Ифи деебтувалиинди инсанар сагъ апIуз 2 агъзур йистIан улихьна хъюгъну. Му жюрейиинди сагъ апIувал гизаф халкьари ишлетмиш апIури гъахьну. Му операцияйи инсан «чиркин» ифдихьан азад, ифи марцц апIуру, кIури шулу.
Советарин Союздин девриъ ихь уьмриъ хиджамайикан яркьуди мялуматар адайи.
Гьамус хиджама халкьдин медицинайиъ яркьуди ишлетмиш апIура, хъа аьдати медицинайиъ ифи лабораторияйиъ анализар апIбан бадалитIан адабгъурадар.
Гъийин девриъ хиджама гьамци апIуру: инсан, палтар илдитну, маш исизди дахъру, дугъан йирфариин, жюрбежюр йишвар гьадатIну, зийнар апIуру ва ацIу шюшдин банкйир иливуру. Банкйир иливури, дурариан насосдихьди гьава адапIуру. ГьадатIнайи зийнариан банкйиризди ифи удубчIвуз хъюгъру. Хиджама дапIну ккудубкIбан кьяляхъ, банкйир иливу йишв’ин укIу тIамгъйир гъузру.
Хиджамайин тереф уьбхюрайидарин гафариинди, диди инсан «чIуру» ифдихьан азад апIури, гьаддинди бедендиъ таза ифи уч хьуз гъитру, инсандин сагъламвалин аьгьвалат ужу шулу.
Хиджамайин терефкрарин гафариинди, диди сагъ апIурайи уьзрарин сиягь аьхюб ву: туберкулез, инсандин хамран уьзрар, диабет, простатит, бицIидар даршлувал, ифдин давление за ва ис хьувал, микIар, кIул иццру хьувал, гурдмарин, кIван, нервйирихъди аьлакьалу уьзрар, хъахъри улхувал ва хъана жарадар. Гьаму сиягьназ гъилигиган, мюгьтал шулу. Му кьадар уьзрар сагъ апIури гъабхьихъан мина я духтрар, ясана дармнар лазим дар.
Аьдати медицинайиъ лихурайи духтрарин аьгъювалариинди, жюрбежюр уьзрар сагъ апIбаъ хиджамайи гьич саб жюрейинра хайир туврадар. Мидланра савайи, хиджама апIбакан хайир адаршра, думу зараркьана даршлуси дапIну ккунду. Хъа дид’ан зарар хьуз мумкин ву. «Ифдин давление исди вуйидариз, ифдин табарин, кIван уьзрар ка-йидариз, ифдин клеткйир цIиб вуйидариз, кIулин фагьум къайдайиъ адрудариз хиджама апIуз хай шулдар», – къайд апIура медицинайин илмарин кандидат, заан квалификацияйин категорийин духтир-невролог Роман Флатовди. 65 йистIан артухъ яш дубхьнайидариз му жюрейиинди ифи деебтуз затра хай шулдар. Бедендиъ айи ифи цIиб хьували чIуруди тясир апIуру. Гьамусдин деврин медицинайиъ ифдин ери за апIбан ужудар къайдйир а: плазмофорез, гемодиализ, табарин айитI айи ифдиз лазерин облучение апIувал ва гь.ж.
Хиджамайиз багахьна вуйи, кюгьне вахтарихъан мина халкьдин медицинайиъ ишлетмиш апIурайи къайда (гирудотерапия) медицинайиъ ишлетмиш апIру гьютIрийир ву. Дупну ккундуки, гьютIрийирра варидарихьан илитуз шулдар, фицдар вушра гьютIрийирра илитруб дар.
Хиджама апIували тувру зарарнакан улхувал давам апIурхьа. Думу ляхин апIбаан сарикан тмунурикна тарагъру уьзрар кивбан хатIалувалра а: мисалназ, ВИЧ, В, С, Д гепатит (саралугъ) ва жара уьзрар. Хиджама апIруган, саб ражаритIан ишлетмиш дарапIру банкйир иливувал чарасуз ву. Хъа кми-кмиди, банкйир бегьемди адрувализ лигну, сариин иливу банкйир тмунур касдиинра иливура. Аьзарлуйин хамрак гьадатIу зийнар апIру лезвиейиканра гизаф хатIа ади хьуз мумкин ву. Дурарин марццивалра чарасуз лазим ву.
Учу улихьна йигъари Дербент шагьриз командировкайиз душнайи вахтна, хиджамайин гьякьнаан шагьрин жума мистан имам, шейх Исамудин-эфендийиз суал тувнийча.
«Аьхиримжи йисари Дагъустандиъ хиджама апIрударин кьадар гизаф дубхьна. Думу ляхин пишекар духтри апIруб ву. Гьамус гьярамзадйир, лутйир гизаф арайиз удучIвна, пул гъазанмиш апIуз ккун гъабхьидарикан хиджама апIбан устадар шула. Дицисдар касариз аьзарлуйихьан пул бисузтIан аьгъдар. Хъа илим аьгъю духтир, чахьна дуфнайи аьзарлуйин сагъламвамлин аьгьвалат ахтармиш дарапIди, анализар тутрувди, сагъ апIбахъ хъюгъдар. Интернетдиъ «хиджама» кIуру гаф ачмиш гъапIиш, агъзрариинди думу ляхнин устадар удучIвуру. Эгер увуз ккун гъабхьиш, увузра хиджама апIуз улупиди. Ихтиятди гъузай! Думу ифи ву. Учвук уьмрин аьхиризкьан сагъ апIуз даршлу уьзур кивуб мумкин ву.
Ихь жигьилариз саб насиягьят тувуз ккундузуз. Эгер учвуз ифи таза алапIуз ккундуш, донорар йихьай, больницайиъ гьарган ифи лазимди шулу. Душваъ медицинайин саб ражари ишлетмиш апIру алатарихьди ичв ифи адабгъиди», – къайд гъапIнийи шейх Исамудин-эфендийи.
Гьюрматлу газат урхурайидар, му месэлайин гьякьнаан ичв фикрариз, теклифариз ккилигурача.
