Умгьанат Сулейманова
Гъийин девриъ образование гъадабгънайи жигьил пишекрар ихь арайиъ гизаф а, амма дурарин аьгъюваларин ерийи мялимарик гизаф гъалабалугъ кипна. Мисалназ, цци Гь.Б. Къазиаьгьмедовдин ччвурнахъ хъайи Дербентдин пишекарвалинна педагогвалин колледждик урхуз кучIвуз дуфнайидари имтигьнар туврайиган, дурарин аьгъювалар фицдар вуш, узура шагьид гъахьунза. Урхуз кучIвуз дуфнайи баяр-шубарин аьгъювалар ахтармиш апIурайи колледждин отделениейин заведующий Ширинат КIаручевайи узуз абитуриентарин жавабарихъ хъпехъуз теклиф гъапIнийи. Жикъиди кIуруш, йицIур баяр-шубарикан анжагъ кьюрихьантIан читин дару суалариз жавабар тувуз гъабхьундайи.
Гьаз мициб аьгьвалат арайиз дуфнаш, мектеб ккудубкIу урхурайидарин аьгъюваларин дережа гьаз мициб асккануб вуш, узу улихьнаси, 17-пи ноябри къайд апIурайи Варихалкьарин студентарин йигъан гъаншариъ, Ширинат КIаручевайихъди сюгьбат гъубхунза.
КIаручева Ширинат Умалатовна филологияйин илмарин кандидат, Урусатдин кьялан пишекарвалин образованиейин гьюрматлу гъуллугъчи, Дагъустан республикайин лайикьлу мялим ва образованиейин отличник ву. Дугъан образованиейин цирклиъ лихури 30-йистIан артухъ ву.
– Ширинат Умалатовна, рягьти суаларизкьан жаваб тувуз даршлу, ккергъбан классарин мялим хьуз ккайи касди закур ихь бицIидариз фу улупиди?
– Дугъриданра, гъи образованиейиъ арайиз дуфнайи аьгьвалат читинуб ву. Учухьна урхуз кучIвуз гъюрайи баяр-шубариз айи, мектебдин программайиъ улупнайи аьгъювалар йислан-йисаз кьит шула Гьамусяаьт учуз, колледждин мялимариз, ляхин апIуз гизаф читин дубхьначуз. Йисариинди зегьмет зигури, фици вушра гьадрарикан ужудар мялимар ктауз чалишмиш шулача. Улихьна йисари ич студентар республикайин дережайин олимпиадйириъ, конкурсариъ иштирак шуйи, ва дурари кми-кмиди сабпи, кьюбпи йишвар гъадагъуйи. Хъа гъи гизаф читинди вучуз, фуж гьаъруш, мюгьтал шулуча.
Гъийин девриъ жигьиларин урхбахьна мициб янашмиш’вал ади хьувалин жюрбежюр себебарра а. Мектебариъ ккебгъбан классариъ дарсар киврайи мялимар дипломар айи ужудар пишекрар ву, дурарикан аьхю пай ич студентар ву. Гьамусдин деврин баяр-шубар вари телефнариин машгъул духьнайиб варидариз мялум вухьуз. Мисал вуди гъадабгъухьа хьур касдикан ибарат вуйи хизан. Гъирагъдихъан гъилигиш, вари телефнариъ учIвна. Гьаци шулу яягъди рякъ-хулиъ гъягъруганра, автотранспортдиъ деънайиган… Телефондиъра ухьуз лазим вуйи мялуматар а, думу ляхнизра ухьу къаршу дархьа. Хъа гьарсаб ляхнин кьадар айиб ву. Гъи ихь варидарин улихь хьайи месэла – бицIидарихьди мектебдиъ аьгъювалар гъадагъуз гъитуб ву, гьаддиз му ляхниз асас фикир гизаф тувну ккунду. Телефниъ СМС-ка вушра гъалатIар кади гьаз бикIурухъа, дюзди бикI. Телефонра дюзди либхуз аьгъяди ккунду.
Хъанара текрар апIураза: мектебариъ урхурайи баяр-шубариз, студентариз аьгъювалари тувру кьувват аьхюб ву. Инсан чан гафнан, кьастнан кьувват заан апIуз чалашмиш духьну ккунду. Ачухъди кIураза: Совет гьюкуматдин мектебариъ урхури гъахьи баяр-шубаринсдар аьгъювалар гъийин девриндариз адар.
– Гъюз имбу гележегдиз фици сагъиб тувурчва? Колледждиъ урхурайидарин аьхюну пай дишагьлийир ву.
– Му ужуб суал ву. Узура дишагьли, баб, мялим вуза. Узузра кьюр риш азуз. Хулан ва хизандин ужагъ уьбхюрайир, веледариз тербия туврайир дишагьли ву. Гъийин студент шубари алахьурайи палтар, дурарин апIру гаф-чIал, аьгъювалар гъяркъю вахтна, узуз дурарин гележегдикан гизаф фикир кади шулзуз Мялим классдиз гъафиган, дугъан гъиллигъ-хасият, апIру гаф-чIалнан къайда, алабхьнайи палат, хъюхъ марцц апIру ягълухъра кмиди, бали-шуру нумунади гьисаб дапIну ккунду. БицIириз ухьу фициб рякъ, фициб къайда улупиш, думу гьаддиз дилигну гъягъиди. Гъийин деврин студент шубари мектебдиз гъюрайи бицIидариз фициб дарс ва тербия тувур кIури, хиял вуяв? Гьамусяаьт мялимариз ва аьлимариз кайи гъалабалугъ саб ву: учу зигурайи зегьметнан натижа закурин йигъан фициб шуйкIан? Колледж ккудубкIну гъушу студентар наан, фунуб мектебдиъ лихураш, гюзчивал гъабхури шулча. Колледж ужуди ккудубкIдари, заан университетариъ урхуб давам дапIну, мектебдиъ ляхинра апIуру. Улихьна вуйи йисариз гъилигу вахтна, дицисдар студентар цIибтIан имдарич.
– Гъи колледждиъ лихурайи асас пай мялимар саб кьадар яш дубхьнайидар ву. Гележегдиъра думу ляхин ужуди давам апIру мялимар ккунду. Учву дарсар киву студентарикан шликIа колледждиъ ляхин апIурайин?
– Ав, гъи колледждиъ ляхин апIурайидарин аьхюнубсиб пай учу дарс киву студентар вуйич. Ич ляхин давам апIру ужудар студентар колледждиъ гъитуз чалишмиш шулача. Думу гьарсар мялимдин вазифа ву – чан ляхнин ла-йикьлу давамчи гьязур апIуб. Мумкинвал ккабхъну имиди, узухь урхурайи баяр-шубар вари дюн’яйиъ къайд апIурайи студентарин йигъахъди мубарак апIураза. Гъит гележегдиъ дурарин аьгъювалар артухъ ишри, хъа ихь СВО-йиъ айи чвйир, абйир, уьмрин юлдшар – вари, гъалиб духьну, кьяляхъ гъюри.
