Июнь вазлин йицIихьуддихъан июлин къадаризкьан Хив райондин терефнаъ кьюрдуз мал-къарайиз алаф уч апIру вахт ву. Му вахт багахь шлуган, гьарсар касдин кIваан, ккунийкIана завлан гъябгъру жакьвликанра кюмек хьуз кIури, хиял гъябгъюру. Му зегьметнан вахтна тятIилариз деетнайи баяр-шубар шагьрариан гъулариз багахьлуйирихьна кюмекназ гъюри шулу.

Яшлу касарин гафариинди, кьюрдуз саб мализ ясана шубуб чарвайиз фургьанди ккабхьру алаф саб машиндиъ айи укI ву. Гьадму гьисабназ гъадабгъну, жвуван маларин кьадар фукьан вуш лигну, гьадмукьан зегьмет дизигну ккунду. Дарш кьюрдну, алаф абгури, гъюлягъ гъяхъуб мумкин ву.

Гъийин девриъ дергсихьди хяр убшвурайи ясана дагьрихьди иган убгурайи касар тIубариинди гьисаб апIуз шулу. Фицики, укI убшвру швнуб-саб жюрейин машинар а. Амма гъийин йигъан рягьятвалар гизаф ашра, зегьмет зигру касар йислан-йисаз цIиб шула. Мисалназ, саб 7-8 йис улихьна, гизафдари жвуван йишварра дуршвну, ккадагъну, фаракьат апIбалан кьяляхъ, гъирагъ-бужагъарианра убшвури-кубшври, мал-къара адрурин ясана гъул`ан удучIвну душнайирин йишв ахтармиш дапIну, тялукь кьимат тувну масу гъадабгъну, чпиз алаф апIуйи. Хъа гьамус, гьяйифки, жвуван хуларихъ хъайи йишвкьан дубшвну, ккадабгъну сикин апIуз ккунди амдар. Гъулаъ йислан-йисаз ичIи шулайи хулар, дуруршври айи хутIлар, хярар, рук-кюл улубчIвури ккаърайи йишвар гъяркъиган, инсандин кIвак гъалабулугъвал кабхъру, аьхю тясир апIуру.

Гъийин девриъ улубкьнайи аьгьвалатнакан фикир апIури, арайиъ лап аьхю гьюрмат айи касдихьан суал вуди – жямяаьтдин мициб азгар ади ляхин гъябгъюрайи вахтна, йислан-йисаз бязи садар инсанариз миди гьаз кар апIурадарш, гьерхнийза. Дугъу узуз гьамциб жаваб тувнийи: «Саб гъапиб, жан бай, халкьдиз лизи хю гизаф дубхьна. Кьюб гъапиб, рягьятвал, гъулайвал ккунидарин, «абхъ, Аллагь» кIурударинра кьадар адар. Хъа шубуб гъапиб, кIурзавузки, эгер дергси дарди, укI убшвру машинкайихъди хяр убшвруси гъабхьиш, дидихъ хъайи касдиз саб сотых убшвуз 60 манат тувиган, кип йибтIру касдиз саб кипрахъ 20 манат вуйиган, гьадму хру касдинра саб рейснан кьимат 800 манат пул вуш, му гьисабарра гъадагъну, жвуван зегьметра капIиган, гьязур кипар масу гъадагъувал рягьятди, ужуди алабхъурайиси рябкъюрачуз, кIурайидарра гъи цIиб адар.

Узхьан техникайихъ хъайи касаринра аьйиб апIуз шуладарзухьан. Гьаз гъапиш, гъи литр бензиндин кьимат 42-45 манат дубхьна. Дурари чарасуз вуди чпин хизандиз ипIру уьлин кьацIназ мадар дапIну ккунду. Амма, саб техникайин кюмекназра дилигди, ккилилигди жвуван мализ ккабхьру алаф улихьганси гьязур апIури гъахьнийиш, гизаф ужу шуйи. Жвуван жандикан фида гъапIу гъазанмиш дапIнайи кьюб кепкинра кьадар апIуз шуйи. Хярар-хутIлариъра марццишин вуйда. Ву кIури гьапIрувахъа, сарун халкь гизаф улихьна душна. А дупну баладай гьа, аьхир дигиш гъабхьундайиш… ГучIуразуз… Йишв-йигъ дарпи, апIурайи дюаь вуйиз, жан бай, халкьдиз гаш`вал, аяз ва дяви дярябкъри, кIури. Шикларин суратариан, аьхюдарин гафар-чIалариан, кинофилмариан ерхьурашра, рякъюрашра, му инсафсузвал гьич сар касдизра кьисмат дарибшри» – кIура узуз яшлу касди.

Гъит, ихь арайиан мициб нежбервалин таб кайи инсанар кам даришри. Белки, гъийин девриъ дурарихьан ул хьади, нач-гучI кади зегьмет зигурайи, ликар алдагъурайи касарра ихь гъулариъ ашул.