Гюльнара Мягьямедова
Мектеб аьгъюваларин макан ву. БицIир сабпи ражари дина гъушиган, думу кьабул апIрур, дугъан хил мюгькамди бисрур мялим ву. Ихь варидарин уьмриъ мектеб ва сарпи мялим гъахьну. Гьаддиз, пишекарвалин машкврин йигъарикан варитIан машгьур вуйиб 5-пи октябриъ къайд апIру Мялимарин пишекарвалин йигъ ву. Думу йигъан абйир-бабари ва мектебдиъ урхурайи бицIидари чпин сарпи мялим кIваин апIуру, аьгъювалар гъадагъбаъ ва уьмрин рякъ ктабгъбаъ асас роль уйнамиш гъапIу ккуни мялимариз аферин кIуру, дурариз кюкйирин кунцIар багъиш апIуру.
Кюгьне вахтарихъанмина мялимдин зегьмет баркаллу, гьюрматлу зегьмет вуди гъабхьну. Думу ляхни мялимдикан заан жавабдарвал тIалаб апIуру, фицики, жарариз аьгъювалар тувбан бадали, жвувра аьгъювалар айир, гьарсар бицIирин хасият дибисну, дугъахъди ляхин апIуз аьгъюр вуди ккунду. Улихьна йигъари узу гьацир касдихъди таниш гъахьунза.
Марият Сулейманова 1953-пи йисан Табасаран райондин ТIивак гъулаъ бабкан гъахьну. Гъулаъ мектеб ккудубкIбан кьяляхъ думу, хизан ккебгъайиз, 1973-пи йисан Буйнакск шагьриъ заочно педучилищейик урхуз кучIвну, ТIивкарин мектебдиъ ляхинра апIуз хъюгъну.
– Марият Алисовна, улихьдин вахтари дишагьлийир тек-бирра урхуз гьаъри шулдайи. Мялимвалин пише ктабгъуз фици фикир гъабхьнияв, шли кюмек гъапIнийвуз?
– Пише ктабгъбакан улхуруш, учу, бицIи шубари, тамшир апIруган, узу гьарган мялимди вуди шуйза. Йиз тай шубар улихь дитну, дурариз дарсар киври тамшир апIуйча. Хъа пише ктабгъбан ихтилат ярхиб вуйиз. Ич дадайиз миржир велед гъахьнийи, дурарикан кьюр бицIиди амиди кечмиш гъахьнийи. Учу шубур чвена шубур чи вуйча. Йиз бицIидихъанмина биологияйин мялим хьуз юкIв хъади гъабхьнийиз. Амма кьисмат жараси илбицну. Дада яманди иццру гъахьнийи. Аьхюну чйир, жвуваз душну, чпин хизанарихъди яшамиш шулайи, гьаддиз дадайиз хъайивал апIуб йиз гъюнариин алабхънийи. Гьамци мялимвалин пишейихъ улар хъайи узу, ишури, гьапIруш мюгьталди гъахьнийза. Гьадму вахтна Аьбдулкьасум Теймуров мектебдин директор вуйи. Дугъу ужудар аьгъювалар ади мектеб ккудубкIнайи узу лаборантди кьабул гъапIнийи. Мектебдиъ аьхъюди вуйи, аьхълушнахьан уьрхюз йирси фуфайка ликарилан илбиржну дусну, дарсар урхури шуйза.
Мектебдиъ варитIан ккуни ва узуз ужуди аьгъю дарсар химияйин ва биологияйин дарсар вуйзуз. Гьадмуган мектебдин директори йиз улихь Мягьячгъалайиъ пединститутдин биологияйин факультетдик урхуз кучIвбан теклиф дивнийи. Факультетдиъ биологияйин, физикайин, химияйин имтигьянар тувну, диктант бикIбаан имтигьян тувуз имиди, ич адаш хабарсузди Мягьячгъалайиз гъафнийи ва узу гъулаз хъади гъягъюз ккайиваликан гъапнийи. ВуйиштIан, Мамедгъалайин ярквраъ сар жигьил дишагьлийиина аьрвалар гъахну кIури, райондиъ чIуру хабар абхънийи. Гьаддихьан гучI гъабхьи дадайи узу хъади гъюз адаш Мягьячгъалайиз гьаънийи.
