яйин культура девлетлу гъапIну.
Гъийин деврин писателарихъди, шаирарихъди таниш дарударинра ихь зигьимлу классикдин гьарсар кас гъавриъ шлуганси дидикIнайи махъвар, «Дубровский», «Капитандин риш», «Евгений Онегин», «Руслан ва Людмила», «Кавказдин йисир», «Борис Годунов» ва гьацдар жара эсерар кIваин илми, ва гизафар дурарихьна хъана аьшкьниинди илтIикIура.
Дербент шагьрин мектебариъ А.Пушкиндин яратмишариз фициб фикир тувраш ахтармиш апIуз ккунди, узу шагьрин ГУО-йин урус чIалнанна литературайин методист Аида Кьасумовайихъди гюрюшмиш гъахьунза. Дугъу тасдикь гъапIганси, ихь республикайиъ А.С. Пушкиндин яратмиш апIбариз фикир туври, гьаммишан жюрбежюр конкурсар тешкил апIура. Гъубшу йисан республикайиъ гъубшу «Узуз ккуни Пушкин» кIуру конкурсдиъ Дагъустандин вари шагьрарин ва районарин мектебариан баяр-шубар иштирак гъахьну. Му конкурсдиъ бажаранлу шаирин эсерариан сягьн-йир гьязур гъапIнийи. Дугъан гафариинди, му конкурсдиъ Дербент шагьрин 18-пи мектебди 2-пи йишв гъадабгъну. Мицдар конкурсар, урус литературайихьна, бажаранлу шаирин эсерарихьна маракьлувал артухъ апIуз кIури, тешкил апIура.
Аида Кьасумовайи гъапиганси, шаир кIваин апIру Йигъазра фикир туври, шагьрин мектебариъ дугъан яратмишариз бахш дапIнайи серенжемар кIули гъягъиди.
Шаир кIваин апIру Йигъ 1837-пи йисан 8-пи февралиъ Санкт-Петербургдиъ Францияйин офицер Жорж Шарль Дантесдихъди гъабхьи дуэлихъди аьлакьа айиб ву. Ухьуз аьгъюганси, думу вахтнан аьдатариинди, арайиз гъафи гъалмагълин аьхир дивбан бадали, кьюр жигьиликан сари тмунуриз дуэлиз дих апIури гъахьну.
Дантесди шаирин хпир Натальяйиз лазим дару саягъ фикир тувуз хъюгъюваликан жямяаьтлугъдин арайиъ тарагънайи хабрарикан Пушкиндизра мялум гъабхьнийи. Дурарин арайиъ гъалмагъал гъабхьну.
Му гъалмагъал шаирин аьжалиинди ккудубкIну. Дуэлиъ гъабхьи гъагъи зийни, 2 йигъан духтрари чпихьан удукьру чарйир гъизигнушра, шаир аьжаликкан ккадагъуз гъитундар. Ухьуз ккуни шаирин юкIв дийибгъу дакьикьайиъ Петербург шагьрин Мойка кючейиъ айи, 12-пи нумрайин хулаъ либхурайи дугъан кюгьне заманайин сяътин стрелкйирра дийигъну.
Гьар йисан йигъандин вахтна сяаьт шубубдиз 15 минут ккимиди вари дюн`яйиъ бажаранлу ва зигьимлу Александр Пушкиндин эсерариин юкIв али касари шаир кIваин апIура. Гьамус думу хулаъ шаирин музей дапIна, ва гьар йисан дина кюкйирра хьади гъафидари, шамарра кархьну, шаирин чпиз кьабул вуйи ва ккуни шиърар урхура.
Жикъи уьмрин арайиъ ухьуз гьамкьан зигьимлу эсерар гъитну гъушу шаир кIваин апIури, ухькан гьарсар февралин 10-пи йигъан сяаьт шубубдиз 15 минут ккимиди шаирин эсерарихъна хътакиш, ужу шулу.
