Гюльнара Мягьямедова
Кьюрдун вахт улубкьна. Йисандин аьхъю фаслин жилин йиф дабхъну, миркклуцIра улубзурайи гьавйириан инсанариз рякъяриъ, кючйириъ шлу хатIалу дюшюшар артухъ шулу. Миркклилан ку-чвурхну инсан алдакруган, дугъу сабпи нубатнаъди чан кIул, беден уьбхюри, жилиин хилар дивру, ва натижайиъ кми-кмиди хилариз иццру апIуру, хилин кIурбар уьргъюру, табар гьудутIуру. Гьацдар ва жара хатIалу дюшюшарихьан жвув фици уьрхюруш газат урхурайидариз мялуматар тувбан бадали, газатдин редакция-йиз Н.Цахаевдин ччвурнахъ хъайи Республикайин травматологияйин центрин травматологияйин ва ортопедияйин отделениейин заведующий, хиларин кIурбарин хирург-травматолог ихь ватанагьли Артур Къурбановдиз теклиф гъапIнийча.
– Артур Аьбдуллаевич, инсандин хил бедендин саб пай ву. Дидиз иццру гъапIиган, думу гъюбгъиган, сифтена-сифте гьапIну ккундуш, ктибтуб ккун апIурача.
– Инсандин хил гизаф кьадар жвилли кIурбарикан, табарикан, нервйирикан, хамракан арайиз дуфнайи саб пай ву. Алдакну, хилиз иццру гъапIган, гьадабтIган, гизафдари, хилтIан дар, сагъ шулу, кIури фикир апIуру ва гизаф дюшюшариъ духтрихьна илтIикIури шулдар. Хъа саб-кьюб ваз улдубчIвну, иццру гъапIу хил сагъ даршлуган, тIубар ришвуз даршлуган, духтрихьна гъюру. Фунуб зиянра тазади имиди сагъ апIуз рягьятди шулу.
Кьюрдну рякъяриин миркклуцI улубзу, дурариз миркк гъиву вахт варитIан читинуб ву. БицIидар, аьхюдар кючйириъ чвурхури, алдакури, хатIалу дюшюшар арайиз гъюру. Инсан алдакруган, жилик сифте вуди кубкIрайиб хил ву. Эгер учву, ясана ичв бицIири алдакну, хилиз-ликриз иццру гъапIнуш, фикир тутрувди мигъибтанай, дишлади багахь хьайи травмпунктдиз духтрихьна илтIикIай. Духтри хатIа гъабхьи йишван кьюб терефнахъан рентгендин шиклар адагъуру, кIурбар сагъ шлуси гипс иливуру. Хъа духтрихьна дурушди гъузиш, гъюбгъю кIураб дюз дарди сагъ хьуз мумкин ву, хъа вахтналан думу дюз апIуз лапра читинди шулу. Дицисдар дюшюшар духтрариз гизаф алахьури шулу.
ГьадабтIу зиян гъабхьиганра, гизаф дюшюшариъ ухьу тIуб, хил илибтIну гъитрахьа. ТIубан дюгьбар диржуз шули адрувализ фикир туврадархьа. Зиян сагъ хьпан кьяляхъра гьаци биржуз даршули гъубзру вахтар шулу. Гьаддиз вахтниинди духтрарихьна илтIикIай, дурари учвуз кюмек апIиди.
– Улихьнаси Мягьячгъалайиъ тикилишчивалин объектдиин болгаркайин чарх ултIубчIвну, дидихъди лихурайи касдин хил хътабтIнийи. Думуган яв регьберваликкди Республикайин травматологияйин ва ортопедияйин центрин хирургари гьадму касдин хил хъибтIну кIури, вари махлукьатлу мялуматарин дакьатариъ хабар тувнийи. Гьаддикан ктибтуз шулнухьан?
