Рукьан рякъюн, завун ва штун транспортдиъ тахсиркарваларихъди гъабхурайи женгнакан, къанундин тIалабар, ватандашарин яшайишдин ихтиярар уьрхбакан «Табасарандин нурар» газатдин журналистдин суалариз Кьибла транспортдин прокуратурайин Мягьячгъалайин транспортдин прокурор Ринат Ярмугьяммедовди жавабар тувну. Сюгьбат исихъ чап апIурача.

 

– Ринат Фаридович, Дагъустан Республикайин аьтрафариин транспортдин объектариъ къанун чIур апIувалин дюшюшар гизаф шулайин?

– Мягьячгъалайин транспортдин прокуратурайи, транспортдин объектариъ къанун уьбхювал тямин апIури, ватандашарин ихтиярар ва гьюкуматдин маракьар уьрх-биин гизаф ляхин гъабхура. Гьаму йисан эвелариан мина рукьан рякъюн транспортдиъ къанун чIур апIувалин 270-риинакьан дюшюшар ашкар дапIнача, судариз 8-тIан артухъ аьрзйир хъадаънача, 60 представление тувну, гъуллугъариъ айи 86 кас намуснан жавабдарвалихъна гъахунча. Дидланра савайи, административ къанунсузваларин гьякьнаан 122 дело гъитIирккна, прокурорин ахтармишарин материалариинди саб уголовный дело гъитIибккна.

– Транспортдин прокурорарин ихтиярнаъ фицдар месэлйир а?

– Учу рукьан рякъюн, штун, завун транспортдиъ къанунар тамам апIбиин ва къанун уьбх- ру органари транспортдиъ ва таможняйиъ гъабхурайи ляхниин гюзчивал гъабхурача. Гьаддиз учухьна транспортдин цирклиъ ва таможняйиъ, транспортдин инфраструктурайин объектариъ къанунди тувнайи ихтиярар чIур гъапIу инсанарихьан илтIикIуз шулу.

Транспортдин прокурорарин ихтиярнаъ гьацира ватандашарин ихтиярар ва азадвал тямин апIбан месэлйирра а, гьадму гьисабнаан медицинайин, дармнарин ва яшамиш шлу йишван тяминвалихъди аьлакьалу къанунарра.

Учу агьалйирин вахтниинди маважиб гъадабгъбан, зегьмет зигру йишваъ лазим вуйи шартIар ади хьувалин, табиаьт марцциди уьбхбан ихтиярарра уьрхюрача.

– Транспортдиъди гьяракат апIбан хатIасузвал тямин апIувал – транспортдин прокурорарин гюзчивал гъабхбан ляхнин асас пай ву. Гьяйифки, айи улупбари ухьу рази апIурадар.

– Дюз кIурава, инсанарин ихтиярсузвал ва хатIалу йишвариъ гъузбан къайдйир тамам дарапIувал транспортдин объектариъ хатIалу дюшюшар хьпан асас себеб ву. Ватандашарин вижнасузвали гьар йисан инсанар йихувалихъна ва гъагъи зийнар хьувалихъна хуру.

Транспортдин варитIан гизаф чIуру дюшюшар Мягьячгъалайин транспортдин региондин рукьан рякъяриин шулу. Гьаму йисан эвелиан мина рукьан рякъ’ин рукьан рякъюн транспортдин гьяракатнан ва ишлетмиш апIбан къайдйир чIур апIбахъди аьлакьалу 4 дюшюш гъахьну. Поезд кубкIбан натижайиъ, гъагъи зийнар духьну, кьюр кас гъийихну, заан вольтарин электрикдин ток йивну Дагъустандиъ 3 кас гъийихну, гьадрарикан сар 18 йис дубхьну адру набалугъ ву.

Гьаму йисан августдин вазлиъ кьюр набалугъ баяр рукьан рякъ’ин дийибгънайи, гъагъ зигру вагондиин улучIвну шикил йивурайи вахтна, электрикдин симарик куркIну, санур бай, гъургу зийнар духьну, гъакIну.

Му жюрейин хатIалу дюшюшар рукьан рякъярин лицуз ихтияр адру йишвариин инсанар улучIвбахъди аьлакьалуди арайиз гъюру. Транспортдин инфраструктурайин объектариин ички дубхънайи ватандашар лицурайивалира хатIалу дюшюшар арайиз хуру.

Мидланра савайи, жигьиларин арайиъ, вагондин гъяд-рарик кучIвну, саб йишвлан тмунуб йишвахьна гъягъювал аднаъ абхъну шулу. Дицдар къайдасуз уйинар апIрудар кми-кмиди вагондикан кта-хьуру, чархарикк ккахъру, электрикдин заан напряжение-йин ток йивну йихуру.

