Инсанарин арайиъ ужудар аьлакьйир уьрхювал – му ихь улихь гьарган дийибгънайи месэла ву. Гьам Дагъустандиъси, Урусатдиъра, дюн’яйин гизаф уьлкйириъра жюрбежюр гъалмагълар арайиз гъюру. Себеб – саб жюре дин хъапIрудариз тмуну дин хъапIрудар даккнивал, саб миллет жара миллетдихъди албагну адрувал шулу. Гизафна гизафси му жюре даккнивалар жигьиларин арайиъ алахьуру. Гьаддиз му месэла гьюкуматдин улихь-кIулихь хьайидарин кюмекниинди гьял дапIну ккунду.

Дагъустан Республикайиъ миллетарин ва жара дин хъапIрударин арайиъ сабвал мюгькам апIбан бадали жюрбежюр программйир кьабул апIура, серенжемар гъахури шулу. «Дагъустан Республикайин гьюкуматдин милли политика уьмриз кечирмиш апIувал» РД-йин гьюкуматдин программайиъ гьаму йисан бязи дигиш’валар тIаъна. Думу дигиш’валар девир улихь гъябгъюрайивалихъди, уьмриъ цIийи, деврин мумкинвалар арайиз гъювалихъди аьлакьалу ву.

Жямяаьтлугъдин уьмриъ цIийи машкврар, цIийи аьдатар арайиз дуфна. Дагъустандин цIийи тарихдиъ Дагъустандин халкьарин сабвалин Йигъ – 15-пи сентябрь, РД-йин Конституцияйин Йигъ – 26-пи июль ва жара йигъар машкврарси къайд апIура. Ихь республикайин халкьарин сабвал улупу машгьур йигъарира календариъ асас йишв дибисна. 1999-пи йисан августдин вазли ихь рес-публикайин аьтрафариин варихалкьарин бандитарин дестйир алархьнийи. Думуган Дагъустандин халкьари сабвал ва игитвал улупнийи, Урусатдин Армияйихъди ва милицияйин гъуллугъчйирихъди сабхилди гъудужвну, бандитарин дестйир ихь ругарилан терг гъапIнийи. Магьа думу гъагъи гьядисйир духьну, 20 йис тамам шула. Мицисдар гьядисйир, дюшюшар халкьдин кIваъ гъузру, ядиграри халкьдин сабвал, игитвал улупру.

Республикайиъ яшамиш шулайи миллетарин гизаф аьдатар тарихдиз гъушну, хъа бязи аьдатар гъира хъаъри ами. Тарих, культура аьдатар халкьарин яшайишдин саб пай ву. Гьаддиз ухьу дагъустанлуйирин игитвалин, культурайин, тарихдин аьсра-риинди арайиз дуфнайи рюгьнанна эдеблувалин бина дудубгну ккундар. Думу ихь республикайин кьувват ву.