– Дугъриданра, гьаму йисан сентябрин вазлиъ гьациб гъагъи дюшюш гъабхьнийи. «Болгаркайихъди» лихурайи Азербайжандиан дуфнайи тикилишчийин, хатIасузвалин къайдйир дюрюрхри хьувализ лигну, саб терефнахъан хамтIан кимдарди, саки хуршлихъанкьан хил хътабтIнийи. Думу гъагъи гьялнаъди республикайин травматологияйин ва ортопедияйин больницайиз гъахнийи. Узу думу вахтна ляхниъ адайза, хялужвди душнайза, хъа больницайиан дих гъапIиган, гьяракатниинди ляхниз хъуркьнийза. Больницайин ужударсдар хирургарин десте уч дапIну, табар хъитIри, хил кибтIбан операция кIули гъубхнийча. Ич метлеб хил уьбхюб вуйи. Ифдин табар хъитIри, кьюб сяаьтна гьацIтIан артухъ вахт гъубшнийич. Гъагъи операцияйин натижайиъ хил гъюбхнийича. Хъайигъан ва дидин кьяляхъ гъубшу гьяфтайиъ хил маниди вуйи, тIубаризкьан ифи хъубкьрайи. Гьелбетда, зийнар цIиб сагъ хьпан кьяляхъ, думу хилин хъана жара операцйир гъахувал лазим ву. Больницайиан деетбан кьяляхъ, думу кас учухьна илтIикIундар, чан ватандиз гъушну.
Мицисдар хъуркьувалариинди гъуху операцйир цIибтIан шулдар. Гизаф дюшюшариъ хил сагъ шулдар. Сабсан дюшюш кIваин апIурза. Сад йишван сяаьт сабдиъ узуз больницайиз дих гъапIнийи. Ич отделениейиз Бабаюртдиан сар жигьил духнайи. Дугъан, бетон бикьру аппаратдихъ ляхин апIурайи вахтна, хил гъябхъну, тIубар дачархьнайи. Саб тIуб кьайдайиз хуз гъабхьундайи, думу сагъ апIуз шулдайи, хъа тмуну тIубан операция дапIну, сагъ гъапIнийча. Гьаддиз варитIан ужуб хатIасузвал уьбхюб ву.
– Гьацдар дюшюшар алахьиган, сабпи кюмек фициб дубхьну ккунду?
– Сабпи кюмек: эгер гьадабтIу зиян вуш, марцци жунайихьди илибтIуб, эгер хил-лик гъюбгънуш, дишди вуйи кьул иливну, рибшвуз даршлуси илибтIуб. Кьюбиб дюшюшариъра гьяракатниинди больницайиз духну ккунду.
– Уву вахт-вахтарик уьлкейин жара регионаризра гъягъюри шулва. Думу регионарин агьалйир увухьна фицдар суалар ади илтIикIуру?
— Ав, узу Чечен Республикайиз, Ингушетияйиз, Кабардино-Балкарияйиз гъягъюри шулза. Душваъ аьзарлуйир кьабул апIурза. Аьзарлуйирин аьрзйир вари йишвариъ сабсдар ву. Амма Дагъустандиъси дарди, думу республикйирин больницйириъ ухьухь адру жюре ужудар микроскопар, медицинайин жара алатар а. Хъа медицинайин ужудар пишекрар гьуркIну адар.
– Гизафдари гатйир, хуйир уьрхюри шулу. Дурари кьацI гъапIиган, бацар кцIахиган, фикир тутрувди гъитру. Гьаддикан фу пуз шулвухьан?
– Хуйирихъди, гатйирихъди тамшир дарапIу кас ихь арайиъ цIибтIан дидрихъур. Эгер гатди, хуйи бацар кцIахиш, кьацI гъапIиш, чарасуз травмотология-йин отделениейиз илтIикIну ккунду. Эгер инсандин хилик зиян кади, думу зийник гьяйванатдин шурш кубкIишра, хатIа а, духтрихьна илтIикIуб лазим ву. Гьяйванатарик «деллувал» уьзур кади хьуз мумкин ву. Думу чIуру уьзриан инсан ккададархьуб мумкин ву. Гьаддиз, вахтниинди руб йивуб лазим ву.
– Сюгьбатнан аьхириъ сабсан суал: хатIа-балайихьан ярхла хьпан бадали, духтрари фицдар теклифар дивра?
– Узу зиихъ гъапиганси, ляхин апIруган, гъафил дархьуб, хатIасузвалин къайдйир уьрхюб, физкультурайиин машгъул хьуб ужуб ляхин ву. МиркклуцI али вахтна ликариин алахьрудар сарс кайидар вуди ккунду, яшлуйири маргъ, гьяса хьади лицуруш, ужи шулу.
– Артур Аьбдуллаевич, увуз инсанарин сагъламвал уьбхбан гъуллугънаъ хъана заан хъуркьувалар ккун апIурача, яв маракьлу сюгьбатназ чухсагъул.
