Гъубшу гьяфтайиъ Дагъ. Огни шагьрин УО-йиъ ляхин апIурайи бабан чIаларин методист Хадижат Аскендеровайихъди гъийин девриъ бабан чIаларихьна вуйи янашмиш’валикан, шагьрин мектебариъ му месэлайихъди аьлаькалу ляхин фици тешкил дапIнаш, сюгьбат гъубхунза. Дагъустандин Огни шагьриъ жюрбежюр миллетарин вакилар дуланмиш шула. Душваъ гьамусяаьт тахминан 29401 кас яшамиш шула, дурарин арайиъ табасаранар, лезгйир, даргйир, азербайжанар, агъулар, къумугъар, урсар ва хайлин жара миллетарин вакилар а.
– Хадижат Абумусли-мовна, ЕГЭ арайиз гъафихъа мина бабан чIалариз думукьан фикир туври имдар. Баяр-шубарра, абйир-бабарра жвуван бабан чIал фикирназ гъадабгъуз дицикьан чалишмиш шуладар. Дагъ. Огни шагьриъ бабан чIалариз артухъди фикир тувра кIури, гъеебхьунчуз. Му ляхин учву фици гъабхураш, ктибтуб ккун апIураза.
– Гьарсаб миллетдиз чан хусуси чIал а. Бабан чIал адарди гъабхьиш, халкьра гъудрубзур. Гъи жвуван ватандихьан, гъулхьан гизаф ярхлаъ ерлешмиш духьнайи харижи уьлкйириъ дуланмиш шулайи инсанари чпин бабан чIалназ асас фикир тувуз хъюгъна. Гьаз гъапиш, гъи гьарсаб миллетдин культура, тарих, аьдатар уьрхюрайиб чIал ву. ЧIалну жвуван касар багахь апIуру. Дагъ. Огни шагьриъ жюрбежюр миллетарин инсанар ислягьвалиинди дуланмиш шули хайлин йисар ву. Гьаддихъди сабси, дурари чпин чIалназра аьхю гьюрмат апIура.
Гъи ихь гьюкуматдиъ образованиейин къанунар дигиш гъапIну кIури, чIал дубгуз гъитну ккундар. Ав ЕГЭ арайиз гъафихъан мина милли чIалар кивбаъ дигиш’валар духьнайиваликан мялум вухьуз, амма учу бабан чIаларин дарсар киврайи мялимариз манигъ’вал даршлуганси, ляхин тешкил апIурача. Дагъ. Огни шагьриъ миржиб мектеб а, ва вари мектебариъ гьуркIну милли чIаларин мялимарра лихура, дурарин сяътаринра дигиш’валар хьуз гъитундарча.
Гьар йисан ич баяр-шубари милли чIалариан кIули гъахурайи шагьрин, республикайин олимпиадйириъра пешкешнан йишвар гъадагъура, гьаддиин гизаф разира вуча. Мялимари ва ич шагьрин руководствойи бабан чIалариз аьхю фикир тувра. Дидланра савайи, бицIидарин багъариъра кмиди бабан чIалариан кружокар арццнача, думу ляхин абйир-бабарин активвалиинди ва администрацияйин мясляаьтниинди гъапIуб вуйи. Му ляхни гьарсаб миллетдин чан чIалнахьна гьюрмат айивал улупура.
2019-йисан 4-пи апрелиъ шагьрин 4-пи нумрайин мектебдиъ бабан чIалназ бахш дапIнайи республикайин слёт аьхю хъуркьувалиинди кIули гъубшнийи. Думу серенжемдиъ республикайин 27 райондиан 120 мялимди иштирак’вал гъапIнийи. Дагъ. Огни шагьрин глава Зейдулла Гьяшимов, дугъан кюмекчи Алаверди Халилов, УО-йин начальник Максим Аьлиханов, РД-йин бабан чIаларин Ассоциацияйин вакил – Зухра Дибирова, А.А.Тахо-Годийин ччурнахъ хъайи ДНИИП-диъ ляхин апIурайи Меседу Шурпаева, ДГУ-йин бабан чIаларин Центрин директор Марина Гьясанова ва хайлин жара аьлимар, илмарин кандитар ва пишекрар му аьхю мяракайиъ иштирак гъахьнийи. Зухра Ягь’яевнайи чан улхбаъ гъапиганси, мицисдар мяракйири ихь милли чIалар, культура, ухьуз ихь гъушу нас-лари гъитнайи аьдатар, тарихдин аьлакьйир уьрхюз кюмек тувру.
Ав, думу йигъан гьарсаб миллетди, чпин майднар ачмиш дапIну, чпин чIалнииди вуйи мяълийир гъапIну, хурагар гьязур гъапIну ва имбу кюгьне аьдатар улупну, жвуван чIалнахьна вуйи гьюрмат улупуз чалишмиш гъахьну. Гьаддиинди дурари бабан чIалнан заанвалра улупнийи.
– Гъи ихь мялимар милли чIалариинди вуйи учебникарихъди кьитди тямин вуйивалра мялум вухьуз. Гьарсаб чIалнаан китабарин урхбанна методикайин комп-лект дубхьну ккунду. Амма гъи ухьуз дурар адар, мялимар улихьдин йирси китабарихъди, программайихъди лихура. Гьаму месэлайианра уву саб-кьюб гаф гъапнийиш, ккундийзуз.
– Уву дюзди кIурава. Аьхиримжи къад йисандин арайиъ мектебарин библиотек-йириз бабан чIалниинди вуйи литературайин цIийи китабар дуфнадар. Гьаму ва бязи жара месэлйир чарасуз гьял дапIну ккуниваликан аьгъячуз. Бабан чIалнахьна вуйи рафтариз лигну, вари халкьдиз кьимат туврайиб ву. Ихь терефнаан мялимарихьна аьхю тIалабар айихь, амма мектебариъ бабан чIалнанна литературайин программйир адарди хайлин йисар ву. Гьаци, урхурайидариз лазим вуйи китабар, мялимариз – урхбанна методикайин китабар, рякъбан пособйир чапдиан удучIвурадар. Ихь мялимари йирси программайихъди ляхин апIури, хайлин йисар ву, гьаддиз гъи ухьу дурариз чухсагъул дупну ккунду. Гьаз гъапиш дурари, чпихьан шлуганси программа дюзмиш апIури, ихь баяр-шубариз дарсар кивра. Гъи учу гьаму месэла гьял апIувал ккун апIурача, китабарин гьякьнаан бицIидариз ва мялимариз гизаф читинвалар алахьура. Саб китаб шубур-юкьур ученикдигъна алабхъура. Мици ву-йиган мялимарихьан ляхинра тIалаб апIуз шулдар. Хъа гьаци вушра, мялимари чпихьан шлу жафа зигура.
