Жямяаьтлугъдин яшайиш ХХI аьсриз тялукьуб апIбан гъаразнаъ ади, аьхиримжи йисари ихь уьлкейиъ хайлин серенжемар кьабул дапIна. Гьадму гьисабнаан образованиейин цирклиъ вари терефариан артмиш вуйи, гъудуркьу пишекар наслар гьязур апIбиин умудлу вуди, хайлин дигиш’валар духна. Хъа гъи вари уьлкейиъ сикинсузвал ипнайи коронавирусдин инфекция себеб дубхьну, нубатнан ражари образованиейин цирклиъ духьнайи дигиш’валарин шагьидар духьнахьа.

 

 

 

Улупнайи уьзур жямяаьтлугъдин арайиъ яркьуди тарарабгъувализ аькси серенжемар кьабул апIури, кьувватнаъ ирчу Дагъустандин Глава Владимир Васильевдин тялукь указариз асас вуди, республикайиъ, гьадму гьисабнаан Хив райондиъра, образованиейин саки вари идарйириъ ляхин гъабхувал вахтназди дебккну. Гьадму саб вахтна, баяр-шубар ва мялимар илимдихьан ярхла дархьбан бадали, манзилнаъди компьютерихъан тина аьгъювалар тувбан ляхин кьувватнаъ ипна. Ав, сифте лигбариан му гьичра рягьят ляхинси, хъа бязидариз – тамшисира гьибгърашул! Хъа дидин «сир» мектебариъ урхурайидарин абйир-бабариз ачухъ дубхьнашул…

Хив РОО-йин начальник Назаряли Тарлановди къайд апIурайиганси, манзилнаъди аьгъювалар гъадагъувал, гьелбетда, райондиъ урхурайидаризна абйир-бабаризси, мялимаризра цIийивал ву.

– Улупнайи вахтназ райондин саки вари мялимарра, мектебариъ урхурайидарра тялукь жюрейиинди аьгъювалар гъадагъбаз улупнайи саб жерге сайтарин гьисабнаъ учIвна. Интернетдин майдандиъ аьгъювалар гъадагъувал кьувватнаъ ипувал, гъавриъ аза, гъулан шартIар фикриз гъадагъиш, аьхю гъалатI ву. Хъа уьлкейин гьякьикьат фикриз гъадабгъну, ухьу ухьуз гьюкмин кIулиъ айидари улупу рякъюъди гъягъюз мажбур вухьа.

Читинвалар гизаф а: гьадму гьисабнаан Хив ра-йондин вари гъулариъ интернетдин аьлакьа адар. Думу аьлакьа айи гъулариъра варидариз, интернетдиъ учIвну, аьгъювалар гъадагъуз мумкинвал айи телефонар, смартфонар адар. Месэла саб фици-вушра гьял апIбан метлебниинди мялимар урхурайидарин абйир-бабарихъди сатIиди WhatsApp-диъ дестйир ачмиш апIуз мажбур духьна. Читинвалар гьял апIбаъ вари рякъяр ишлетмиш апIувал чарасуз лазим ву, фицики манзилнаъди компьютерариан тина аьгъювалар тувувал образованиейин цирклиз адабтIурайи ичIак гьисаб ву, – гъапну дугъу.

Макьала гьязур апIури, узу саб жерге мялимарихъди ва абйир-бабарихъдира гюрюшмиш гъахьунза. Дурарин фикрар исихъ чап апIурача.

Гюлизар Гьяжимурадова, Хиварин мектебдин мялим: «Манзилнаъди тялукь саягъниинди аьгъювалар тувувал улупнайи цирклин вари иштиракчйирик кялхъювал ву. Мектебдиъ баяр-шубариз гьарсаб дарснаан илим тувбиин тялукь пишекрар машгъул ву. Хъа гьамус ухьуз фици алабхъна: узу йиз бицIирихъди саки вари дарсар аьгъю апIуз мажбур шулаза. Узуси вари абйир-бабарра. Хъа гьамусдин ФГОС-арин программайиз асас вуди, бицIидарихъди аьгъювалар гъадагъбаъ зегьмет зигуз сар касра гьязур дарувалиин инанмиш вуза. Гьарсар кас чав ктабгъу рякъюъ пишекар ву».

Саяд Шягьсинова, Ляхлаарин мектебдин директорин аьгъювалар тувбан меселйириз лигру заместитель: «Мушваъ асас роль абйир-бабари уйнамиш апIура. Мялимди табшуругъар хътаура, гьял дапIну кьяляхъ хътау гьязур жавабар ахтармиш апIура. Мялимдин баяр-шубарихъди чIиви аьлакьа шуладар. Хъа мялимди фукьан гъаврикк ккаърашра, читиндитIан дарснан гъавриъ адрахъру бицIидар шулу. Я варидарин абйир-бабарра зигьимлудар дар. Му гафар сар касдин терефназра кIурайидар дариз. Вари зигьимлудар шули аьдат дар. Хъа гъийин аьгьвалатнаъ дурари гьапIди? Тамам жавабар адру суалар йигълан-йигъаз артухъ шула».

Анвер Хидиров, Мажвгларин мектебдин директор: «Харижи чIаларин мялимдиз игьтияж’вал гьисс апIури, улихьна йисари учу тялукь къайдайиинди инглис чIалнаан аьгъювалар гъадагъувал гьяракатнаъ ипнийча. Жикъиди кIурза: думу аьгъювалар гъадагъуб дар. Сарун му жюрейиинди илим тувбакан яркьуди улхубра маракьлуди рябкъюрадарзуз. Урусатдиъ, гьадму гьисабнаан ихь республикайиъра, коронавирус уьзрихъи арайиз дуфнайи аьгьвалат къайдайиз дуфну, ухьу багахь вахтна аьдати къайдайиинди аьгъювалар тувбахъна гъюрувалик умуд кивурхьа».

Ав, гьамусяаьт арайиз дуфнайи гьякьикьатди образованиейин цирклиз «натижалу» тясир апIрувалин вари гъавриъ ахьа. Вушра, гьюрматлу абйир-бабар, урхурайидар ва мялимар, вари терефарихъан фикир дапIну, сар-сариз сабур тувай. Улупнайи муддатнаъ гьарсар ичв веледдиз зигьим тувбан гъайгъушнаъ йихьай.