Умгьанат Сулейманова
Фунуб уьлкейиъ дуланмиш гъахьишра, жвув бабкан гъахьи юрд гьарсар касдиз ширин ву. Му гафар Тверь шагьриъ хайлин йисари яшамиш шулайи ихь ватанагьли, духтир-хирург, профессор Мурад Мурадялиевди кIурайидар ву.
Му касдихъди узу, дюшюш дубхьну, таниш гъахьунза. Мягьячгъала шагьриъ йиз мирасарин сумчриъ тамадайи Москвайиан дуфнайи Мурадялиева Марият Мурадовнайиз гаф тувнийи.
«Узуз ихь чIал аьгъдар кIури, милиганай, йиз дада урус дишагьли, хъа адаш табасаранлу вуйиз, гьаци вуйиган узура табасаран дишагьли вуза. Учу Урусатдиъ бабкан духьну, аьхю гъахьну кIури, ихь халкьдин аьдатарин гьюрмат гьаммишан уьбхюрача. Узу Табасарандин тарих аьхю аьшкьниинди ахтармиш апIури, урхуз хъюгъю вахтна, ухьу адлу халкь вуйиб аьгъю гъабхьунзуз. Узу табасаран дишагьли вуйивалиин гьадмукьан уткан вуза», – дамагъ кади гъапнийи Мариятди чан улхбаъ.
Дугъан гафариин аьшкьлу гъахьи узу му дишагьлийихъди таниш гъахьнийза. Узу газатдиъ ляхин апIурайиб аьгъю дубхьну, Мариятди чан адашдикан макьала бикIуб ккун гъапIнийи. Гьамци Мариятдилан тина дугъан адашдихъдира таниш гъахьунза.
Мурад Аьлиевич Мурадялиев 1937-пи йисан Табасаран райондин Су-лантIил гъулаъ бабкан гъабхьну. 1966-пи йисан Дагъустандиъ зарбди жилар гъутIурччвкан, мурарин гъул бегьемди гъарабгънийи ва Мурадялиеварин хизан Дагъ. Огни шагьриз кюч гъабхьнийи. Гъи Мурад Аьлиевичдин варис-мирасар вари гьаму шагьриъ дуланмиш шула. Ва думу багахьлуйирихьна хялижвди дуфна кIури, хабар кубкIиган, узу дугъахъди гюрюшмиш гъахьунза.
«85 йис дубхьнашра, гьар йисан ватандиз гъюри шулза. Йиз аба ва баб, чвйир-чйир му ругарик кивна, ва мина гъювал гъи йиз буржи вуйиз. Ич дада кетIерццну кечмиш шлу вахтна анжагъ шубуд йис вуйиз. Учу кьюр чвйир вуйча – Мюгьюряли ва узу. Адашдин кьюбпи хпирикан шубур чи – Хатун, Эспет, Тамум – азуз. Дупну ккундуки, абайиинди вуйи чвйир-чйир варитIан багахьдар шулу. Узу 7-пи класс Халагъ ккудубкIну, 10-пи классдизкьан Гумиъ гъулаъ гъурхунза. Хъасин Мягьячгъала шагьриъ медучилищейиъ урхуз учIвну, кьюд йисна гьацIаъ душваъ дурхну, СиртIич гъулаз фельдшерди ляхин апIуз гъафунза. Сад йисан мушваъ дилихну, 1961-пи йисан армияйиз гъушунза. Сарун гьадлин гъафир, Тверь шагьриъ Калининский медицинский институтдиъ урхуз учIвунза. Вуз ккудубкIуриз гьадушваъ мялимди лихуз теклиф гъапIнийзуз. Сарун мялимвалра апIури, Тверь шагьриъ 7-пи больницайиъ хирургди лихуз хъюгъза, – ккебгънийи сюгьбат Мурад Аьлиевичди.
– Хъа медицинайин университетдиъ швнуд йисан гъилихунва?
– Узу медуниверситетдиъ уьмуми хирургияйин доцент вуйза. 1982-пи йисан медицинайин илмарин кандидат гъахьунза.
Духтирвалин зегьметнан тажруба 1970-пи йисан ккебгъунза ва медицинайин цирклиъ 41 йисан гъилихунза. Тверь шагьриъ медицинский университетдиъ хайлин йисари хирургияйин отделенияйин заведующийдин вазифйирра тамам гъапIунза. Му шагьриъ йиз уьмрин юлдаш Валентина Павловна алахъну, чиб-чпиз кьисмат гъахьунчу. Гъира Твериъ ляхинра апIури, дуланмишра шулаза. Магьа кьюр ужудар шубар ва 3 худул айиз.
– Духтирвалин сяняаьт ктабгъуз шли насигьят тувнийвуз, дарш яв аьшкьниинди гъушур вуйва?
– Ич дада йиз шубуд йис вуйиган кечмиш гъахьнийи. Думу дици ухди уьмриан гъягъювалин себеб – йиз улихь хьайи юкьби чвйир-чйир хабарсузди уьзриан йихувалин дерд дадайихьан аьх апIуз дархьувал вуйи. Узуз бицIиган гъилигур йиз аьхюну чве Мюгьюряли гъахьну. Дадайин маш фициб вуш, кIваиндикьан имдариз. Гьамци, бицIиди мидитIан йитимвал, читинвал гъяркъюри, духтир духьну инсанариз кюмек апIуз кьаст гъапIунза. Ва йиз кьаст кIулизра адабгъунза. Магьа, маншаллагь, йиз кьюрид шубарра, Марият ва Марта, аьхю аьлимар ва духтрар духьна. Марият Москвайиъ, хъа Марта Англияйиъ духтрарди лихура. Мюгьюряли адашдин худларра Урусатдиъ жюрбежюр регионариъ духтрарди лихура. Сарну дугъан худул, Мягьямедов Мурад Уьмарович, Москвайиъ медицинайин илмарин кандидат ву, кьюрпир, Мурадялиев Аьли Аьбдурашидович, Украинайиъ кьушмарин аьзарханайиъ духтирди лихури гъахьну, лор-хирург Аьлибегов Шябан Наримановичди гьамусяаьт Москвайиъ ординатурайиъ урхура. Яна ич, Мурадялиеварин, тухумдиъ духтирвалин гъуллугънаъ айидар хайлин а. Духтирвалин пише ктабгъру касдиз узу гьаммишан кюмек тувурза. Гьаз гъапиш му сяняаьт сувабнануб ву, инсан уьзрихьан азад апIруб.
– Гъи, яшар бегьем духьнайиган, багъри юрадрихьна юкIв зибгдарин?
– Ав, валлагьи, зибгуру. Узу йисан ихь ватандиз гъюри шулза. Йиз шубариз, худлариз, йиз ватан ичв ватан ву, учву вари Мурадялиевар вучва кIури, гьаммишан текрар апIури шулза. Магьа аьхюну риш Марият йиз кьяляхъ хъайи варис-мирасар гизаф ккунир ву. Дугъу гьаммишан мирасарихъди аьлакьа уьбхюра.
– Чухсагъул, Мурад Аьлиевич, халкь бадали сагъламвалин цирклиъ уву гъизигу зегьметназ. Гъит наслари яв баркаллу ляхин, абайин ччвурнан марццишин уьбхюри, давам апIри.
