Йисандин муддатнаъ «Табасарандин нурар» газатдиъ ВИЧ ва СПИД уьзрарикан швнуб-сабан мялуматар туври, дурариз аьксиди кIули гъахурайи профилактикайин серенжемарикан макьалйир чап апIури шулу. Дюзди кIурза, республикайин тарагъру уьзрарин больницайин дахилнаъ айи СПИД центрин духтрари гьар ражари ич сюгьбатариъ аьгьвалат дигиш даршулайиваликан, аьксина, думу уьзрариан аьзарлу духьну, гьисабназ гъадагъурайидарин кьадар артухъ шулайиваликан мялум апIури шулу.
ВИЧ-инфекция тарабгъувал дебккуз даршулайивалихъди аьлакьалу учIру месэла вари дюн’яйин жямяаьтлугъдин улихь дийибгъна. Вушра, му хатIалу уьзриан варитIан гизаф дюшюшар ашкар гъахьи 2004-пи йисахь тевиган, гъийин йигъан СПИД уьзриан кечмиш хьувалин кьадар 51% ис гъабхьну. Миди медицина улихь гъябгъюрайиваликан, аьлимар дармнар тартиб апIбиин лихурайиваликан, антиретровирусдин терапияйин цIийи курсди инсандин бедендиъ уьзур артмиш хьуз гъидритрайиваликан кIура.
ВИЧ-инфекция кайи, 20 йисаъ айи жигьилихьан улихьди му хатIалу уьзриан 36 йис хьайизтIан яшамиш хьуз шулдайиш, гъи, лазим вуйи къайдайиинди ретротерапия гъабхури, 51-55 йисан сагъу уьмур хъапIуз шулу.
Дагъустандиъ Агъул район ктарди имбуну вари районариъ, поселокариъ ва шагьрариъ ВИЧ-инфекцияйиан дюшюшар ашкар гъахьивал гьисабназ гъадабгъна.
РД-йиъ айи Роспотребнадзорин управлениейиан туву улупбариинди, республикайиъ СПИД уьзриан аьзарлу хьпан сабпи дюшюш ашкар гъабхьи 1989-пи йисхъанмина гъябгъюрайи йисан эвелариз 4586 аьзарлу гьисабназ гъадагъну. Дурарикан 1325 кас гъийихну, гьадму гьисабнаан 436 кас СПИД-диан.
Гьар йисан май вазлин шубубпи элгьет йигъ СПИД-диан гъийиху инсанар кIваин апIбан йигъси къайд апIури шулу. Му йигъ тяйин апIбан метлеб – чпин уьмрихъан ва сагъ’валихъан женгнаъ айидарихъди сабвал уьбхювал, гележегдиъ ВИЧ-инфекция тарабгъбахьна аьксивал улупувал ву. Гьарсар кас гъавриъ ади ккунду – уьзур жвувакнаси, жвувкантина жарадарихьнара тарабгъбахьан уьрхювал сабпи нубатнаъди гьарсар касдикан чакан асиллу шула.
Гъийин девриъ, эгер кми-кмиди духтрарихьна сагъ’вал ахтармиш апIуз гъягъюруш, терапияйин курс вахтниинди ккебгъруш ва думу гъабхбаъ гъалатIар деетударш, СПИД-диан йикIудар.
Сакьюдар йисар улихьна СПИД аьжал хру уьзурси гьисаб апIури гъахьну. Дидиз «20-пи аьсрин тIягъюн» кIуйи. 2006-пи йисхъан мина аьгьвалат дигиш хьуз хъюбгъну. Гъи ВИЧ-инфекцияйин диагноз дивнайи инсанар кечмиш шуладар. Дурар, гьар йигъан кьатI’иди улупнайи вахтна гъидидипди дармнар, антиретровирусдин перпаратар ишлетмиш апIури, графикдиинди духтрихьна гъягъюри, чпин сагъ’вал гюзчиваликк уьбхюри яшамиш шула. Антиретровирусдин препаратарин кюмекниинди аьжал хру ВИЧ-инфекция сагъ апIуз гъагъи уьзриз илтIибкIну. Амма думу вирус кайи вари инсанарин фикриъ: «Яраб узу гьаз гьялак гъахьнийкIа!» — кIуру саб ялгъуз дюшюшнан ляхин а. Амма вахт анжагъ улихьтIан гъябгъюдар. Уьмур кьяляхъ апIуз шлуб дар.
