2018-пи йисан «Табасарандин нурар» газатдин 16-пи мартдиъ удубчIву 11-пи нумрайиъ тарихдин илмарин доктор Замир Закарияевдин урус чIалниинди вуйи «ЧIихтIларин кьялан аьсрарин мист – тарихдинна культурайин ядигар» кIуру макьала чап дапIнайи.
Дидиъ автори гьамци бикIура: «Улихь заманйириъ Кавказдин бязи районариъ гъваъ кадру ачухъ мистариз «хьаран» ясана «машквран мистар» кIуйи.
Дагълу Табасарандиъ гьацдар мистарин лишнар гьамусра ами, гьадрарикан саб ЧIихтIил кIуру йишваъ, ВертIил, Ургъа, Фурдагъ ва Жвулли гъуларин багахь 100 м² жилиин ерлешмиш дубхьна».
Аьлим А.К.Аьликберовди му мистаз «ВертIларин мист» дупна, хъа Р.И.Сефербеговди – «машквран гъудгнин мист» кIура.
Му макьалайин шилнаъди Мегьемер Гьяжиибрагьи-мовди 2018-пи йисан «Табасарандин нурар» газатдин 46-пи нумрайиъ чан жаваб чап дапIна. Дугъу бикIура: «Ккувлигъ гъулан багарихьра, юкьуб тереф цалар хъаъну, 272 м² жилиин гьаму ЧIихтIларинсиб ачухъ мистан йишв хьа».
Макьалайин аьхириъ юлдаш Гьяжиибрагьимовди газат урхрударихьан гьамцдар «гъудгнин» кIуру йишвар жара гъуларин гъирагъарихъ хъаш, гьерхра.
Мегьемер Гьяжиибра-гьимовдиз, кьанди вушра, хабар тувраза: уву кIурайибсиб саб йишв Табасаран райондин Ляхя гъулан мулкариинра ал.
Му юлдшин илтIикIбаз жаваб гьаму макьалйир урхбан кьяляхъ фикриз гъафнийиз, ич Ляха гъулан яшлуйирикан йиз жигьил вахтари (гьамус йиз яш 87 йис шулайиз) узуз гъеерхьу ихтилатар кIваина гъафиган.
Ляхя гъулаъ айи малла Алимягьяммед 1975-пи йисан яш 102 вуди аьхиратдиз гъушну. Дугъу кIуйи: «Аьхю гъудгнин хулахъ йишв машквран гъудгнар апIру йишв вуйи, ва дина машквран садакьйир хьади аьрабйирихъди гъягъюри шуйи».
Гьадму йишваз ич жямяаьтди «Аьхю гъудгнин хал» кIуру. Думу Жулжагъ гъулазди гъягъру рякъюн багахь арччулну терефнаъ саб 200 метр манзилнаъ аьхю гьарар алди рябкъюру. Гьаму хал-мист Гурихъ, Ляхя, Гисик, Дагъни, Гюгьрягъ, Кувагъ, Жулжагъ, Жулжниф, Кьулиф, Уьгълигъ, Уьргнягъ, Хархни гъуларин кьялаъ айиб гьисаб шулу.
Му ачухъ мистан шибритI ими, 4 мурччван цалар гъапIу йишварин гъванар дадаргъну дахьну ами. АйитI йишваъ кьибла терефнаъ кьюб мурччваъ зурба ягъли гьарар а, хъа вари йишв жюрбежюр гьарари ккапIна. Гьаму мист 4 мурччвануб ву, чIатанди цаларин ярхишин гьар тереф 24 м, хъа яркьушин 13 м ву (план хъипраза). Кьибла терефнаъ имбу цалин ягълишин 74 см ву.
Кьибла терефнан цалиъ мистаз гъюру йишв аьгъю шули ими. Гьаму йишвахь гъвандин раккинсиб 1 метрна 27 см ягълишин айи ва 1 м 14 см яркьушин айи аьхю гъвандин шиб дубсна (шиклиъ). Думу раккин вуйиганси хиял шулу.
Вари мистан йишван майдан тахминан 312 м² ву.
