Бабан чIалниинди газат-журнал чапдиан адабгъувал гизаф гьюрматлу ляхин ву. Хъа думу ляхниз гизаф кьадар дакьатар харж шлувализ лигну, гьюкуматдин терефнаан кюмек дархьиш, милли чIалариинди чап апIурайи газатар ва журналар ккадахьуб мумкин ву.

 

Табасаран чIалниинди чапдиан удучIвурайи газатарин ва журналарин улихьра читин месэлйир дийигъна: йислан-йисаз дурарин тиражар ис шула, ужуди багъри чIал аьгъю, журналиствалин къайдйириинди ляхин апIуз шлу пишекрар лап цIибтIан гъузрадар. Жвуван чIал, халкьдин культура уьрхбак милли чIалниинди чапдиан удучIвурайи газатар-журналари лайикьлу пай кивра.

Гьарсаб республикайиъси, Дагъустандиъра бицIидариз милли чIалариинди вуйи журналар чапдиан адагъура. Табасаран чIалниинди чапдиан удубчIвурайи, бицIидариз вуйи «Ппази» журналин редактор Феруза Ражабова ихь гъийин сюгьбатчи ву.

– Феруза Саадиевна, «Ппази» журналин гъийин аьгъвалатнакан фу пуз шулу?

– Ав, гъи ихь улихь дийибгънайи асас месэлйирикан саб – ихь чIал сифте хизандиъ, хъа бицIидарин багъариъ, мектебариъ уьбхювал ву. БицIидариз бабан чIал аьгъю апIуз кюмек туврайи дакьат ихь «Ппази» журналра ву. Гъубшу аьсрин 90-пи йисари адабгъуз хъюгъю, ихь чIалниинди чапдиан удубчIвурайи «Ппази» журналин сарпи редактор шаир Юсуф Базутаев гъахьнийи. Дугъан кьяляхъ журналин редакторарди хайлин ужудар шаирар, аьлимар гъилихну. Гъи журналин редакторин ляхин кIулиз адабгъурайир узу вуза. Дагъустандин бицIидариз милли чIалариинди чапдиан адагъурайи жара журналарин тираждихь тевиган, табасаран чIалниинди адабгъурайи «Ппази» журналин тираж харжиб дар. Подпискайиз кюмек гъапIу ихь ватанагьлийириз, ихь кьюбиб районарин кIулиъ айидариз аьхю чухсагъул пуз ккундузуз.

Журнал табасаран шаирари бицIидарикан гъидикIу эсерарикан ибарат дубхьна. Ихь шаирарин ватандикан, дадайикан, ватандихьна вуйи ккуниваликан, дуланажагъдикан вуйи эсерари бицIидариз ужубна харжиб жара апIуз улупура. Гьацира журналиъ таржума гъапIу материалар, кми-кмиди классикарин эсерариан паяр туврира шулча. Цци Абумуслим Жяфаровдин юбилейин йис вуйивалихъди аьлакьалу вуди, журналин саб номериан тмунубдиз дугъан эсерар туврача. Гьар йисан майдин 9-пи йигъаз, Ватандин Аьхю дявдиъ Гъалибвал гъадабгъбаз бахш вуди, журналиъ жюрбежюр шиклар, макьалйир туврача. «Ихь халкьдин гафнан гавагьирар» ччвур тувнайи рубрикайиъ фольклорин эсерар, дургъунагъар, мисалар туврача.

«Багъри юрднан суратар» кIуру рубрика айич. Лап бицIидариз вуйи тамшир чап апIурача. Чапдиан удучIву цIийи китабариканра мялуматар туври шулча. Сач Даггиздиъ бицIидариз вуйи кьюб китаб чапдиан удучIвну – сабдин автор Минара Гьяжиева ву, тмунубдин автор – Аьбдулмажид Къурбанов.

БицIидари, мектебариъ табасаран чIал кивру мялимари учухъди аьлакьа уьбхюра, дурари, кагъзар дикIури, жюрбежюр теклифар диври шулу. Аьхиримжи номериъ Хив райондиан вуйи, Москва шагьриъ яшамиш шулайи Мая Гьямзаевайи хътау «Дадайин лай-лай», «Хиварин гъул» шиърар тувнача.

БицIи ватанагьлийир, учвухьинди илтIикIну кIураза: эгер учву гъидикIу шиърар, ихтилатар, гъизигу шиклар аш, учухьна хъадаай, дурар журналиъ чап апIуз гьязур вуча.
Ихь шаирарикан гизафси бицIидариз бикIурайир Гюлбике Уьмарова ву. Дугъан эсерар журналиъ кми-кмиди туври шулча.

Узухъди лихурайи жара миллетарин вакилари табасаран литературайиъ ужудар гьяракатар гъягъюрайиваликан кIури шулу. БикIурайидарин кьадарра артухъ дубхьна, эсерарин ерира за дубхьна. Гизаф шаирари урус шаирарин, писателарин эсерар таржума дапIна: Аьбдурягьим Аьбдурягьмановди М.Лер-монтовдин «Мцыри», Гюл-бике Уьмаровайи ва Эльмира Аьшурбеговайи А. Пуш-киндин «ГъакIи паччагьдин шуркан ва ургур багьадурикан махъв», хъана жара гьацдар эсерар а. Таржума гъапIу китабарин тираж гизаф дарувализ, урхуз юкIв хъайидарихьна варидарихьна дурар рукьури адрувализ лигну, учу гьадму эсерарианра чIукIар журнализ туври шулча.

– Феруза Саадиевна, учвуз ляхниъ алахьурайи читинвалар фицдар ву?

– Читинвал адру ляхин затра адаршул. Гизафси читинвалар подписка апIруган алахьуру. Сабсана читинвал ачуз. Учу айи идара музей апIбан бадали дибисну, учу жара йишвазди адаъну. Гьамус Даняловдин ччвурнахъ хъайи кючейин 55-пи хулаъ ача. Саб кабинетдиъ 4 редакцияйин 8 кас деънача.

– Уву Даггиздиъ табасаран литературайин китабар чапдиан адагъбан редактордира лихурава. Гьадму ляхниканра ктибтуб ккун апIурача.

– Ав, ццийин февралин вазлихъан башламиш дапIну, узу Даггиздин табасаран чIалниинди чапдиан удучIвурайи китабарин редакторра вуза. Ихь адлу шаир Шамил Къазиев уьмриан гъушхъан тина душваъ табасаран чIалниинди китабар адагъру редактор адайи, гьамус цци редакторвалин гьацI ставка тувна. Гьар кварталиъ саб китаб чапдиан адапIури, магьа шубуб китаб удучIвна: Багъир Ражабовдин «ДиликIузди хъиршдар», Аьбдуллагь Абдурягьмановдин «Дагъларин нефес», Рашид Аьзизовдин «Завариан сес». Китабар урхай, чIал, тарих ккунидариз гизаф маракьлу китабар ву. Юкьубпи кварталиъ ихь Кюребег Мурсаловдин «Алдабхъу шалвар» кIуру зарафтарин ужуб китаб гьязур шула.

Гьамусдихъан тина хъана ужудар китабар чапдиан адагъуз мумкинвал шул дупну, умуд кивдихьа.

– Феруза Саадиевна, маракьлу сюгьбат гъабхбаз чухсагъул, ихь бабан чIал бадали зигурайи ляхниъ хъуркьувалар ишривуз.