Дагъустан Республикайин терефнаан Кафари Осетия-Аланияйиъ айи гьаммишанлугъ вакилин заместитель, урусатдин военный ва жямяаьтлугъ ляхнариъ чан жавабдарвалиинди ва мясляаьтчивалиинди нумуна духьнайи ихь элугъли Нариман Аьбдулкеримовди ихь ватанагьлийириз туврайи кюмекнакан хабар гъабхьиган, дугъ’инди такабур дархьи гъузуз шулдар…

 

 

Нариман Аьбдулкеримов 1960-пи йисан ноябриъ Табасаран райондин Афна гъулаъ мялим Гьяжиагъайин ва халачичи Эмнейин хизандиъ бабкан гъахьну. Адашна дада чпин ургур веледдикан аьхюну бай Нариман гъулаъ мялим хьпаз ккилигурайи. Дурарин му пишейихьна гьюрмат айивал Гьяжиагъа мялимди, 58 йисан дарсар киври, багъри гъулан мектебдиъ аьдати мялимдилан директориина вуйи рякъ ккадапIувалиан ва думу «Дагъустандин лайикьлу мялим» ччвурнан сагьиб гъахьивалианра рябкъюра. Аммаки бали тикилишчивалин пише ктабгъуру. Мициб тереф бисувализ ккилигури адайишра, адашна дада дугъаз къаршура гъахьундайи. ВуйиштIан, кьисматну зигьимлу бализ асла жара рякъяр гьязур дапIнади гъахьну.

Мягьячгъалайин тикилишчивалин техникум ккудубкIу жигьил эскервалин буржи тамам апIуз Германияйиз гъахуру, ва, армияйин вахт ккудубкIган, думу душваъ военный ляхниъ гъузну. Йирхьуд йисан Германияйиъ лихбахъан, 1986-пи йисан Нариман Аьбдулкеримов Владикавказдиъ РФ-дин Яракьлу кьувватариъ гъуллугъ апIуз тяйин гъапIну. Йисар ислягьвалиндар вуйишра, думуган ляхниъ дугъан уьмриз хатIа айи дюшюшарра дархьиди гъузундар. Гьадму гьисабнаан, осетинарин ва ингушарин арайиъ наразивалар духьнайи вахтна, гъизгъин йишв’ан сагъ-саламатди инсанар адагъури, читин дюшюшнаъ ахьнайидариз кюмек туври, думу учв аьхю къурхуйикк ккучIври гъахьну.

Чан пишейиъ хъанара кьувватлу хьувал метлеб вуди, Нариман Аьбдулкеримовди сифте Кафари-Осетияйин гьюкуматдин университет, хъасин Плехановдин ччвурнахъ хъайи академияра ккудукIну.

Владикавказдиъ ляхин апIбалан гъайри, Нариман Аьбдулкеримов гизаф вахтна Сочи ва Москва шагьрариъра, Подмосковьейиъра гъилихну. 2000-пи йисхъан мина думу Ставрополиъ айи милли культурйирин «Дагъустан» ччвур али центрин кIулиъ айирин заместителра ву. Му тешкилат, дагъустандин миди вуйи миллетарин вакиларизси, ихь театриз, писателариз, жямяаьтлугъ тешкилатариз кюмек туврайивалиинди мялум ву.

Военный ляхниан запасдиз удучIвбахъанра Нариман Аьбдулкеримовди армияйихъди аьлакьа гъюбхну. 2010-пи йислан мина думу Ставрополиъ РФ-дин военный частар тямин апIбан ва жара жавабдар ляхнариин гъахьну. Дугъан хиликк Ставропол крайдиъ, Карачаево-Черкесияйиъ, Калмыкияйиъ ва Кабардино-Балкарияйиъ агъзурна хьудваржтIан артухъ рабочйир лихури гъахьну.
Ихь ватанагьлийин баркаллу зегьмет жюрбежюр йисари Cуворовдин I дережайин медалиинди, «Зегьметнаъ дирбаш’вал улупбаз лигну» медалиинди, «Урусатдин Федерацияйин Яракьлу кьувватарин отличник», «ЖКХ-йин гьюрматлу гъуллугъчи» ччвурар тувбиинди ва жара заан наградйириинди лишанлу дапIна.
Аьбдулкеримоварин хизандикан улхруган, военный сихил пуб алабхъуру. Нариман Гьяжиагъаевичдин гъардшар Тельман ва Фарман, аьхюну чи Гъяяханумдин шубур бай, кьюрпи чи Мариятдин кьюр бай, шубурпи Эльмирайин шубур бай – вари военный ляхнариъ айидар ву. Юкьур кIуру чи Багьарат учвра, чан жилирра Каспийскдин военный частнаъ гизаф вахтна дилихну, багарихьди пенсияйиз удучIвна.