ХатIасуз дюшюшар ярхла апIбан бадали, прокуратурайи рукьан рякъюн багахь хьайи мектебариъ урхурайи баяр-шубарихъди рукьан рякъяриин хатIасузвал уьбхбан гьякьнаан ляхин гъабхура.

– Ринат Фаридович, рукьан рякълан улдучIвру йишвариин гъахьи аварйирин кьадар фукьан ву?

– Гьаму йисан рукьан рякълан улдучIвру йишвариин поезд машинарик кубкIбан натижайиъ 3 кас гъийихну. Думу жюрейин аварйир машинар хъаърайидарин тахсир вуди арайиз гъюру. Дурари, гъюрайи поезд хъубкьайиз рякълан улдучIвуз ккунди, сигнализацияйиз фикир тутрувди машин хъапIру. Натижайиъ чпин ва машиндиъ айи жара инсанарин уьмур кур апIуру.

2019-пи йисан февралин вазлиъ, рукьан рякълан улдучIвру йишвар автоматламиш дапIнайи сигнализацияйихъди ва аквнахъди тямин апIувал тIалаб апIури, суддиз аьрза хътапIунча. Кьабул дапIнайи уьлчмйири рякъюнна транспортдин аварйир арайиз хру дюшюшар цIиб апIиди кIури, умуд кивурхьа.

– Хьадан вахтна Мягьяч-гъалайин аэропортдиъ авиарейсари кьанар апIури шулу. Транспортдин прокуратурайи думу ляхниин фициб гюзчивал гъабхура?

– Авиарейсари кьанар апIру вахтна ич вазифа – кьан гъапIу рейсарин пассажирарин ихтиярар уьрхювал тямин апIувал вуйич. Дурариз шид, ипIруб тувувалин, хяларин хулаъ номер тувувалин месэлйир гюзчиваликк уьрхюрача. Гьаму йисан кIулиан мина учу ахтармишар гъахурайи аьтрафариин самолетарин 2819 рейснакан 69 рейсну кьанар гъапIну, амма пассажирарин ихтиярар чIур гъапIундайи. Самолетарин рейсари кьан апIувал гизафси табиаьтдин гьавайин гъагъи шартIарихъди аьлакьалу вуди расписание дигиш апIувалиан арайиз гъюра. 2019-пи йисан далилсузди самолетарин рейсари кьан апIувалин дюшюшар гъахьундар.

– Ринат Фаридович, транспортдин прокуратурайи коррупцияйихъди женг гъабхбак фициб пай кивра?

– Мягьячгъалайин транспортдин прокуратурайи гюзчивалин ляхин гъабхруган, коррупцияйин лап хатIалу тахсиркарвалар ашкар апIбаз асас фикир тувра. Гъийин йигъаз коррупцияйин варитIан гизаф алахьру тахсиркарваларин кIулиъ Урусатдин МВД-йин транспортдин полицияйин гъуллугъчийиз руш’ват тувувал а. Ашкар гъабхьи административ тахсиркарвал ахтармиш апIувал къанундиз аькси вуди дебккбан бадалира, руш’ват тувуз мумкинвалар агури шулу.
Гьамциб дюшюш гьаму йисан июндин вазлиъ гъабхьну. Дагъустандин сар агьалийин гьякьнаан РФ-дин УК-йин 291.2 маддайин сабпи пайнаъ улупнайи тахсиркарвалин лишнар кади уголовный дело гъитIибккнийи. Думу касди бязи йишвариъ ва транспортдин объектариъ папрус зигуз къадагъа апIурайи федералин къанун чIур апIбаз лигну, учв жавабдарвалихъна дархбан бадали, Урусатдин МВД-йин Мягьячгъалайин ЛУ-йин гъуллугъчийиз 500 манат руш’ват туври гъахьну. Уголовный дело суддиъ гьял дапIну, тахсир кипнайи ватандашдин 10000 манатдин журум гъапIну.

– Мягьячгъалайин транспортдин прокуратурайи таможняйин цирклиъра гюзчивалин ляхин гъабхура. Думу ляхнин натижйир фицдар ву?

– Таможняйин цирклиъ къанундин аьгьвалат читинуб вуди гъубзра, транспортдин прокурорари гизаф кьадар къайдасузвалар ашкар апIури шулу. Кьувватнаъ айи къанун чIур апIбан 184 дюшюш терг апIбан бадали, прокурорари 67 акт кьабул гъапIну, думу актар гьял апIбан кьяляхъ, къанундин 24 акт дюз дарударси гьисаб дапIну, дигиш гъапIну, 47 кас административ жавабдарвалихъна гъахну.

