Гюльнара Мягьямедова
Сергей Меликов Дагъустан Республикайин главади лихури, гьаму гьяфтайиъ шубуд йис тамам шула. Шубуд йис, натижйир йивузкьан гизафра дар, хъа эгер хъуркьувалар аш, шубуд йисандин арайиъра дурар ачухъди рякъюру.
2020-пи йисан РФ-дин Президент Владимир Путиндин Указдиинди Сергей Меликов РД-йин Главайин вазифйир тамам апIрурди тяйин гъапIнийи. Сабпи интервьюйиъ дугъу чав кIулиъ гъабхуз ккайи ляхнин асас терефарикан гъапнийи: коронавирусдихъди женг гъабхувал, республикайин экономикайин артмиш’вал, Дагъустандин культурайин аьдати терефар за апIувал ва гьацдар жарадар.
Сад йисандин арайиъ региондин агьалйирин хъугъвал гъазанмиш апIбаз дилигну, 2021-пи йисан октябрин 14-пи йигъан Сергей Меликов Дагъустан Республикайин Главади тяйин гъапIнийи. Арайиъ айи учIру месэлйир аьгъю апIбан бадали, йишв’ин агьалйирихъди гюрюшмиш шули, республикайин Главайи чан ляхин республикайин шагьрариз ва районариз гъягъбалан ккебгънийи. Дагъустандин кьибла терефназ гъягъювал дугъу Дербентдилан, гьадму гьисабнаъди Табасаран райондиз гъягъбалан ккебгънийи. Хъа дидкан цIиб кьандиси улхидихьа.
Тазади республикайин гьюкмин кIулиз дуфнайи Сергей Меликовдин гьял дапIну ккуни проектарин арайиъ хъархъвас марцц апIувалинуб сабпи йишв’ин алди гъабхьну гъапишра, кучIал даршул. Фицики, Меликов республикайиз дуфну цIиб вахтналан (2020-пи йисан аьхириъ) Мягьячгъалайиъ хъархъвас марцц апIру операторин кайдасузвалариинди, гизаф мертебйирин хулар айи кючйириъ кьюб вазлитIан артухъ вахтна марцц дапIну адру хъархъвсин ниъру дийигъуз даршули гъабхьнийи. Хъархъвсихъди вуйи «женг» муниципалитетарин гъюнариин алабхънийи.
Сергей Меликовди уьлкейин кIулиъ айидарихьан республикайиъ гьял дарапIди йисариинди гъузнайи месэлйир жин гъапIундайи. 2021-пи йисан мартдин вазли РФ-дин Федерацияйин Советдиъ «Дагъустандин йигъар» кIули гъушнийи. Гьадушваъ Дагъустандин главайи ЖКХ-йин йирси духьнайи объектарикан, хъархъвас тартиб апIру гъурулушар адруваликан, чиркин шид марцц апIру гъурулушар, марцци ва ужуб ерийин шид гьубкIри адруваликан ва жара месэлйирикан ачухъди гъапнийи. Мидин кьяляхъ хъархъвсихъди «женг» гъабхбан «реформа» уьмриз кечирмиш апIуз хъюгъну.
Республикайиъ Къарабудагъкент, Дербент ва Хасавюрт районариъ хъархъвас сабдихьан тмунуб жара апIру цIийи шубуб комплекс дивбанди ву. Думу комплексари йисандин арайиъ саб миллион тонн хъархъвас тартиб апIиди. Къайд дапIнайи районариъ деврин тIалабариз жаваб тувру, хъархъвас дабхьру йишварра гьязур апIбанди ву. Табиаьтдиз зарар даршлуси ляхин апIбан бадали, комплексарин ляхниин гюзчивал гъабхиди.
Хъархъвас дабхьру полигонари ляхин апIуз хъюгъяйиз, ляхин апIру компанияйи лицензия гъадабгъну ккунду, гьаддин кьяляхъ Урусатдин табиаьтдиин гюзчивал гъабхру идарайи, къанундин тIалабар вари тамам дапIнаш ахтармиш апIури, аьлава ахтармишар гъахиди. Тикмиш апIру объектариъ хъархъвас убгрубдиз илтIибкIну, дидкан мянфяаьт ктабгъбанди ву. Гьацира 50%-тIан артухъ хъархъвас кьюбпи ражари ишлетмиш’вализ хътапIиди.
Реформа уьмриз кечирмиш апIбан дахилнаъди, республикайин бюджетдиз 8 миллиард манаттIан зиина пул жара апIиди, гьадму гьисабнаан 3 миллиард – гьаму йисан.
Планламиш дапIнайиси, 2030-пи йисаз Дагъустандин аьтрафариин уч гъабхьи вари хъархъас жара апIури, тартиб апIиди.
Гьаму учIру месэла гьял апIбан вари ниятар кIулиз адагъуз Сергей Меликовдиз вахтра, кьувватра гьубкIур кIури, умуд кивдихьа.
Мягьячгъалайиъ канализацияйин шид марцц апIбан бадали 1970-пи йисари тикмиш дапIнайи гъурулуш 300 агъзур касдизтIан гьубкIруб дайи. Гъи Мягьячгъала саб миллионтIан артухъ инсанар яшамиш шулайи аьхю шагьур ву. Мидихъди сабси насосдин станция 90 процентдин йирси дубхьна.
РФ-дин Президент Владимир Путиндихъди вуйи гюрюшдиъ Сергей Меликовди йисариинди гьял дапIну ккудудукIрайи, хъа аьхиримжи йисари чIуру тясирлувал лапра гизаф дубхьнайи месэлйирин арайиъди канализацияйин шид марцц апIбан месэлара гъитIибккнийи.
Гьаму йисан 30-пи августдиъ Мягьячгъалайин агломерацияйин канализацияйин шид марцц апIру гъурулушар яркьу апIбан проектдин презентация гъабхьну.
«Чиркин шид марцц апIру гъурулушар чарасуз лазим вуйиваликан пишекрари, журналистари, жямяаьтлугъдин вакилари швнуб-саб ражари гъапнушра, дурар тикмиш апIувалин ляхин улихь гъябгъюри гъабхьундар, айи проектар йирси шуйи, ясана кIулиз адагъуз даршлударси гъитри гъахьнийи.
Дагъустанлуйир гизаф йисари ккилигурайи гьаму проект гьязур апIбаъ Дагъустандин тикилишчивалин министерствойин коллективдиз ва республикайин тереф гъибису Марат Хуснуллиндиз чухсагъул», – гъапнийи Сергей Меликовди.
Мягьячгъалайиъ насосдин станция яркьу апIбан ва Каспийскдиъ канализацияйин чиркин шид марцц апIру гъурулуш цIийи алапIбан планар тяйин гъапIну. Каспийскдиъ гьацира 4 километр манзил ади гьюлин кIанакк кьюб коллектор тикмиш апIувалра планламиш дапIна. Гьацира Къарабудагъкент райондиъ чиркин шид марцц апIру гъурулушар, Мягьячгъала шагьрин айитI канализацияйин коллекторар тикмиш апIбанди ву.
Проект уьмриз кечирмиш апIбан натижайиъ Каспий гьюлиз гъябгъюрайи чиркин штун кьадар гизаф цIиб дубхьну ккунду. Проектдин уьмуми кьимат 21 миллиардна 900 агъзур манат ву.
Сергей Меликовдин шубуд йисандин ляхнин жара натижйириз кьимат гъюри нумрайиъ тувдича.