Нариман Гьяжиагъаевич-дин уьмрин юлдаш Эльмира Мирзаферовна, Владикавказдиъ военный поликлиникайиъ 20 йисан ляхин апIбахъан, гьамус Ставрополиъ военный поликлиникайиъ УЗИ кабинетдин медсестради лихура. Дурарин шубрид веледарра адашдинна дадайин рякъюъди гъушну. Русланди, Суворовдин ччвурнахъ хъайи училище ва Москвайин военный институт ккудукIну, гизаф вахтна военный ляхин гъапIну. Хъа аьхи-римжи йисари дугъу пише гьюдюхну. Гьамусяаьт Руслан Ставропол крайдин гъулан мяишатдихъди аьлакьалу ляхниъ предприниматель ву. Аьхюну шуру Земфирайи Москвайиъ Бурденкойин ччвурнахъ хъайи военный госпиталиъ функциональный диагностикайин лабораторияйин заведующийвал апIура; бицIину риш Пери ва дугъан жилир хусуси метлеб айи гъуллугънан саб частнаъ гъуллугъчйир ву.
Гьелбетда, гъи му военный сихлиан ва дурарин майил-мадатарикан гизафдар СВО гъябгъюрайи йишвариъ а. Яраби дурар вари сагъ-саламатди чпин хизанарихьна хъадакну гъювал кьисмат апIри!
Нариман Аьбдулкери-мовди дагълу Ватандихъди ва багъри гъулахъди аьлакьа мюгькамди уьбхюра. Думу йисан сабан-кьюбан чарасуз вуди багъри юрдариз гъюри шулу, ва жвувандарихъди гюрюшариз гъюз, гаф-чIал апIуз, лазим вуйи вахтна кюмек тувуз гьаммишан гьязурди ву.

– Нариман Гьяжиагъаевич, уву гизаф халкьарин яшайиш дябкънайи инсан вува. Миди вуйи миллетарихь тевган, табасаран халкьдин фициб хъуркьуваликан ва фтиъ кьяляхъ гъузнайиваликан пуз шулу?

– Йиз гьамусдиз хъапIу уьмрин аьхюнубсиб пай жюрбежюр миллетаригъ – урсаригъ, осетинаригъ ва гьацдар жарадаригъ яшамиш шули гъубшувализ лигну, пуз шулзухьанки, гьарсаб халкь чан жюрейиинди башкъа ву. Табасаран халкь – вардилан юкIв убгру, дюзвална гьюрмат уьбхру, хялар ужуди кьабул апIру халкь ву. Ихь ватанагьлийирин арайиъ жвуван культура, аьдатар, чIал уьрхбиин ва артмиш апIбиин натижалуди лихури, дурар дургуз гъидритрайидар гизаф а. Асасуб – ихь халкьдиз хас вуйиб вахтарилан дубгуз гъидритувал ву.

– Ихь жигьилар ляхин адарди гъудрузбан бадали, гьапIну ккун?

– Мялум вуйиганси, гъулариъ ляхнин йишвар тешкил апIуз, аьлава ляхнариинди гъазанжар артухъ хьуз гъитуз вая предпринимателвалик кауз читинди ву. Йиз фикриан, сифтена-сифте руководителар шлу пишекрари гъуларин, социальный тешкилатарин кIулиъ дийигърудар, предпринимателар гьязур апIбахьна вуйи чпин янашмиш’вал гьюдюхну ккунду. Улихь-кIулихь хьайидарин «ерийилан» гъуларин яшайиш лап асиллу ву. Жямяаьтдин читин месэлйир сабси гизаф алахьу вахтна, саспи улихь-кIулихь хьайидар гьапIрушра аьжуз шулу, хъа тмундари зирекди рякъяр агуру ва месэлйир гьял апIуру. Хючнаъ, Цалак, Ягъдигъ ва саспи жара гъулариъ, мисалназ, ИП тешкил дапIну, жигьил предпринимателари магазнар арццна. ЮкIв хъади гъабхьиш, гизаф метлебарихъ хъуркьуз шулу. ЧIатху бизнесмен хьувал ва дициб ляхниз дакьатар гьуркIри адрувалин багьнйир агувал чарасуз дар. Гьамусяаьт жвуван ляхин абццуз дакьатар адрудариз чпин бизнес тешкил апIуз, социальный контрактар дидикIну, МФЦ-йиан кюмек тувра. Гьаци гьарсарихьан, чан проект гьязур дапIну, думу ляхник кипру дакьатар гъадагъуз шулу. Му гъи айи рякъярикан саб ву. Хъа аьхю гьисабнаан, гьелбетда, ляхнихъди тямин апIбаъ асас роль йишвариин улихь-кIулихь хьайидари уйнамиш апIура.