Адашди узу документар адагъуз хъади гъушнийи. Документар кьабул апIру комиссияйиъ лихурайи яшлу дишагьлийи, шуру сабтIан имдарди вари имтигьнар тувна, документар кьяляхъ тувдарза кIури, адашдин тIалабназ ваъ гъапнийи. Хъа пединститутдиъ адашдин таниш мялим ади, дугъахьна гъушнийча, дугъу узуз гьамци гъапнийи: «Документар тувру йишваъ айи дишагьлийиз, уву абйир-бабарин ихтияр дарди мина дуфнайиваликан йип, гьамус дурариз узу айи йишв аьгъю дубхьну, узу хъади гъягъюз дуфна». Дидкан узуз бегьем дерд гъабхьнийзуз, хъа жара чара имдрури, душну документар адагъза.
Буйнакскдиъ йиз чи яшамиш шулайи. Мягьячгъалайихьан ярхла дарувализ дилигну, гъулаз хъадакну гъягъяйиз, адашдикан чуччухьна хяларди гъягъюб ккун гъапIнийза. Учу хъуркьиган, чуччу адашдикан узу чахь гъитуб ккун гъапIнийи. Адаш, узу Буйнакскдиъ гъитуз чан разивал тувну, гъулаз гъушнийи. Йиз бахтнаанси, гьадму вахтна Буйнакскдин педучилищейиъ заочно урхрудариз аьлава набор мялум гъапIнийи. Чуччу узуз урхуз кучIвуз кюмек апIуз гаф тувнийи. ЦIиб вахтналан урус чIалнаан ва математикайиан имтигьнар юкьбариз тувну, педучилищейик урхуз кучIвнийза. Думугандин йиз шадваликан гафариинди ктибтуз шулдар: Буйнакскдиан ТIивакна яягъди гъарах гъапнийиш, кIван шадвалиан, гьаци гъягъюз гьязур вуйза.
Педучилищейик урхуз кучIвбан кьяляхъ, мялимвалин ляхнихъ гизаф юкIв хъайиз, узу мялимди ляхниз кьабул апIинай кIури, мектебдин директорикан ккун гъапIнийза. Думуган узу шубубпи классдиъ табасаран чIалнан дарсар кивру мялимди кьабул гъапIнийи. Гьамци узу йиз уьмур, аьзарлу духьнайи дадайиз хъайивалра апIури, мектебдиъ лихури адапIурайза. Хьуд йислан дада гъакIнийи. Думу кечмиш хьпан кьяляхъ Бургьанкентдиан вуйи сар ужур касдиз кьисмат гъахьнийзу. Ич хизандиъ учуз веледар гъахьундаршра, аьзарлу гъахьи йиз чвуччвун шубар ва гьацира байвализ гъадагъу сарсана велед тербияламиш гъапIунча.
ТIивак гъулаъ 6 йисантIан гъилихундайза. Мялимвалин асас тажруба Бургьанкентдиъ гъадабгъунза. Вари мялимариз йиз бажаранвал, ляхнихъ юкIв хъайивал, бицIидариз агъювалар тувбаъ хъуркьувалар айиб рябкъюйи. Узу ляхниз кьабул апIбиин я директор, ясана завуч саб ражарикьан швумал гъахьундайи. Мектебдиъ лихурайи мялимарира кмиди чпин багахьлуйириз ва дустариз, ичв веледди дарсар ужуди дургъури ккундуш, Мариятдихьна сабпи классдиз гьаай, кIури шуйи. Швнурна сар касди йисар бегьем духьну адру чпин бицIидар, йиз классдиъ хьпан бадали, ухди мектебдиз тувуйи. Узу ккергъбан классарин методистдира гъилихунза. Мектебдиз тазади гъафи жигьил мялимариз насигьятар туври, ляхнихьан гучI дарапIуз улупуйза.
Хъа йиз пишейикан улхуруш, узу бицIиди имиди ктабгъу пишейихъ гъира юкIв хъмийиз. Узу мектебдиъ классдин сяътар гъахруган, абйир-бабар, жара мялимар хъпехъуз гъюри шуйи. 1999-пи йисан, 45 йисаъ ади, пенсия гъадабгъуз хъюгъюнза. 60 йис тамам хьайизкьан, 40 йисан мектебдиъ мялимди гъилихунза. Гъира кмиди узухьна мектебдин программа аьгъю апIуз читинди алабхъурайи бицIидар гьаъри шулу. Дурариз йиз хулаъ аьгъювалар тувраза.
Гьюрматлу Марият Алисовна, «Табасарандин нурар» газатдин терефнаан уву Мялимарин пишекарвалин йигъахъди кIваантIан тебрик апIурача. Увуз жандин мюгькам сагъ’вал, кIван шадвал ккун апIурача, уву тербия, аьгъювалар туву бицIидари яв зегьмет ва яв гьюрмат уьбхюб затра кIваълан гьадрапIур.
