Зубайдат Шябанова
Инсандин уьмриъ мектебди, хъа асас вуди мялимари аьхю роль уйнамиш апIура. Ихь аьгъюваларин бина мектебдиъ ккебгъра, ва уьмрин рякъярра ухьуз мектебдиан арццра.
Мялимвали инсандикан, заан аьгъюваларси, рюгьнан кьувват, ижми хасият, сабурлувал ккун апIура, фицики пишейиз вафалу мялимди, гьарсар чахь урхурайир бахтлу инсан хьпан бадали, дугъаз, чан аьгъюваларси, рюгьнан ва гьиссарин кьувватра тувра.
Гъи уьлкейиъра, мектебариъра шулайи дигиш’валарин шагьидар вухьа. Читинвалариз дилигди мялимвалин пише ктабгъурайидар айивалиин рази дархьиди гъузуз шулдар.
«Йиз сарпи мялим Нурудин Жамалудинович Шихов зат кIваълан гъягъюдариз. Думу ккергъбан классарин мялим ву. Дугъу ич аьгъювалариан ужуб шибритI дивнийи. Ккергъбан классариъ аьгъюваларин бина ужуб гъабхьиган, заан классариъ цIийи предметарианра аьгъювалар рягьятди гъадагъуйчу ва варибдин гъавриъ ахъуйчу. Заан классариъра ужудар мялимар хайлиндар айи. Мисалназ, физика ва информатика кивру Султан Насуровди йиз гъюзимбу уьмрин рякъюз аьхю тясир гъапIну. Думу бажаранлу мялимдин дарс кивбан къайда гъи узу жвуван ляхниъ ишлетмиш апIураза», – гъапну ич сюгьбатнаъ физикайин ва математикайин дарсар кивру жигьил мялим Халибег Ферзуллаевди (шиклиъ).
Ферзуллаев Халибег Исламович 1997-пи йисан Табасаран райондин НичIрас гъулаъ бабкан гъахьну. Мектебдиъ 9-пи класс ккудубкIбан кьяляхъ, дугъу сифте Мягьячгъала шагьриъ уьру дипломдиз гуманитарвалинна педагогикайин колледж, хъасин ДГУ-йин математический факультет ккудубкIну.
«Математика кивру мялимвалин пише гъадабгъган, адашди узуз земский мялимди гъягъюз теклиф дивнийи. Узуз думу программайиинди ич гъулаз, НичIрасна гъягъюз ккун гъабхьунзуз. Думуган мектебдиъ математикайин дарсар кивру мялимра адайи. Гъулаз директорихъди гафар апIуз гъушнийча. «Земский мялим» программайиинди лихуз гъюру мялимдихьна асккан гьисаб саб ставка, 18 сяаьт, тувуб тIалаб апIура. Амма директори чаз думукьан сяътар тувуз мумкинвал адруваликан гъапнийи. Гьадмуган Хив райондин образованиейин отделиз илтIикIнийза. Дилин учу Гъвандикк гъулан мектебдиз гьаънийи. Мектебдин директор Рамазан Шябановди узу гьюрматлуди кьабул гъапIнийи ва «Земский мялим» программайиан узуз физикайианра, математикайианра дарсар тувуз шлуваликан гъапнийи. Дарсар ккергъайиз Мягьячгъала шагьриъ мялимарин пишекарвалин дережа за апIру институтдиъ физикайиан дарсар гъадагъунза.
Учу, РД-йин образованиейин министерствойиз кагъзар тувну, шубуб терефнан йикьрар гъийитIунча. Коллективдира узу лап маниди кьабул гъапIну. Магьа «Земский мялим» программайиинди лихури, цци 4-пи йис гъябгъюрайиз, сад йисансан дилихну ккунду.
Гъи жигьилари, асас вуди баяри мялимвалин пише гьеле-меле ктабгъури амдар. Дюзди гъапиш, ДГУ ккудубкIиган узузра лихуз сифте ккунди адайзуз. Хъа адашдина дадайи, пишекарвал гъадабгъган дидин аьгъювалар фикриъ уьмурлугъ гъузбан бадали, асккан гьисаб шубуд йисанкьан дилихну ккуниваликан, математика ва физика предметар гъагъидар вуйиваликан, йиз аьгъюваларин шибритI мюгькамди гъубзбан бадали, узу ляхин дапIну ккуниваликан гъапнийи. Мидланра гъайри, миллион манат хизандиз аьхю пул ва кюмек ву. Думу пулинра, чан ужударси, харжи терефарра гизаф а. Мисалназ, сад йисан дилихну, отпуск гъадабгъиш, гьадму отпускдин вахт аьлава вуди хьуд йис’ин иливура. Гьаци вуйиган хьуд йис ваъ, хьуд йисанна хьуб вазли дилихну ккунду. Программайиинди сад-кьюд йисан дилихну хътакдарра а. Мицдар дюшюшариъ гьюкуматди пул вари кьяляхъ бисуру.
Узу 5-пи классдилан гъадабгъну 11-пи классдизкьан дарсар кивраза. БицIидарин аьгъюваларикан улхуруш, гьамци пуз ккундузуз: эгер ккергъбан классариан хъюгъну, математикайиан аьгъюваларин асас бина адарш вая лап зяифди вуш, дицир бай-шураз заан классариъ урхуз читинди шулу. Мидланра гъайри, бязидари жюрбежюр себебариан хъади-хъади швнуд-сад йигъан дарсар ккадауру. Математикайин саб вая кьюб дарс гъидирчган, цIийи темайин гъавриъ ахъуз гъагъиди ву. 5-6-пи классдиъ бязи урхурайидариз, зарб апIбан таблица имиди гъубзри, 3-пи классдин программакьан аьгъдар. Гьамцдар дюшюшариъ лихуз читинди шулу», – гъапнийи Халибег Ферзуллаевди.
Дугъриданра, гъи жигьил мялимариз мектебариъ лихуз думукьан гьииди дар. Думу пишейин аваза улихь вахтариси заан ва адлу апIбан, мялимарихьна гьюрматлуди янашмиш хьпан ухьу вари гъайгъушнаъ духьну ккунду. Фицики, эвелиъ гъапиганси, уьмрин рякъюз раккар мектебдиан арццра.
