Вари тарагъру уьзрарикан инсандик варитIан учIру гъалабалугъ’вал кипрайиб СПИД ву. Му уьзриз гьелелиг дарман дибихънадар. Дидиз аькси вакцинацияйиин духтрар лихури, 20 йистIан артухъ ву. Аьлимарин гафариинди, багахь 10 йисан му уьзриз дарман абгбиин ахтармишар гъахувал давам хьибди. Хъа уьзур йигълан-йигъаз ихь арайиъ артухъси тарабгъуз хъюбгъра.
Дербент шагьрин 1-пи нумрайин поликлиникайин тарагъру уьзрарин духтир Людмила Айвазовайихъди гьаму чIуру уьзрикан сюгьбат гъубхнийиза.
– СПИД-дикан ухьуз гизаф ебхьурахьуз. Думу хатIалуб дар кIури, жвувужвуваз кучIлар апIувал лазим дар. Людмила Мирзамутдиновна, гъи гьаму уьзрикан ихь жигьил наслариз ихтилат апIуб, думу фици арайиз гъюруш ва фукьан хатIалуб вуш пуб ккун апIураза.
– ВИЧ – вирус ву. Диди инсандин иммуннитетдин гъурулуш пуч хьуз гъитру ва СПИД уьзур ачмиш шулу. ВИЧ-вирусди инсандин беден сагъдиъ уьбхюз гъитру клеткйир йихуру. Гьарсар инсандин бедендиъ жюрбежюр уьзрариз аьксиди дийигъру клеткйири гьарсаб уьзрихьан беден уьбхру антитела яратмиш апIуру. Хъа ВИЧ-вирус бедендиъ тарабгъру вахтна, инсандихьн, чIуру уьзрар имиди ибшри, сагъ апIуз шлу уьзраризра аьксивал улупуз шулдар. ВИЧ-инфенкция инсандик кубчIвну, дидин гизаф клеткйир пуч гъапIхъан тина, бедендихьан ракдиз, жюрбежюр вирусариз, бактерйириз, грибокариз, паразитариз аькси клеткйир тазади яратмиш апIуз шулдар. Гьадму вахтна инсандиз СПИД-дин диогназ дивру. Аьхю пай аьзарлуйириз чпик ВИЧ-инфенкция кайиб аьгъдарди шулу. Думу инфекцияйи чав ахтармиш апIуз гъитру лишнар мялум апIудар. Инсан анжагъ учв аьзарлу гъахьиган, духтрарихьна илтIикIуру. Думуган ВИЧ-инфенкция СПИД-диз илтIибкIнади шулу. Гьаддиз думуган аьзарлуйиз кюмек апIуз читинди алабхъуру.
Инсандик ВИЧ-дин вая жара вирусар каш, анжагъ тестирование гъабхбалан кьяляхътIан тяйин апIуз шулдар. Хайилин инсанариз натижйирихьан гучI кади, ВИЧ вая жара инфенкция каш ифдин анализ тувуз даршулира шулу. Мици духьну ккундар. Инсанари, СПИД уьзриз аькси дарман адаршра, антиретровирусдин терапия айиб кIваълан гьархну ккундар. Думу терапияйи уьзур тарабгъувал яваш апIуру ва СПИД-дин симтомарра кьяляхъ йивуз гъитру. Вахтниинди ккергъу сагъламвал уьбхбан серенжемари дигиш’валар хьуз гъитру. Медицинайин аьлимари ВИЧ, СПИД сагъ апIбан ляхниъ гъюблан-гъюбаз цIийивалар ачмиш апIура. Улихьна йисан ВИЧ-инфекция кайи аьзарлуйириз сагъу ва ярхи уьмур тувру дармнар ачмиш гъапIну. Гьаддиз вахтниинди сагъламвалин гъайгъушнаъ хьувал ужу ву. ВИЧ-инфекция кайи аьзарлу – чIиви майит ву пуб дюз дар. Тестирование – анализ апIувал СПИД-центриъ пулсузди гъабхуру. Думу гъабхру вахтна агьалйириз чпин ччвур, чпик кайи уьзур жинди уьбхбан ихтиярар а.
Му уьзрихьан лап ихтиятвал дапIну ккунду. Уьзур лап явашди артмиш шулу. Гъи ухьуз улупнайи цифрйириинди ВИЧ – уьзриан ихь Республикайиъ 269,9 аьзарлйир а. Хъа Дербент, Дагъ. Огни шагьриъ, Дербент райионра кади, 100 агъзур аьзарлийир айи. Хъа дурарикан аьхю пай гъийихний.
2018 йисан 24 кас гьисабназ гъадагънайи, дурарикан 15 кас жилар, 9 – дишагьлийир вуйи.
Хъа 2019 йисан 23 кас гьисабназ гъадагъунча, дурарикан 11 жилар, 12 – дишагьлийир ву. Му уьзриан иццурайидар 35-55 йисан яшар айидар ву.
Иццрувал гьисс апIуз хъюгъюбси, духтрихьна кюмекназ дуфну ккунду. Дугъахъди вуйи сюгьбатну, лабораторияйин анализари думу уьзрикан вуйи шаклувалин фикрар даргъиди. Сагъ апIуз вахтниинди хъюгъювали СПИД артмиш хьуз манигъ’вал апIиди.
КIваинди гъибтай! Сагъ’валин мюгькамвал, уьмрин шадвал гьарсар касдин чан хилиъ а.