– Госпиталариъ айи ихь хайлин баярихьна чпин хизанариз увлантина аьлакьа гъибихъуб аьгъяйиз. Хъанара гьациб кюмек ккунидар гъахьиш, увухьна илтIикIуз хай шулин?

– Ставрополин, Будённовскдин, Влади-кавказдин, Ростовдин госпиталариъ сагъ апIурайи ихь ватанагьли эскрарихъди аьлакьа тешкил апIуз ва лазим вуйи вахтна кюмек тувуз узу инсанар гьау вахтарра гъахьну, Ставрополиъ – дурарихьна узу гъушу вахтарра. Му шагьрариъ айи госпиталарин кIулиъ айидар ва хайлин пишекрар узуз танишдар, саспидар узухъди гъилихдар ву.
Дидланра савайи, Москвайиъ Н. Бурденкойин ччвурнахъ хъайи военный госпиталиъ лихурайи йиз шуру, душваъ травматологияйин центриъ ляхин апIурайи йиз халудин бай Артур Керимовди зийнар духьнайи ихь эскрарихъди аьлакьалу месэлйириз лигуз гизаф кюмек гъапIунзуз.
Духтрар вуйи табасаран баярра гьамусяаьт военный госпиталариъ цIиб адар. Мисалназ, Московский областдин Красногорск шагьрин военный клиникайин заведующий – Гали-Гюгьрягъ бай Мамедов Къадирбег, Анапа шагьриъ военный госпиталин хирургияйин отделениейин начальник Мурадханов Мурадхан, Н. Бурденкойин ччвурнахъ хъайи госпиталиъ травматологияйин отделениейин заведующий Рамис Асланов ва хъанара жарадар улупуз шулу. Чухсагъул чпиз, лазим вахтна дурар гизаф яракар шула. Хъа ихь ватанагьлийириз гьамусдихъантинара узхьан удукьру кюмек апIуз гьаммишан гьязур вуза.

– Гьамусяаьт кIули гъягъюрайи дявдин гьяракатариъ ихь миллетдин лап гизаф вакилар иштирак шулайивализ лигну, хайлин гъалаблу суалар арайиз гъюра…

– Улихьди ихь баяр военный ляхнариъ лап цIибтIан адайи. Жара ляхнарихъди вая затра ляхин адрувалихъди тевиган, гъазанмиш’вализ ва улихь гъягъюз ужубси гьисаб апIури, саб вахтарихъан ихьдарикан гизафдар военный ляхнариз гъушну. Мисалназ, узу гьамциб ляхниъ ади, йиз яшайиш ужуди айивал, узу абйир-бабариз кюмек апIурайивал рябкъюри, гизафдар, чпиз военный ляхниъ учIвуз кюмек ккун апIури, узухьна илтIикIури гъахьну. Гьаци узу Владикавказдиъ лихурайи вахтна, йиз кюмекнииндира аьхю кьадар ихь ватанагьлийир му ляхниъ учIвну. Хайлин йиз багахьлуйир ва багърийирра гъи СВО-йин гьяракатар гъягъюрайи йишваъ а.

– Уву Табасаранарин милли культурайин автономияйин вакилра вува, Нариман Гьяжиагъаевич. Гъи автономия ихь халкьдин фицдар месэлйириин чарасуз вуди дилибхну ккунду?

– Ав, автономияйин ляхниз лигураза, ва жюрбежюр дюшюшариъ месэлйир гьял апIуз дидин вакилар фици зирингди чалишмиш шулаш, фици дурари бажаругълу жигьилариз, инвалидариз, СВО-йин иштиракчйириз кюмек апIураш, рябкъюразуз. Мушваъ ужуб ляхин гъябгъюра. Му думукьан рягьтидар дару гъайгъу-шнариъ ихь жямяаьтлугъ тешкилатдиз хъуркьувалар ва саспи месэл-йириъ хъанара активвал хьуб ккун апIураза. Йиз фикриан, автономияйи ихь гьюкуматдин жюрбежюр пIипIариъ яшамиш шулайи табасаранарихъди хъанара сигъ аьлакьйир тешкил дапIну ккунду.