Коронавирусдин тягъвни агьалйириз туву чIуру тясир цIиб апIбан ва читин аьгьвалатнаъ ахъу ватанагьлийириз кюмек тувбан бадали, ихь уьлкейин кIулиъ айидари бицIидар айи хизанариз саб жерге цIийи пособйир тяйин гъапIнийи. Гъи гизафдар гьадму пособйир фила ва фици адабгъуруш, фуну документар лазим вуш, гъаразнаъ а. Гьаму месэлайин ва чпи гъабхурайи ляхнин гьякьнаан мялуматар гъадагъбан бадали, узу улихьна йигъари «Табасаран район» МО-йиъ айи УСЗН-дин начальник Элина Байрамовайихъди сюгьбат гъубхунза.

 

– Элина Абулфетовна, уву регьбервал туврайи идарайи гьуркIрайи асас игьтияжар фицдар ву?

– Урусатдин правительствойин 2020-пи йисан 31-пи мартди адабгънайи 384-пи нумрайин къарариз асас вуди, 3-йислан 7 йисазкьан вуйи бицIидариз гьар вазлиз тяйин дапIнайи пулар адагъбан бадали ватанагьлийир гьяракатнаъ а. Гьадму къанундиз асас вуди Дагъустан Республикайин Правительствойи 4-пи майиъ 86-пи нумрайин къарар адабгъну. Дидиъ улупнайиганси, пособие гъадабгъбан бадали бицIир Урусатдиъ яшамиш шули айи касарикан вуди ккунду. Думу пособие абйир-бабарикан сарин лик-рихъ хъибтIру. Думу адабгъбан бадали УСЗН-диз аьрза дибикIну ккунду. Гьацира МФЦ-йиъ логин ва пароль адабгъну, «Госуслуги» порталиъ айи хусуси кабинетдиъра аьрза гъибтуз ва лазим вуйи жара документарра ацIуз шулу. Вари документар тувбалан кьяляхъ 10 йигъандин арайиъ думу месэла гьял апIуру. 3 йислан 16 йис’инакьан яш вуйи бицIидариз саб ражари тувру 10000 манат тувбан гьякьнаанра зиихъ улупнайи идарйириз илтIикIуз шулу.

Гьар вазлиъ бицIидариз 16 йис хьайизкьан 206 манат пособие тувра. Райондиъ гьадму пособие адабгъурайи бицIидарин кьадар 7150 кас ву. Ялгъузди яшамиш шулайи дадйирин бицIидариз 412 манат пособие тувра. Гьадму пул адабгъурайидар 108 кас ву.

БицIидар бабкан гъахьиган тяйин дапIнайи саб ражну туврайи пособие-йин кьадар 18 004,12 манат ву, думу тувбан бадали учу 193 касдихьан документар кьабул дапIнача.
Дидланра савайи, бицIидариз 1 йисна гьацI хьайиз гьар вазли хъайивал апIбан гьамцдар пособйир улупна: сарпи бицIириз – 3375,77 манат, хъа 2-пи бицIириз – 6751,54 манат. Му пособйир тувбан бадали 901 касдихьан документар кьабул дапIнача, пособие адабгъурайидарин кьадар 984 кас ву.

Армияйиъ гъуллугъ апIурайи жигьилин гьямилади айи хпириз – 27680,97 манат кьадарнаъди, армияйиз душнайи жигьилин бицIириз гьар вазли 12219,17 манат пособйир тяйин дапIна.

Алиментар тувуз даккни абйир-бабарин бицIидаризра гьюкуматди гьар вазли 300 манат пособие тувру. Райондиъ гьадму пул адабгъурайидар 3 кас ву, бицIидар – 5.

Дагъустан Республикайин Главайин 2007-пи йисан 31-пи майди адабгъу 71-пи нумрайин указдиз асас вуди, хизандиъ 5-пи бицIириз ва дидлан зина вуйи бицIидариз гьар йисан 10 агъзур манат, хъа йицIурпи бицIириз ва дидлан зина гъахьидариз 300 агъзур манат; кьюдюхрар гъахьиган – 20 агъзур манат, шубур бицIир сатIиди гъахьиган – 100 агъзур манат пособие тяйин дапIна. Му пособйир анжагъ саб ражнутIан туврудар дар. Гьамусяаьт 11 касдихьан документар кьабул дапIнача, 10-рихьан – хьурпи бицIириз ва дидлан зина вуйидариз улупнайи пособйирин гьякьнаан, 1-рихьан – кьюдюхрариз улупнайи пособйирин гьякьнаан.

Сарпи бицIир гъахьи ва жара йи-швариан бицIир уьрхюз гъадагъу хизанариз 2017-пи йисандин 28-пи декабриъ кьувватнаъ убчIву 418-пи нумрайин ФЗ-йиз асас вуди, 10119 манат пособие тяйин дапIна. Гьадму пул адабгъурайидар Табасаран райондиъ 508 кас ву.

2020-пи йисан 1-пи июндиз вуйи улупбариинди, УСЗН-дин бицIидар хъайи хизанарихъди ляхин апIурайи отдели 7150 пособие гъадабгъурайи 16 йис хьайизкьан вуйи 14901 бицIирин гьар вазли гъадабгъурайи пул вахтниинди тувбан месэлйир гьял апIура.

