1999-пи йисан 7-пи августди гвачIнин ухди Чечен республикайин терефнаан Дагъустандиъ Басаевдин ва Хаттабдин гъачгъарин дестйир архьнийи. Яракьламиш духьнайи 500-дилан зиина террористар БутIлих ва ЦIумада районариз диш гъахьнийи. Дурари АнсалтIа, РахатIа, Къарамахи, Чабанмахи, Тандо, Шодрода, Годобери гъулар гъидиснийи. Гъачгъарин метлеб Дагъустан Урусатдихьан жара апIуб ва республикайин ругариин шариаьтдин гьюкумат тешкил апIуб вуйи.
Сифтена-сифте гъачгъарихъди вуйи женгназ алжагъбарикк ккахьу районарин милицияйин дестйир ва ерли агьалйир гъудужвнийи. Дагъустандиз гъафиган, ерли агьалйири чпи «лизи» гьяйван хьади кьабул апIур кIури фикрар апIурайи боевикар мюгьтал гъахьнийи: дурариз мушваъ ккилигурайидар адайи.
Дагъустандин гъулар дидисна кIуру хабар гъеебхьубси, БутIлихдин ва ЦIумадайин терефназ дагълу ватан уьбхюз гьязур вуйи ватандашар айи машинар гъягъюз хъюгънийи. Дурарин арайиъ Афгъанистандиъ ва жара йишвариъ дявдин женгариъ иштирак гъахьидар, тажрубалу эскрар айи.
Уьлкейин кIулиъ айидари Дагъустандиз Урусатдин оборонайин министерствойин мотострелковый бригадайин 136-пи подразделение, РФ-дин МВД-йин айтIан кьушмарин 102-пи кIул’инди вуйи бригадайин, ерли милицияйин дестйир гьаънийи.
Женгар 24-пи августдизкьан давам гъахьнийи. Республикайин ругарилан терг гъапIу гъачгъар Чечен республикайиз гъушнийи. 25-пи августди Урусатдин дявдинна гьавайин кьувватарин самолетари Чечен республикайиъ айи боевикарин лагерариз бомбар ирчуз хъюгъну.
5-пи сентябриъ Басаевдин ва Хаттабдин хиликк ккайи 1500 боевикар хъана Дагъустандиъ архьнийи ва Новолак райондин ягъал йишвар гъидиснийи. Дурари Хасавюрт ва Буйнакск шагьрар дидисну, Мягьячгъалайиина диш хьуз планламиш гъапIнийи.
Дагъустандин халкь сабхилди Ватан уьбхюз гъудужвнийи. 1999-пи йисан 28-пи августди оборонайин министерствойин, къанун уьбхру органарин гъуллугъчйирин, халкьдин ополчение-йин дестйирин кюмекниинди террористарин аьхюну пай дагъитмиш гъапIнийи, имбудар республикайин ругарилан ултIуккнийи.
Террориствализ аькси операцияйин натижайиъ къанун уьбхру органарин 279-дилан зиина эскрар ва офицерар гъийихнийи, 800-дилан зиина инсанариз зийнар гъахьнийи. Дагъустандиин алжагъувалин тахсир кипнайи 70-рилан зиина инсанар суддин улихь дийигънийи. Шамиль Басаев, Хаттаб ва гьацдар жара гъачгъар гъийихнийи.
1999-пи йисан бандитарин дестйир терг апIувал – думу ихь яракьлу кьувватарин, агьалйирин гъалибвалси, терроризмдин идеологияйиин, вягьшивалиин гъадабгъу аьхю гъалибвал, ихь халкьарин сабвалин, ватанпервервалин гьунар ву. Августдин гьаму йигъари ихь дагълу Ватандиъ ислягьвал ва саламатвал уьбхюри гъийихдар кIваин апIури, дурарин улихь кIул ис апIурхьа. Дагъустан гюрчег дагъларин ва табиаьтдин юрдси, дирбаш, кьувватлу рюгь айи инсанарин Ватанра ву. Дагъустанди чан игитар гьарган кIваъ уьрхюра.