Транспортдин прокуратурайи таможняйин цирклиъ гъабхурайи ляхнин асас тереф – таможняйин органари чIатан экономикайин ляхин (алвер) гъабхурайидарин ахтармишар гъахурайган къанунди тувнайи ихтиярар уьрхювал ву.

– Чухсагъул интервью тувбаз.– Ринат Фаридович, Дагъустан Республикайин аьтрафариин транспортдин объектариъ къанун чIур апIувалин дюшюшар гизаф шулайин?

– Мягьячгъалайин транспортдин прокуратурайи, транспортдин объектариъ къанун уьбхювал тямин апIури, ватандашарин ихтиярар ва гьюкуматдин маракьар уьрх-биин гизаф ляхин гъабхура. Гьаму йисан эвелариан мина рукьан рякъюн транспортдиъ къанун чIур апIувалин 270-риинакьан дюшюшар ашкар дапIнача, судариз 8-тIан артухъ аьрзйир хъадаънача, 60 представление тувну, гъуллугъариъ айи 86 кас намуснан жавабдарвалихъна гъахунча. Дидланра савайи, административ къанунсузваларин гьякьнаан 122 дело гъитIирккна, прокурорин ахтармишарин материалариинди саб уголовный дело гъитIибккна.

– Транспортдин прокурорарин ихтиярнаъ фицдар месэлйир а?

– Учу рукьан рякъюн, штун, завун транспортдиъ къанунар тамам апIбиин ва къанун уьбх- ру органари транспортдиъ ва таможняйиъ гъабхурайи ляхниин гюзчивал гъабхурача. Гьаддиз учухьна транспортдин цирклиъ ва таможняйиъ, транспортдин инфраструктурайин объектариъ къанунди тувнайи ихтиярар чIур гъапIу инсанарихьан илтIикIуз шулу.

Транспортдин прокурорарин ихтиярнаъ гьацира ватандашарин ихтиярар ва азадвал тямин апIбан месэлйирра а, гьадму гьисабнаан медицинайин, дармнарин ва яшамиш шлу йишван тяминвалихъди аьлакьалу къанунарра.

Учу агьалйирин вахтниинди маважиб гъадабгъбан, зегьмет зигру йишваъ лазим вуйи шартIар ади хьувалин, табиаьт марцциди уьбхбан ихтиярарра уьрхюрача.

– Транспортдиъди гьяракат апIбан хатIасузвал тямин апIувал – транспортдин прокурорарин гюзчивал гъабхбан ляхнин асас пай ву. Гьяйифки, айи улупбари ухьу рази апIурадар.

– Дюз кIурава, инсанарин ихтиярсузвал ва хатIалу йишвариъ гъузбан къайдйир тамам дарапIувал транспортдин объектариъ хатIалу дюшюшар хьпан асас себеб ву. Ватандашарин вижнасузвали гьар йисан инсанар йихувалихъна ва гъагъи зийнар хьувалихъна хуру.

Транспортдин варитIан гизаф чIуру дюшюшар Мягьячгъалайин транспортдин региондин рукьан рякъяриин шулу. Гьаму йисан эвелиан мина рукьан рякъ’ин рукьан рякъюн транспортдин гьяракатнан ва ишлетмиш апIбан къайдйир чIур апIбахъди аьлакьалу 4 дюшюш гъахьну. Поезд кубкIбан натижайиъ, гъагъи зийнар духьну, кьюр кас гъийихну, заан вольтарин электрикдин ток йивну Дагъустандиъ 3 кас гъийихну, гьадрарикан сар 18 йис дубхьну адру набалугъ ву.
Гьаму йисан августдин вазлиъ кьюр набалугъ баяр рукьан рякъ’ин дийибгънайи, гъагъ зигру вагондиин улучIвну шикил йивурайи вахтна, элект-рикдин симарик куркIну, санур бай, гъургу зийнар духьну, гъакIну.

Му жюрейин хатIалу дюшюшар рукьан рякъярин лицуз ихтияр адру йишвариин инсанар улучIвбахъди аьлакьалуди арайиз гъюру. Транспортдин инфраструктурайин объектариин ички дубхънайи ватандашар лицурайивалира хатIалу дюшюшар арайиз хуру.

Мидланра савайи, жигьиларин арайиъ, вагондин гъяд-рарик кучIвну, саб йишвлан тмунуб йишвахьна гъягъювал аднаъ абхъну шулу. Дицдар къайдасуз уйинар апIрудар кми-кмиди вагондикан кта-хьуру, чархарикк ккахъру, электрикдин заан напряжение-йин ток йивну йихуру.

ХатIасуз дюшюшар ярхла апIбан бадали, прокуратурайи рукьан рякъюн багахь хьайи мектебариъ урхурайи баяр-шубарихъди рукьан рякъяриин хатIасузвал уьбхбан гьякьнаан ляхин гъабхура.