Сабпи классдиз гъушу бицIидариз саб ражну туврайи пособие тяйин апIбан 287 касдин документар кьабул дапIна.

Цци 1-пи июндиз вуйи улупбариинди, райондиъ гьар вазли 542 манат адабгъурайи 2410 кас зегьметнан ветеранар, 817 манат адабгъурайи далу терефнаъ гъахьи 256 зегьметкеш, 1089 манат гъадабгъурайи реабилитация-йикк ккахъу 9 кас а – вари 2675 кас.

Гьацира, гъачIир накьвдик кивуз 6124 манатна 47 кепек кьадарнаъди социалин пособие улупна. Думу пособие тувбан бадали 6 касдихьан документар кьабул дапIнача. Ич управленийин электронный базайиъ гьар вазли пулин маважиб адабгъурайидарин кьадар 36702 кас ву, дурарикан 10353 касди льготар адагъура.

– Ватандин Аьхю дявдин иштиракчйириз, ветеранариз, жара гъагъи гьядисйирин иштиракчйириз, инвалидариз вуйи льготар швнур касди ва фунуб кьадарниинди гъадагъура?

– Гьамусяаьт Табасаран райондиъ Ватандин аьхю дявдин иштиракчйир – 2 кас, Ватандин Аьхю дявдин инвалидарихъди ва иштиракчйирихъди сабси гьисаб апIурайидар – 43 кас, Ватандин Аьхю дявдиъ гъакIидарин хизанар – 38 кас, Чернобылиъ аварияйин натижйир терг апIуз гъушдар – 21 кас, ЧАЭС-диин аварияйин натижйир терг апIури гъийихдарин хпар – 2 кас, инвалидар – 2709 кас, инвалид бицIидар – 485 кас, зегьметнан ветеранар – 2265 кас, гизаф бицIидар хъайи хизанар – 1874 кас, реабилитация гъапIдар – 6 кас, йисар тамам дархьиди фашизмдин йисирвалиъ гъахьидар – 1 кас, гъулан пишекрар – 2999 кас, дурарикан: педагогвалин ляхин апIурайидар – 2299 кас, медицинайин цирклиъ лихурайидар – 484 кас, культурайин цирклиъ лихурайидар – 113 кас, социальный ляхниъ айидар – 68 кас, мал-духтрар – 44 кас а.

Гьадрариз варидариз льготйир улупна. Дявдин ветеранариз уьмурлугъ гьар вазли 2000 манат иливна. Чернобылин АЭС-диъ радиацияйикк ккахъу касариз гьар вазли пулин компенсация тувра: 1-пи группайиз – 16769 манат, 2-пи группайиз – 8967 манат, 3-пи группайиз – 3353,80 манат.

– Читин гьялнаъ айи хизанариз фициб фикир туврачва?

– 2020-пи йисан ич идарайи лап читин гьялнаъ айи хизанарихьан кагъзар уч дапIна, дурариз рубкьурайи пулин дакьатар гьар йисан июлин вазлихъан декабрин вазлизкьан тувди. 2019-пи йисан 287 бицIириз гьаруриз 2000 манат пул тувну. 2020-пи йисан 1-пи июндиз ич управлениейи саб хайлин документар уч дапIна, Дагъустан Республикайиъ ва Урусатдиъ айи вузариъ ва ссузариъ урхурайи 814 студентдиз социалин стипендия гъадабгъбан бадали льготарин справкйир тувна.

Гьаму йисан учухьна «Зегьметнан ветеран» кIуру ччвур гъадабгъуз 20 кас илтIикIну. Гьадму касарин лазим вуйи кагъзарра гьязур дапIну, РД-йин зегьметнан ва яшайишдин артмиш’валин министерствойиз хътаунча.
Цифровой телевидениейиз лазим вуйи авадлугъар гъадагъбан бадали гизаф бицIидар хъайи читин гьялнаъ айи 13 хизандиз саб ражну вуди пулин кюмек тувунча.

– Райондиъ гъахру фицдар серенжемариъ иштирак шулучва?

– Ич идарайин вакилар Табасаран райондиъ кIули гъягъюрайи вари жюрейин серенжемариъ жанлуди иштирак шулу: 9-пи Майдиз, бицIидар уьрх-бан Йигъаз, дадайин Йигъаз, вари халкьарин инвалидарин Йигъаз, кьабидарин Йигъаз бахш вуйи серенжемариъ.

Гьацира Табасаран райондин УСЗН-ди 2020-пи йисхъанмина «Урусатдин гьюрматлу донор» ччвур айидариз гьар йисан 14570,36 манат пул тувуз хъюгъди. Дицдар райондиъ кьюр кас а. Дурариз 2020-пи йисан гьамусдизкьан му пул Республикайин ифи удубзру станцияйиан туври айи.

– Элина Абулфетовна, интервью тувбаз чухсагъул. Яв цIийи гъуллугъра мубарак ибшри, ляхниъ аьхю хъуркьувалар ишри.