– Ринат Фаридович, рукьан рякълан улдучIвру йи-швариин гъахьи аварйирин кьадар фукьан ву?

– Гьаму йисан рукьан рякълан улдучIвру йишвариин поезд машинарик кубкIбан натижайиъ 3 кас гъийихну. Думу жюрейин аварйир машинар хъаърайидарин тахсир вуди арайиз гъюру. Дурари, гъюрайи поезд хъубкьайиз рякълан улдучIвуз ккунди, сигнализацияйиз фикир тутрувди машин хъапIру. Натижайиъ чпин ва машиндиъ айи жара инсанарин уьмур кур апIуру.

2019-пи йисан февралин вазлиъ, рукьан рякълан улдучIвру йишвар автоматламиш дапIнайи сигнализацияйихъди ва аквнахъди тямин апIувал тIалаб апIури, суддиз аьрза хътапIунча. Кьабул дапIнайи уьлчмйири рякъюнна транспортдин аварйир арайиз хру дюшюшар цIиб апIиди кIури, умуд кивурхьа.

– Хьадан вахтна Мягьячгъалайин аэропортдиъ авиарейсари кьанар апIури шулу. Транспортдин прокуратурайи думу ляхниин фициб гюзчивал гъабхура?

– Авиарейсари кьанар апIру вахтна ич вазифа – кьан гъапIу рейсарин пассажирарин ихтиярар уьрхювал тямин апIувал вуйич. Дурариз шид, ипIруб тувувалин, хяларин хулаъ номер тувувалин месэлйир гюзчиваликк уьрхюрача. Гьаму йисан кIулиан мина учу ахтармишар гъахурайи аьтрафариин самолетарин 2819 рейснакан 69 рейсну кьанар гъапIну, амма пассажирарин ихтиярар чIур гъапIундайи. Самолетарин рейсари кьан апIувал гизафси табиаьтдин гьавайин гъагъи шартIарихъди аьлакьалу вуди расписание дигиш апIувалиан арайиз гъюра. 2019-пи йисан далилсузди самолетарин рейсари кьан апIувалин дюшюшар гъахьундар.

– Ринат Фаридович, транспортдин прокуратурайи коррупцияйихъди женг гъабхбак фициб пай кивра?

– Мягьячгъалайин транспортдин прокуратурайи гюзчивалин ляхин гъабхруган, коррупцияйин лап хатIалу тахсиркарвалар ашкар апIбаз асас фикир тувра. Гъийин йигъаз коррупцияйин варитIан гизаф алахьру тахсиркарваларин кIулиъ Урусатдин МВД-йин транспортдин полицияйин гъуллугъчийиз руш’ват тувувал а. Ашкар гъабхьи административ тахсиркарвал ахтармиш апIувал къанундиз аькси вуди дебккбан бадалира, руш’ват тувуз мумкинвалар агури шулу.
Гьамциб дюшюш гьаму йисан июндин вазлиъ гъабхьну. Дагъустандин сар агьалийин гьякьнаан РФ-дин УК-йин 291.2 маддайин сабпи пайнаъ улупнайи тахсиркарвалин лишнар кади уголовный дело гъитIибккнийи. Думу касди бязи йишвариъ ва транспортдин объектариъ папрус зигуз къадагъа апIурайи федералин къанун чIур апIбаз лигну, учв жавабдарвалихъна дархбан бадали, Урусатдин МВД-йин Мягьячгъалайин ЛУ-йин гъуллугъчийиз 500 манат руш’ват туври гъахьну. Уголовный дело суддиъ гьял дапIну, тахсир кипнайи ватандашдин 10000 манатдин журум гъапIну.

– Мягьячгъалайин транспортдин прокуратурайи таможняйин цирклиъра гюзчивалин ляхин гъабхура. Думу ляхнин натижйир фицдар ву?

– Таможняйин цирклиъ къанундин аьгьвалат читинуб вуди гъубзра, транспортдин прокурорари гизаф кьадар къайдасузвалар ашкар апIури шулу. Кьувватнаъ айи къанун чIур апIбан 184 дюшюш терг апIбан бадали, прокурорари 67 акт кьабул гъапIну, думу актар гьял апIбан кьяляхъ, къанундин 24 акт дюз дарударси гьисаб дапIну, дигиш гъапIну, 47 кас административ жавабдарвалихъна гъахну.

Транспортдин прокуратурайи таможняйин цирклиъ гъабхурайи ляхнин асас тереф – таможняйин органари чIатан экономикайин ляхин (алвер) гъабхурайидарин ахтармишар гъахурайган къанунди тувнайи ихтиярар уьрхювал ву.

– Чухсагъул интервью тувбаз.